Phỏng vấn ĐTC Phanxicô với chương trình truyền hình Ý “Che tempo che fa”: 'Được tha thứ là một quyền của con người'

Đức Thánh Cha Phanxicô đã xuất hiện trên chương trình truyền hình Ý “Che tempo che fa” để trò chuyện với người dẫn chương trình Fabio Fazio. Khi được hỏi làm thế nào mà ngài có thể chịu đựng được sức nặng của rất nhiều câu chuyện đau khổ và những nỗi đau không thể diễn tả được, Đức Thánh Cha trả lời: “Toàn thể Giáo hội đã giúp tôi”.

“Chiến tranh là một sự mâu thuẫn”, Đức Thánh Cha Phanxicô chia sẻ trong cuộc trò chuyện vào tối hôm Chúa nhật với người dẫn chương trình truyền hình Ý Fabio Fazio trên chương trình “Che tempo che fa”.

Phát biểu tại căn hộ của mình tại Casa Santa Marta, Đức Thánh Cha Phanxicô đã trả lời các câu hỏi về nhiều vấn đề: chiến tranh, người di cư, bảo vệ công trình sáng tạo, mối tương quan giữa cha mẹ và con cái, sự dữ và sự đau khổ, cầu nguyện, tương lai của Giáo hội, và nhu cầu bạn bè. Đức Thánh Cha Phanxicô cũng khẳng định rằng sự được tha thứ là “một quyền của con người”, đồng thời cũng cho biết thêm rằng “khả năng được tha thứ là một quyền của con người. Tất cả chúng ta đều có quyền được tha thứ nếu chúng ta cầu xin sự tha thứ”.

Vấn đề di cư

Trọng tâm chủ yếu là vấn đề di cư, một chủ đề mà Đức Thánh Cha Phanxicô hết sức bận tâm – một chủ đề mà, thật bi thảm, vẫn còn mang tính thời sự sau những tin tức gần đây về việc 12 người di cư được tìm thấy đã chết vì bị tê cóng ở biên giới giữa Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ. Đối với Đức Thánh Cha, “đây là một dấu hiệu của nền văn hóa của sự thờ ơ”. Và nó cũng là “vấn đề của sự phân loại”: trước hết là các cuộc chiến tranh; con người, ở vị trí thứ hai.

Yemen là một ví dụ, Đức Thánh Cha nói: “Yemen đã phải hứng chịu chiến tranh trong bao lâu? Và chúng ta đã nói về những đứa trẻ của Yemen bao lâu rồi? Một ví dụ rõ ràng, và không có giải pháp nào cho vấn đề này trong nhiều năm. Tôi không muốn phóng đại, chắc chắn hơn 7 năm, nếu không muốn nói là 10 năm. Có những phạm trù quan trọng, và những phạm trù khác nằm ở cuối: trẻ em, người di cư, người nghèo, những người không có thức ăn. Những điều này không được kể đến, ít nhất thì ngay từ đầu những vấn đề này không được kể đến, bởi vì có những người yêu thương những người này, những người cố gắng giúp đỡ họ, nhưng trong trí tưởng tượng của mọi người, điều được người ta tính đến là chiến tranh, việc buôn bán vũ khí. Chỉ cần nghĩ rằng với một năm không chế tạo vũ khí, bạn có thể cung cấp thức ăn và giáo dục miễn phí cho toàn thế giới. Nhưng điều này không ai bận tâm”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói.

Sau đó, Đức Thánh Cha hướng suy nghĩ của mình sang Alan Kurdi, cậu bé người Syria được tìm thấy đã chết trên một bãi biển, và nhiều đứa trẻ khác giống như cậu bế, “những người mà chúng ta không hề hay biết”, và những người “chết vì lạnh” mỗi ngày. Tuy nhiên, chiến tranh vẫn là phạm trù chính yếu: “Chúng ta nhận thấy cách thức các nền kinh tế được vận động và đâu là điều quan trọng nhất hiện nay, chiến tranh: chiến tranh ý thức hệ, chiến tranh quyền lực, chiến tranh thương mại và rất nhiều nhà máy sản xuất vũ khí”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói.

