Các vị Giám chức dẫn đầu một cuộc biểu tình ở Abuja, Nigeria vào ngày 1 tháng 3 năm 2020 liên quan đến các vụ giết người xảy ra liên tục tại Nigeria. Các Giám mục Nigeria kêu gọi cộng đồng quốc tế giúp đỡ quốc gia Tây Phi trong cuộc chiến chống lại các nhóm khủng bố chẳng hạn như Boko Haram (Ảnh CNS / Afolabi Sotunde, Reuters)
Có phải các Kitô hữu Nigeria là mục tiêu của một cuộc diệt chủng? Đó là kết luận của một số nhà phân tích về tự do tôn giáo và một số giáo sĩ Nigeria tham gia một cuộc gọi báo chí trực tuyến gần đây.
Các chiến binh Hồi giáo Boko Haram trong nhiều năm đã nổi xung lên với các cộng đồng Kitô giáo thiểu số ở miền bắc Nigeria, và ý định của họ nhằm loại bỏ ảnh hưởng của “Tây phương” và đồng thời thành lập một nhà nước Hồi giáo ở miền bắc Nigeria dường như rõ ràng. Nhưng các cuộc tấn công ngày càng tàn bạo nhắm vào các ngôi làng Kitô giáo ở khu vực “vành đai giữa” trung tâm của Nigeria đã được quy cho những người chăn gia súc Fulani và được giải thích như là kết quả của cuộc xung đột về các nguồn tài nguyên đang dần cạn kiệt.
Nhưng những người ủng hộ đã tập hợp tham dự một cuộc gọi báo chí trực tuyến được tổ chức bởi nhóm vận động quốc tế ‘In Defense of Christianian’ (Bảo vệ các Kitô hữu) vào ngày 25 tháng 6 tin rằng các Kitô hữu đang bị nhắm mục tiêu một cách rõ ràng trong các vụ bạo lực đang diễn ra với nỗ lực nhằm trục xuất họ ra khỏi vùng đất của họ. Họ lập luận rằng Hoa Kỳ và chính quyền trung ương Nigeria cần phải đưa ra một kế hoạch toàn diện để bảo vệ tốt hơn các Kitô hữu trong khu vực.
Frank Wolf, cựu thành viên của Quốc hội đến từ Virginia, đã thẳng thừng tố cáo những nỗ lực của Hoa Kỳ ở Nigeria cho đến nay, đồng thời thúc giục thành lập một đặc phái viên để điều tra cuộc xung đột. Ông Wolf cho biết rằng ông đã vô cùng thất vọng “bởi vì Mỹ chỉ đứng nhìn cuộc diệt chủng đang diễn ra và không làm gì với nó”.
“Tôi tin rằng nó sẽ dẫn đến những sự việc đã xảy ra ở Darfur và Rwanda; tôi cho Quốc hội một chữ ‘F’ (Fail – sự thất bại).. Nó đã thất bại”, ông Wolf, một nhà vận động lâu năm về tự do tôn giáo, cho biết. “Mỗi ngày có một sự chậm trễ trong việc bổ nhiệm đặc phái viên này, nhiều người sẽ phải thiệt mạng”.
Ông Wolf cảnh báo rằng nếu không có thêm hành động nào được thực hiện để bảo vệ các Kitô hữu, cuộc khủng hoảng sẽ không chỉ giới hạn ở các khu vực khó khăn của Nigeria. “Nigeria cũng vậy, Tây Phi cũng vậy”, ông Wolf nói, thêm vào đó, “và một số người nói, ‘Nigeria cũng vậy, toàn bộ châu Phi cũng vậy’”.
Gregory Stanton, Chủ tịch sáng lập và Chủ tịch của ‘Genocide Watch’ (Tổ chức Theo dõi Diệt chủng), đã báo cáo rằng kể từ năm 2012 các cuộc tấn công của những kẻ bố ráp Fulani, Boko Haram và các chiến binh khác đã giết hại lên tới 27.000 Kitô hữu ở Nigeria, nhiều người đã chết dưới tay của ISIS ở Syria và Iraq.
