Linh mục Andriy Zelinskyy S.J., giảng viên tại Đại học Công giáo Ukraine và Tuyên úy quân đội Ukraine
Những người sống ở Kyiv chắc chắn không bao giờ quên rằng họ đang sống trong vùng chiến sự, nhưng vụ tấn công bằng tên lửa vào ngày 10 tháng 10 vẫn có thể xảy ra như một điều gì đó gây chấn động. Đã nhiều tháng kể từ lần cuối cùng Kyiv bị tấn công. Các tên lửa đã dội xuống thủ đô vài giờ sau khi Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin lên án vụ tấn công vào cây cầu bắc qua Eo biển Kerch nối Nga với Crimea là một hành động khủng bố.
“Thực ra tôi đã cố gắng tháo chạy vào buổi sáng hôm đó, và ba quả tên lửa đã được ném xuống chính xác ngay trên tuyến đường của tôi”, Linh mục Andriy Zelinskyy S.J., giảng viên tại Đại học Công giáo Ukraine và là Tuyên úy quân đội Ukraine, cho biết. Vị Tu sĩ Dòng Tên đã cùng với hàng nghìn người khác đi đường vòng để chạy vào hầm trú bom dã chiến của hệ thống tàu điện ngầm Kyiv.
Tên lửa, với tần suất ngày càng tăng, và các cuộc tấn công bằng máy bay chiến đấu không người lái nhằm vào các thành phố và cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine đã tăng tốc gần tương ứng với việc quân đội Nga đang giảm dần thể hiện trên chiến trường, một chiến lược rõ ràng của việc “chiến thắng” bằng cách làm suy giảm ý chí chiến đấu của quần chúng. Cha Zelinskyy không nghĩ rằng điều đó sẽ hiệu quả.
Tại ga tàu điện ngầm trung tâm của thành phố vào sáng hôm đó, Cha Zelinskyy đã nghe thấy người dân Kyiv hòa quyện vào nhau trong bài hát yêu nước khi họ chờ đợi tất cả cùng cất cao tiếng hát.
Những huyền thoại về cuộc chiến Ukraine
“Hãy xem, thật không vui khi bị tên lửa Nga tấn công vào buổi sáng”, Cha Zelinskyy nói. Sự kinh hoàng của trải nghiệm đó hiện rõ trong mắt những người ngài nhìn thấy trong tàu điện ngầm. Nhưng Cha Zelinskyy không nghĩ rằng người dân Ukraine sẽ bị suy sụp trước vụ tấn công dữ dội mới nhất này. “Chúng tôi đã chứng kiến rất nhiều vụ tấn công như thế”, Cha Zelinskyy nói. “Chúng tôi đã mất đi hơn 100.000 sinh mạng. Đa số họ đều là dân thường”.
“Tôi đã chứng kiến những cái chết của dân thường kể từ tháng Hai, và tất nhiên, với tư cách là một Linh mục tuyên úy quân đội, tôi đã có mặt ở tiền tuyến từ năm 2014. Nhưng ý tưởng rằng có một thứ gì đó bất khả chiến bại, khủng khiếp, tồi tệ hơn, và ‘Chúng ta đừng đánh thức nó’? Đó là một huyền thoại”.
Đây không phải là huyền thoại duy nhất liên quan đến cuộc chiến này, Cha Zelinskyy lập luận.
“Toàn bộ trật tự quốc tế kể từ Thế chiến thứ hai dựa trên thực tế là có một quân đội Nga bất khả chiến bại. Con người: Đó là một huyền thoại”.
Quân đội quốc gia Ukraine không được xếp hạng gần các quân đội hàng đầu toàn cầu, Cha Zelinskyy chỉ ra. Giờ đây nó đang trụ vững và kế đến một số người phản đối chống lại siêu cường tự giả định. Lợi thế công nghệ của Nga đã tỏ ra hão huyền trong lĩnh vực chiến đấu. “Người Nga cũng phải chết như bất kỳ ai khác trên thế giới này”, Cha Zelinskyy nói.
Giống như các công dân của Kyiv, tinh thần của quân đội Ukraine dọc theo mặt trận dài 620 dặm rất mạnh mẽ, theo Cha Zelinskyy. Binh lính Ukraine không phải mang gánh nặng hành lý “có tính ý thức hệ”, Cha Zelinskyy giải thích. Họ chỉ đơn giản biết rằng họ đang trong một cuộc chiến vì cuộc sống của họ, vì gia đình của họ, và vì sự tồn vong của Ukraine với tư cách là một quốc gia độc lập.