Chiến tranh

Và nói về chiến tranh, Đức Thánh Cha Phanxicô – khi được hỏi về những căng thẳng đang diễn ra giữa Ukraine và Nga – nhắc lại cội nguồn của thực tế khủng khiếp này, điều mà ngài gọi là “một sự mâu thuẫn của công trình sáng tạo”, quay trở lại Sách Sáng thế, với ‘cuộc chiến’ giữa Cain và Abel, và câu chuyện về Tháp Babel.

“Các cuộc chiến giữa những người anh em với nhau” xuất hiện ngay sau khi Thiên Chúa tạo dựng người nam và người nữ.

“Có một điều gì đó giống như một sự ‘phi ý thức’ về công trình sáng tạo; đó là lý do tại sao chiến tranh luôn luôn là một sự hủy diệt. Ví dụ, việc canh tác đất đai, việc chăm sóc con cái, việc gầy dựng một gia đình, việc làm cho xã hội phát triển: đây chính là hành động xây dựng. Tiến hành chiến tranh đồng nghĩa với sự tiêu diệt. Đó là cơ cấu của sự hủy diệt”.

Việc đối xử vô đạo đức với những người di cư

Đức Thánh Cha Phanxicô đã đánh giá việc đối xử “vô đạo đức” đối với hàng ngàn người di cư với cùng một động lực. Để đến được bờ biển, họ đã phải chịu đựng đau khổ rất nhiều, Đức Thánh Cha nói. Một lần nữa, Đức Thánh Cha đã lên án “các trại tập trung” ở Libya, đồng thời ngài cũng than phiền rằng “biết bao nhiêu người muốn chạy trốn phải chịu đựng đau khổ trong tay những kẻ buôn người”. Có những bộ phim cho thấy điều này, Đức Thánh Cha nói, bao gồm nhiều thứ có thể được tìm thấy ở Phân bộ về Người di cư và người tị nạn của Thánh Bộ Cổ võ sự Phát triển Con người toàn diện.

“Họ phải chịu đựng đau khổ và sau đó họ mạo hiểm khi băng qua Địa Trung Hải. Sau đó, đôi khi, họ bị từ chối bởi một người nào đó, vì ý thức trách nhiệm của địa phương khi nói rằng ‘Không, họ không thể đến đây’; có những con tàu này đi khắp nơi để tìm kiếm một bến cảng, phải quay trở lại [nơi chúng xuất phát] hoặc thiệt mạng trên biển. Điều này đang xảy ra ngày hôm nay”, Đức Thánh Cha nhắc lại.

Như đã từng làm trong những lần khác, Đức Thánh Cha đã nhắc lại nguyên tắc “mỗi quốc gia phải xác định có bao nhiêu người di cư mà họ có thể tiếp nhận”. Đây là “một vấn đề của lĩnh vực chính trị nội bộ cần phải được xem xét một cách thấu đáo” với các quốc gia khác nhau đưa ra những con số khác nhau, Đức Thánh Cha nói. “Và những vấn đề khác thì sao?”, Đức Thánh Cha đặt câu hỏi? “Có Liên minh châu Âu, chúng ta phải đồng ý, để chúng ta có thể đạt được sự cân bằng, trong sự đồng cảm”. Thay vào đó, chỉ có “sự bất công” dường như đang xuất hiện: “Họ đến Tây Ban Nha và Ý, hai quốc gia thân cận nhất, và họ không được đón nhận ở những nơi khác”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói.

Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc lại bốn từ quan trọng mà ngài luôn nhấn mạnh: “Những người di cư phải luôn được chào đón, đồng hành, khuyến khích và hòa nhập. Phải được chào đón vì còn nhiều khó khăn, kế đến, họ cần phải được đồng hành, khuyến khích và hòa nhập vào xã hội”. Trên hết, Đức Thánh Cha nhấn mạnh, cần phải hội nhập họ vào các quốc gia tiếp nhận để tránh hiện tượng biệt cư và chủ nghĩa cực đoan sinh ra từ các hệ tư tưởng.