Ông Stanton lập luận rằng bản chất của các vụ tấn công rõ ràng phù hợp với định nghĩa của Hoa Kỳ về các hành vi diệt chủng. “Giờ đây, họ đến với những xe tải chở đầy những kẻ hiếu chiến và đơn giản là thực hiện việc tàn sát một ngôi làng Kitô giáo và bỏ lại những Hồi giáo trong ngôi làng”, ông Stanton nói.
“Chính quyền trung ương của thành phố đang hành động như một người ngoài cuộc”, khi các vụ tấn công tiếp tục, ông Stanton cho biết.
Các vụ tấn công, chủ yếu nhắm vào các cộng đồng canh tác nông nghiệp Kitô giáo, đã được mô tả như là kết quả của sự căng thẳng đối với việc sử dụng đất đai và quyền chăn thả truyền thống. Nhưng những người ủng hộ này cho biết rằng câu chuyện tường thuật đã bị những kẻ đột kích Fulani được trang bị vũ khí đến tận răng nói ngược lại bởi mục tiêu rõ ràng và lặp đi lặp lại nhắm vào các Kitô hữu không hề có vũ khí. Ai là người đang trang bị vũ trang cho những kẻ tấn công và những mục tiêu dài hạn của họ vẫn là những vấn đề quan trọng cần phải khám phá.
Theo ông Stanton, các nhà nghiên cứu tại ‘Genocide Watch’ tin rằng những kẻ Hồi giáo cực đoan nhắm vào các ngôi làng Kitô giáo có được vũ khí “từ các sĩ quan quân đội [Nigeria] tham nhũng” và đã nhận được sự hỗ trợ tài chính từ bên trong Nigeria.
Tuy nhiên, ông tin rằng các chiến binh có thể sớm tham gia vào một mạng lưới hỗ trợ trên toàn thế giới giữa các nhóm cực đoan Hồi giáo. “Boko Haram tuyên bố rằng nó là một phần của ISIS”, ông Stanton nói, “và giờ đây chúng tôi có bằng chứng cho thấy các dân quân Fulani cũng được liên kết với nhóm đó”.
“Kinh phí có thể được rót từ khắp nơi trên thế giới, bao gồm cả Trung Đông, và nguy cơ đó là điều này có thể bùng nổ và trở thành một vấn đề nghiêm trọng”.
“Tương lai của Nigeria ảm đạm đối với các Kitô hữu”, theo Đức Giám mục Benjamin Kwashi, Tổng Giám mục Anh giáo Địa phận Jos. “Tôi đã chứng kiến nhiều đám tang hơn việc tôi đã chứng kiến bất kỳ lễ cưới nào”.
Đức Giám mục Benjamin Kwashi cáo buộc rằng chính phủ Nigeria đã từ bỏ trách nhiệm của mình trong việc duy trì vấn đề an ninh và bảo vệ những người yếu thế. Ngài cho biết thêm: “Nhiều người thiệt mạng là trẻ em và phụ nữ, những người không nơi nương tựa, dựa vào sự bảo vệ của chính phủ”.
Đức Tổng Giám mục Kwashi nói: “Điều này có tính hệ thống; nó đã được lên kế hoạch; nó đã được tính toán”. Ngài than phiền rằng “thế giới không muốn nghe điều đó, kể cả chính phủ Nigeria”.
“Họ đã luôn giải thích điều đó như là các cuộc đụng độ giữa những người nông dân và những người chăn nuôi gia súc”, Đức Tổng Giám mục Kwashi nói. “Chắc chắn rằng trong lịch sử, các cộng đồng luôn có những cuộc đụng độ. Người Fulani, những người mà chúng ta biết rất rõ, luôn có những cuộc đụng độ với người dân địa phương. Họ thường định cư. Nhưng đây là một điều khác thường vì những kẻ giết người này được trang bị vũ khí đến tận răng”.