“Tất cả không phải là quân đội chuyên nghiệp”, Cha Zelinskyy nói, mà là một quân đội công dân. “Đây là những ca sĩ opera. Đây là những giáo viên và giáo sư đại học. Họ là những công dân tuyệt vời nhất mà quốc gia sở hữu”.
Và quốc gia đang đánh mất quá nhiều thứ tốt nhất của mình. “Nỗi đau đó”, Cha Zelinskyy nói, “có thể mang vẻ đẹp riêng của nó. Những gì chúng tôi chứng kiến rất bi thảm… nhưng nó rất chân thực”. Đó là về “tình yêu mà chúng ta thấy trong Tin Mừng”.
“Không phải vì chúng tôi muốn chiến tranh; không phải vì chúng tôi muốn chiến đấu”, Cha Zelinskyy nói. “Đó chỉ là chúng tôi, những con người; chúng tôi tự bảo vệ mình”.
Người dân Ukraine nghe nói rằng các nhà lãnh đạo ở phương Tây đang tìm kiếm cơ hội cho một cuộc đàm phán có thể kết thúc chiến tranh, Cha Zelinskyy nói. Ngài cho biết rằng họ lo sợ rằng việc ông Putin có thể sử dụng vũ khí hạt nhân mang tính chiến thuật có thể dẫn đến những hậu quả không thể tưởng tượng được.
Nhưng làm thế nào các cuộc đàm phán như vậy thậm chí có thể bắt đầu, Cha Zelinskyy tự hỏi, khi Ukraine đang phải đối mặt với một kẻ thù không thể làm xiêu lòng như vậy?
“Có thể phương Tây ở quá xa Moscow, vì vậy bạn không thể nghe thấy họ nói gì, không thể nghe thấy họ rằng người Ukraine không tồn tại, rằng nhà nước Ukraine không nên tồn tại. Và vậy đó”.
“Chúng tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp tục chiến đấu”, Cha Zelinskyy nói.
Làm thế nào để đàm phán có thể xảy ra, Cha Zelinskyy đặt câu hỏi, khi quan điểm mở đầu của Nga là: “Hoặc bạn làm những gì chúng tôi muốn hoặc chúng tôi giết bạn”.
Putin và nhiều nhà lãnh đạo văn hóa và chính trị khác ở Nga đã tuyên bố một cách rõ ràng rằng họ sẵn sàng tàn sát càng nhiều người Ukraine càng tốt, Cha Zelinskyy nói, nếu điều đó đồng nghĩa với việc đưa Ukraine vào giấc mơ của Putin về một nước Nga Vĩ đại hơn. Vậy tại sao người dân Ukraine lại phải lo sợ việc sử dụng vũ khí hạt nhân?
“Thật kinh khủng. Nhưng có chuyện gì vậy?”, Cha Zelinskyy nói. “Họ đã tàn sát chúng tôi kể từ ngày 24 tháng 2 — hàng loạt. Vũ khí hạt nhân chiến thuật chỉ là một hình thức hủy diệt hàng loạt khác. Có vấn đề gì không nếu bạn bị giết bằng súng hoặc tên lửa hoặc bom hạt nhân?”, Cha Zelinskyy đặt câu hỏi.
Đánh giá những rủi ro hạt nhân
Bà Maryann Cusimano Love, Phó giáo sư Quan hệ Quốc tế tại Đại học Công giáo Hoa Kỳ ở Washington, lưu ý rằng điều trớ trêu là những lời đe dọa của ông Putin phải được nghiền ngẫm trong tháng này, nhân dịp kỷ niệm 60 năm Cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba. Khi đó, bà Love nói, Tổng thống John Kennedy đã dự đoán cơ hội xảy ra chiến tranh hạt nhân là 1/3.
“Điều mà hầu hết người Mỹ không biết là Tổng thống Kennedy đã chính xác về đánh giá đó”, Tiến sĩ Cusimano Love nói. Cuối cùng, quyết định không xuất kích của một chỉ huy tàu ngầm — phản đối chống lại hai chỉ huy khác khi Hải quân Hoa Kỳ thả bom chìm xung quanh họ — đã ngăn cản điều không tưởng vào năm 1962.
Và đó là hình thức rủi ro chiến trường ám ảnh Tiến sĩ Cusimano Love vào thời điểm nguy hiểm này. Bà giải thích rằng Hoa Kỳ dựa vào quy trình đưa ra quyết định của “chế độ quân chủ hạt nhân” về việc sử dụng vũ khí hạt nhân – một giao thức với những rủi ro riêng, dựa trên tính hợp lý và tính khí của Tổng thống.