Những chia rẽ trên thế giới

Khi được người dẫn chương trình hỏi về vấn đề này, Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi các khán thính giả suy ngẫm về điều dường như là một sự chia rẽ hệ trọng trên thế giới – một sự chia rẽ coi một phần của thế giới được phát triển, nơi mọi người “có thể đến trường, học đại học, làm việc”; và một phần khác, nơi “trẻ em thiệt mạng, những người di cư chết đuối, những bất công mà chúng ta cũng chứng kiến ở chính đất nước của chúng ta”. Có một cám dỗ rất “xấu xí”, đó là ngoảnh mặt nhìn sang chỗ khác, tránh nhìn vào nhu cầu của người khác.

Đức Thánh Cha Phanxicô thừa nhận rằng các phương tiện truyền thông đưa tin về những sự việc đang xảy ra trên thế giới – nhưng đồng thời than phiền rằng “chúng ta tự tạo khoảng cách”, chúng ta rút lui khỏi những thực tế mà chúng ta đang chứng kiến.

“Chúng tôi than phiền một chút, và nói rằng: ‘Đó quả là một thảm kịch!’. Nhưng sau đó thì mọi thứ lại như thể không có chuyện gì xảy ra”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói. “Nhìn thôi là chưa đủ, cần phải cảm nhận, cần phải chạm vào mọi thứ”, Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh. “Chúng ta quên ‘chạm vào’ những nỗi khốn khổ; sự đụng chạm dẫn chúng ta đến những cử chỉ anh hùng. Tôi nghĩ đến các bác sĩ và y tá, những người đã hy sinh mạng sống của họ trong đại dịch này: họ đã chạm vào sự dữ và chọn ở lại với các bệnh nhân”.

Chăm sóc công trình sáng tạo

Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho Trái đất, Đức Thánh Cha Phanxicô nói. Một lần nữa, Đức Thánh Cha nhắc lại lời kêu gọi quan tâm đến công trình sáng tạo, ngài nói: “Đó là một bài học mà chúng ta cần phải học”. Đức Thánh Cha đề cập đến Amazon và các vấn đề liên quan đến việc phá rừng, thiếu oxy, biến đổi khí hậu, đồng thời cũng lưu ý rằng có nguy cơ của “sự biến mất của đa dạng sinh học”, nguy cơ “hủy hoại Mẹ Trái đất”.

Hướng tầm nhìn gần hơn về phía Ý, Đức Thánh Cha chỉ ra tấm gương của ngư dân San Benedetto del Tronto, những người đã phát hiện ra khoảng ba triệu tấn nhựa trong một năm và đã hành động để loại bỏ tất cả rác thải ra khỏi đại dương. “Chúng ta phải hiểu rõ điều đó: chúng ta phải chăm sóc Mẹ Trái đất”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói.

Thái độ quan tâm chăm sóc

Đức Thánh Cha Phanxicô kêu gọi thái độ “quan tâm chăm sóc”, mà theo ngài, dường như còn thiếu theo quan điểm xã hội. Điều chúng ta đang trải qua ngày nay trên thực tế là một vấn đề của “hành vi gây hấn có tính xã hội”, như đã thấy ở hiện tượng bắt nạt.

Với trọng tâm vẫn là những người trẻ – những người, mặc dù được siêu kết nối, đôi khi phải chịu đựng “cảm giác của sự cô đơn lạ thường” – Đức Thánh Cha Phanxicô đã trò chuyện trực tiếp với các bậc cha mẹ của các thanh thiếu niên, những người đôi khi phải vật lộn để hiểu “nỗi đau khổ của người khác”.

 Đối với vị Giám mục Rôma, mối tương quan giữa cha mẹ và con cái có thể được tóm gọn trong một từ: “sự gần gũi”.

“Khi các đôi vợ chồng trẻ tuổi đến với tòa giải tội hay khi trò chuyện, tôi luôn hỏi một câu: ‘Anh chị có chơi với con không?’. Sự quảng đại của người cha và người mẹ đối với đứa trẻ. Đôi khi tôi nghe thấy những câu trả lời đầy đau khổ: ‘Nhưng thưa Cha, khi con rời nhà đi làm, chúng vẫn còn đang ngủ và khi con trở về vào ban đêm, chúng đã lên giường đi ngủ’. Đó quả là một xã hội tàn nhẫn tách biệt cha mẹ ra khỏi những đứa con của họ”.

Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh về tầm quan trọng của “sự quảng đại rộng lượng với con cái của một người: chơi đùa với lũ trẻ và không sợ hãi lũ trẻ, không sợ những điều chúng nói, những suy đoán của chúng; hoặc thậm chí gần gũi với một đứa trẻ lớn hơn, một đứa trẻ vị thành niên khi chúng mắc lỗi lầm, trò chuyện tâm sự với chúng như một người cha, một người mẹ”.

Sự gần gũi

Về chủ đề ‘sự gần gũi’, ông Fazio, người phỏng vấn, đã đưa ra một câu nói nổi tiếng của Đức Thánh Cha Phanxicô: “Lý do duy nhất một người nên cúi xuống nhìn người khác là giúp họ đứng lên”.

“Đó là thực tế”, Đức Thánh Cha nói. “Trong xã hội, chúng ta thấy mọi người thường coi thường người khác để thống trị, khuất phục họ, thay vì giúp họ đứng dậy”. Đức Thánh Cha tiếp tục, “Hãy suy nghĩ – đó là một câu chuyện buồn, nhưng là một câu chuyện thường ngày – về những nhân viên phải trả giá cho sự ổn định công việc bằng chính thân thể của mình, bởi vì sếp của họ coi thường họ và hà hiếp họ”. Nhưng mặt khác, hành động từ trên cao nhìn xuống người khác chỉ được cho phép để thực hiện một hành động “cao cả”, đó là chìa tay ra và nói:  “Hãy đứng lên, người anh em, hãy đứng lên, người chị em”.

Sự tự do

Cuộc trò chuyện được mở rộng ra để đề cập đến các chủ đề rộng lớn hơn, bao gồm khái niệm tự do, theo Đức Thánh Cha, là một món quà từ Thiên Chúa, nhưng “cũng có khả năng làm những nhiều điều xấu xa”. Đức Thánh Cha nói: “Vì Thiên Chúa đã làm cho chúng ta được tự do, chúng ta là người làm chủ các quyết định của mình và cũng [có khả năng] đưa ra các quyết định sai lầm”.

Sự tha thứ

Đức Thánh Cha Phanxicô cũng đề cập đến khái niệm về sự dữ. “Có ai không xứng đáng với sự tha thứ và lòng thương xót của Thiên Chúa hoặc sự tha thứ của người khác không?”, người thuyết trình đặt câu hỏi.

Đức Thánh Cha Phanxicô cảnh báo rằng câu trả lời của ngài có thể “gây sốc cho một số người”. “Khả năng được tha thứ là một quyền của con người”.

“Tất cả chúng ta đều có quyền được tha thứ nếu chúng ta cầu xin sự tha thứ. Đó là một quyền xuất phát từ chính bản chất của Thiên Chúa và đã được ban cho con người như một sự thừa kế. Chúng ta đã quên rằng người cầu xin sự tha thứ có quyền được tha thứ. [Một số người có thể nói]: ‘Bạn đã làm điều sai lỗi, bạn phải trả giá cho điều đó’. Không! Bạn có quyền được tha thứ, và nếu bạn mắc nợ xã hội, bạn có thể tìm cách trả, nhưng bằng sự tha thứ”.

Sự dữ

Nhưng có một hình thức khác của sự dữ, Đức Thánh Cha Phanxicô nói, sự dữ đôi khi tấn công người vô tội, và điều đó dường như không thể giải thích được, khiến người ta tự hỏi tại sao Thiên Chúa không can thiệp.

“Có quá nhiều sự dữ xảy ra”, vị Giám mục Rôma giải thích, “chính là vì con người đã mất khả năng tuân theo các quy tắc, đã thay đổi bản chất, đã thay đổi rất nhiều thứ, nhưng cũng vì sự yếu đuối của con người. Và Thiên Chúa để cho điều này tiếp tục”, Đức Thánh Cha nói. Nhưng một số câu hỏi vẫn chưa được trả lời: “Tại sao trẻ em lại phải chịu đựng đau khổ?”.