Và, Đức Tổng Giám mục Kwashi nói, họ đến giết hại và đốt phá, không phải để giải quyết những bất đồng về quyền sở hữu đất đai hoặc chăn thả. “Đây là những hành động giết người có tính toán, có hệ thống, có chủ đích và trục xuất những người này ra khỏi vùng đất của họ”, Đức TGM Kwashi nói.
“Mỗi lần chúng tôi cần phải lên tiếng để nói rằng điều này đang diễn ra, các quan chức chính phủ và những người ủng hộ nhân quyền luôn đưa ra một câu chuyện tường thuật chính trị để nói rằng đó là cuộc đụng độ giữa những người nông dân và những người chăn nuôi gia súc”.
“Đây là một câu chuyện đầy dã tâm hầu che đậy sự độc ác”, Đức TGM Kwashi cáo buộc.
Một báo cáo về cuộc xung đột từ ‘International Crisis Group’ (ICG – Nhóm nghiên cứu về Khủng hoảng Quốc tế’ thừa nhận vai trò ngày càng gia tăng của ‘các nhóm thánh chiến’, nhưng thực sự mô tả cuộc xung đột này như là kết quả của sự gia tăng căng thẳng giữa những người chăn gia súc và các cộng đồng canh tác nông nghiệp.
Theo ‘International Crisis Group’, bạo lực đã làm thiệt mạng hơn 8.000 người kể từ năm 2011 và buộc hơn 200.000 người phải di tản. Nhiều người đã tìm nơi ẩn náu ở quốc gia láng giềng Niger. Nhưng, theo I.C.G., “tình trạng bạo lực bắt nguồn từ sự cạnh tranh về các nguồn tài nguyên giữa những người chăn gia súc phần lớn là người Fulani và hầu hết những người nông dân Hausa”.
I.C.G. báo cáo rằng: “Bạo lực đã leo thang trong bối cảnh của một sự bùng nổ tội phạm có tổ chức, bao gồm việc trộm cắp gia súc, bắt cóc đòi tiền chuộc và các cuộc đột kích vào ngôi làng”. Báo cáo thừa nhận rằng “các nhóm thánh chiến hiện đang bước vào để lợi dụng cuộc khủng hoảng an ninh”.
Anietie Ewang là nhà nghiên cứu của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền Châu Phi tại thủ đô Abuja của Nigeria. Bà đã mô tả nguồn gốc của cuộc xung đột giữa những người nông dân Fulani và Hausa, cả Kitô giáo và Hồi giáo, là vấn đề hết sức phức tạp với nguồn gốc xuất phát cả từ việc cạnh tranh về các nguồn tài nguyên và sự căng thẳng về tôn giáo tồn tại lâu đời. Bà cho biết rằng đã có các vụ tấn công và trả thù giữa cả hai cộng đồng và chủ yếu đổ lỗi cho sự bất lực của chính phủ đối với sự gia tăng của cuộc xung đột. Các tội ác thường không được điều tra và không bị xử lý, bà Ewang nói, và các nạn nhân không tin tưởng chính phủ để đưa những kẻ thủ phạm ra công lý.
Nhưng bà Ewang lập luận rằng “không có gì để đề xuất đây là những cuộc tấn công nhắm mục tiêu nhằm vào các Kitô hữu, nhưng có những vấn đề về tôn giáo và sắc tộc do lịch sử và điều đó không thể bị lấy đi”.
“Chúng tôi đang chứng kiến tình trạng bạo lực từ cả hai phía, các vụ tấn công trả thù”, bà Ewang nói, “với rất ít hành động được thực hiện nhằm điều tra và bảo vệ cũng như trách nhiệm giải trình từ phía chính quyền”. Bà Ewang chia sẻ thêm: “Khi mọi người không nhận thấy trách nhiệm và công lý không được thi hành, bạn có một xã hội bị coi như là một cuộc loạn đả”.