Đức Thánh Cha Phanxicô thừa nhận: “Tôi không thể tìm thấy lời giải thích nào cho điều này. Tôi có đức tin, tôi cố gắng yêu mến Thiên Chúa là Cha của tôi, nhưng tôi tự hỏi mình: ‘Nhưng tại sao trẻ em lại phải chịu đau khổ?’. Và không có câu trả lời. Thiên Chúa quyền năng, vâng, Ngài toàn năng trong tình yêu. Ngược lại, sự hận thù và sự hủy diệt nằm trong tay kẻ khác, kẻ qua lòng đố kỵ đã gieo rắc sự dữ trên thế giới”.

Tương lai của Giáo hội

Tương lai của thế giới và của Giáo hội, chiếm một phần quan trọng trong cuộc phỏng vấn. Tương lai của thế giới, như được báo trước trong Fratelli Tutti, với con người là trung tâm điểm của các nền kinh tế và sự lựa chọn. Đây là ưu tiên mà Đức Thánh Cha Phanxicô cho biết ngài chia sẻ với nhiều nguyên thủ quốc gia có lý tưởng tốt đẹp. Tuy nhiên, những điều này xung đột với “điều kiện chính trị và xã hội, ngay cả trong lĩnh vực chính trị thế giới, vốn đã chấm dứt những ý hướng tốt đẹp”. Đây là những “cái bóng” gây áp lực cho xã hội, cho người dân, cho những người có vai trò trách nhiệm. “Và kế đến”, Đức Thánh Cha nói, “bạn còn rất nhiều việc phải thương lượng”.

Về tương lai của Giáo hội, Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc lại hình ảnh Giáo hội được Thánh Phaolô VI phác họa trong Tông Huấn Evangelii Nuntiandi, nguồn cảm hứng cho Tông Huấn Evangelii Gaudium của chính ngài: “Một Giáo hội lữ hành”.

Ngày nay “sự dữ lớn nhất mà Giáo hội phải đối mặt, sự dữ lớn nhất”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói một cách dứt khoát, “đó là tính chất trần tục trong tôn giáo”, điều mà đến lượt nó, “làm nảy sinh một điều tồi tệ: chủ nghĩa giáo quyền, là một sự sai lệch của Giáo hội”. Đức Thánh Cha đặc biệt chỉ ra chủ nghĩa giáo quyền được tìm thấy trong “sự cứng nhắc”, đồng thời nhấn mạnh rằng “bên dưới mọi hình thức của sự cứng nhắc luôn có một sự mục ruỗng”. Trong số “những điều xấu xa tồi tệ” trong Giáo hội ngày nay, Đức Thánh Cha đã lưu ý đến “những lập trường cứng nhắc, cứng nhắc về mặt ý thức hệ” vốn thay thế cho Tin Mừng.

“Liên quan đến những thái độ mục vụ”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói, “Tôi sẽ chỉ đề cập đến hai vấn đề, đã cũ kỹ: thuyết Pelagiô và thuyết Ngộ đạo”. Thuyết Pelagiô, Đức Thánh Cha giải thích, “tin rằng tôi có thể tiến lên nhờ sức mạnh của chính mình”. Ngược lại, Đức Thánh Cha nói, “Giáo hội tiến lên với sức mạnh của Thiên Chúa, lòng thương xót của Thiên Chúa và quyền năng của Thánh Thần”. Đức Thánh Cha mô tả thuyết Ngộ đạo, là một hình thức của thuyết thần bí, “không có Thiên Chúa”, một “linh đạo trống rỗng”.

Thay vào đó, Đức Thánh Cha khẳng định: “Không có con người của Đức Kitô thì không thể có sự hiểu biết; không có con người của Đức Kitô thì không thể có sự cứu chuộc”. Đức Thánh Cha Phanxicô nói: “Một lần nữa chúng ta phải quay trở lại trung tâm ‘Ngôi Lời đã làm người’”. Tương lai của Giáo hội, Đức Thánh Cha nói, “hệ tại ở sự ô nhục này của Thập giá, bởi Ngôi Lời đã làm người”.

Cầu nguyện

Đức Thánh Cha Phanxicô tiếp tục giải thích tầm quan trọng của việc cầu nguyện. “Cầu nguyện là điều một đứa trẻ làm khi cảm thấy bị hạn chế, bất lực”, Đức Thánh Cha nói, giống như một đứa trẻ đang gọi “bố ơi, mẹ ơi”. Cầu nguyện, Đức Thánh Cha nói, có nghĩa là nhận ra “sự giới hạn của chúng ta, nhu cầu của chúng ta, tội lỗi của chúng ta… Cầu nguyện là bước vào một cuộc gặp gỡ, với sức mạnh, vượt qua sự giới hạn, vượt ra khỏi tầm hiểu biết, và đối với chúng ta, những người Kitô hữu, cầu nguyện là gặp gỡ ‘Cha trên trời’”.

“Đứa trẻ”, Đức Thánh Cha nhấn mạnh, “không đợi câu trả lời của cha nó; khi người bố bắt đầu trả lời, đứa trẻ ấy chuyển sang câu hỏi khác. Điều đứa trẻ muốn là ánh mắt của cha nó hướng về nó. Không quan trọng lời giải thích là gì, chỉ quan trọng là cha nó đang nhìn nó và điều đó mang lại cho nó sự an toàn. Cầu nguyện là một phần của tất cả những điều này”.

Những người bạn

Những câu hỏi dành cho Đức Thánh Cha Phanxicô cũng đề cập đến những vấn đề cá nhân hơn: “Đức Thánh Cha có bao giờ cảm thấy cô đơn không?”, ông Fazio đặt câu hỏi. “Đức Thánh Cha có những người bạn hữu thực sự không?”.

Đức Thánh Cha Phanxicô đã trả lời một cách khẳng định: “Vâng, tôi có những người bạn giúp đỡ tôi; họ biết cuộc sống của tôi như một người bình thường – không phải vì tôi bình thường, không phải thế. Tôi có những bất thường của riêng mình và họ biết rõ về tôi. Tôi có những bất thường của riêng mình, nhưng giống như một người bình thường có bạn bè; và tôi thích ở bên những người bạn hữu của mình, đôi khi để trò chuyện với họ về những mối bận tâm của tôi, [đôi khi] lắng nghe họ, nhưng thực sự, tôi cần những người bằng hữu. Đó là một trong những lý do tại sao tôi không đến sống trong căn hộ dành riêng cho Giáo hoàng, bởi vì các vị Giáo hoàng ở đó trước đây đều là những vị thánh, nhưng tôi thì không, tôi không quá thánh thiện. Tôi cần các mối tương quan giữa con người với nhau, đó là lý do tại sao tôi sống trong nhà khách Santa Marta này, nơi bạn tìm thấy những người trò chuyện với mọi người, bạn tìm thấy bạn bè. Đó là một cuộc sống dễ dàng hơn cho tôi; sống kiểu khách thì tôi không chịu được; tôi không có sức mạnh và tình bạn cho tôi sức mạnh. Tôi thực sự cần bạn bè, họ không nhiều, nhưng họ là những người bạn thực sự”.

Không thiếu những đề cập đến quá khứ trong cuộc trò chuyện, về thời thơ ấu của Đức Thánh Cha Phanxicô ở Buenos Aires, sự ủng hộ của ngài dành cho đội bóng đá San Lorenzo, ‘ơn gọi’ của ngài với tư cách là một người bán thịt, xuất thân của ngài ở vùng Piedmont của Ý, và kinh nghiệm của ngài ở phòng thí nghiệm hóa học – một nghiên cứu, mà theo ngài, đã “quyến rũ” ngài rất nhiều, nhưng qua đó mà tiếng gọi của Thiên Chúa đã thắng thế.

Đức Thánh Cha Phanxicô cũng nhắc lại lời thề mà ngài đã hứa với Đức Mẹ Núi Cát Minh, vào ngày 16 tháng 7 năm 1990, đó là không xem TV. “Tôi không xem truyền hình”, Đức Thánh Cha nói, “nhưng không phải vì tôi lên án nó”. Đức Thánh Cha cũng nói về tình yêu âm nhạc của mình, đặc biệt là nhạc cổ điển; và đề cập về khiếu hài hước của ngài, điều mà ngài nói, “là một liều thuốc khiến cho mọi thứ trở nên tốt đẹp”.

 ** Đây là phiên bản tiếng Anh rút gọn của bài báo gốc tiếng Ý của Salvatore Cernuzio.

Minh Tuệ (theo Vatican News)