Bà Ewang cho biết rằng chính phủ Nigeria cần phải chịu trách nhiệm bảo vệ công dân của mình và đồng thời truy tố những hành vi sai trái nhưng họ cũng phải tái khởi động những nỗ lực đã bị đình chỉ để đàm phán lợi ích của những người chăn nuôi gia súc Fulani và những người nông dân Hausa, cũng như giải quyết những căng thẳng tiềm ẩn giữa hai cộng đồng.
Những tuyên bố gần đây của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã lấy làm tiếc về các cuộc vụ tấn công nhằm vào các ngôi làng Nigeria không được bảo vệ và Ngoại trưởng Mike Pompeo đã thúc giục chính phủ Nigeria phải nỗ lực nhiều hơn nữa để bảo vệ tất cả công dân của mình.
Phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao đã từ chối bình luận về đề xuất rằng các vụ tấn công nhằm vào các Kitô hữu có thể được hiểu như là hành vi diệt chủng, nhưng cho biết rằng “chính phủ Hoa Kỳ giúp Nigeria ngăn chặn và giảm thiểu cuộc xung đột giữa các cộng đồng thông qua các chương trình ngoại giao, hỗ trợ an ninh, giữ gìn trật tự và cải cách công lý, xây dựng hòa bình, các nỗ lực đối thoại và các chương trình phát triển của chúng ta”.
Phát ngôn viên, theo giao thức chuẩn đã từ chối nêu tên, đồng thời cho biết thêm rằng: “Chính vì có sự tập trung mạnh mẽ của chính phủ Hoa Kỳ vào Nigeria và khu vực Hồ Chad, chúng tôi không tin rằng việc chỉ định một Đặc phái viên sẽ tăng thêm giá trị quan trọng tại thời điểm này”.
Phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao chỉ ra rằng Nigeria đã được đưa vào danh sách theo dõi đặc biệt của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ vào tháng 12 năm 2019 sau khi “ngoại trưởng Pompeo xác định rằng chính phủ Nigeria đã nhúng tay và dung túng cho các hành vi vi phạm tự do tôn giáo nghiêm trọng”.
“Chúng tôi vẫn lo ngại bởi tình trạng bạo lực lan rộng trên cả nước ảnh hưởng đến tất cả các tôn giáo và các nhóm sắc tộc, bao gồm cả các Kitô hữu”, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao cho biết thêm. Theo người phát ngôn, Hoa Kỳ đang thực hiện “một nỗ lực liên ngành mạnh mẽ để hỗ trợ các đối tác khu vực Hồ Chad của chúng ta nhằm chống lại quân nổi dậy Boko Haram và ISIS-Tây Phi và đồng thời chuyên nghiệp hóa các lực lượng quân đội và cảnh sát”.
Bất chấp những nỗ lực như vậy, cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa để cải thiện an ninh cho các Kitô hữu Nigeria, theo các nhà lãnh đạo Kitô giáo Nigeria.
Chỉ ra rằng các chức vụ an ninh hàng đầu ở Nigeria được tổ chức bởi người Hồi giáo, Đức Giám mục Matthew Hassan Kukah của Giáo phận Công giáo Sokoto đã cáo buộc rằng “chính phủ này đã cung cấp khá nhiều dưỡng khí cho chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan”.
Nhận thấy những hạn chế về nguồn lực của Giáo hội tại Nigeria, Đức Cha Kukah cho biết rằng ngài hy vọng rằng phạm vi toàn cầu của Giáo hội Công giáo có thể giúp tập trung nhiều hơn vào hoàn cảnh của các Kitô hữu Nigeria.
“Tôi muốn lắng nghe nhiều hơn từ các vị Tổng Giám mục nổi tiếng ở Hoa Kỳ và Châu Âu”, Đức Cha Kukah nói.
Minh Tuệ (theo America)