Nhưng quy trình phi tập trung hóa mà Liên bang Nga kế thừa từ Liên bang Xô viết về cơ bản làm gia tăng nguy cơ xảy ra sai sót hoặc thông tin sai lệch theo kiểu “sương mù chiến tranh” có thể dẫn đến việc vô tình sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật. Tại thời điểm đó, cuộc đối đầu có thể vượt khỏi tầm kiểm soát một cách nguy hiểm. Tiến sĩ Cusimano Love sẽ là một trong những người thuyết trình tại một diễn đàn tại Đại học Fordham vào ngày 26 tháng 10: “Vũ khí hạt nhân mới và Những rủi ro mới: Hiểm họa của Vũ khí hạt nhân trong một Thế giới bất ổn”. Sự kiện này sẽ dành riêng để nói về hoạt động và ký ức về cố tổng biên tập của tờ America, Cha Drew Christiansen, S.J.
Nếu quyết định triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật hoàn toàn được giao cho Putin, Tiến sĩ Cusimano Love tin rằng đồng hồ có thể quay ngược lại tới vị trí 2 phút trước nửa đêm hạt nhân. “Đó quả là một trò chơi nguy hiểm khi cố gắng xâm nhập vào bộ não của Putin”, bà Cusimano Love nói, “nhưng cảm giác của tôi là ông ấy nhận được đòn bẩy cực điểm từ mối đe dọa sử dụng và giá trị ít hơn nhiều so với việc sử dụng thực tế”. Bà tin rằng Putin sẽ tiếp tục đề cao lựa chọn hạt nhân để ngăn NATO can dự sâu hơn vào cuộc xung đột và khủng bố người dân Ukraine phải đầu hàng.
Nhưng cảnh tượng về những mối đe dọa leo thang của ông Putin đã có tác dụng ngoài ý muốn của việc chứng minh rằng “vũ khí hạt nhân thực sự không hữu ích lắm”, bà lập Cusimano Love luận.
“Chúng tôi nhận thấy trên toàn cầu rằng vũ khí hạt nhân không có nhiều sự hữu dụng, về mặt thay đổi … kết quả của chiến tranh”, Tiến sĩ Cusimano Love nói. Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, “suy nghĩ sai lầm là Hoa Kỳ đã đặt bom vào túi sau và điều này sẽ chuyển thành những lợi ích hữu hình trong các vấn đề về chính trị và quân sự… nhưng nó không bao giờ hoạt động theo cách đó”.
Trên thực tế, chiến thuật “bên miệng hố chiến tranh” (brinkmanship) có thể phản tác dụng khi “mối đe dọa thực sự củng cố sự phản kháng đối với kẻ thù”.
“Tất cả các dấu hiệu cho thấy đó là những sự việc đang xảy ra ngày nay ở Ukraine”, Tiến sĩ Cusimano Love nói.
‘Hòa bình là vấn đề của công lý’
“Putin thực sự là một thọ tạo của phương Tây”, Cha Zelinskyy nói, “của những nỗi sợ hãi và sự non nớt để đề cập mọi thứ theo cách của chúng”.
“Giờ đây chúng ta phải đối diện với mối đe dọa hạt nhân. Đấy, mối đe dọa không bắt đầu từ hôm qua. Nó bắt đầu vào thời điểm chúng ta không đủ can đảm để đề cập vấn đề một cách thẳng thắn”.
Cha Zelinskyy chỉ ra rằng mặc dù các biện pháp trừng phạt hạn chế được khởi xướng vào năm 2014, nhưng cuối cùng cộng đồng quốc tế phần lớn đã phớt lờ trước việc Nga chiếm Crimea và sự tài trợ của nước này cho lực lượng ly khai ở Donbas.
“Đó là cách hoạt động của sự dữ. Nếu chúng ta không nói rõ vấn đề này, ngày mai chúng ta có thể không thể vượt qua điều đó”. Việc bắt đầu một số cách thức để giảm leo thang, Cha Zelinskyy nói, không chỉ là về những hành động mà Ukraine nên thực hiện. “Đó là về một gã điên sở hữu trong tay vũ khí hạt nhân. Và thật không may, nền chính trị xoa dịu hắn ta cho đến nay vẫn dẫn đầu”.
“Hòa bình là vấn đề của công lý, và công lý là vấn đề của chân lý”, Cha Zelinskyy nói. “Chúng ta chịu trách nhiệm về Putin. Đó là trách nhiệm tập thể của chúng ta…. Vì vậy, hãy giải quyết vấn đề này”.
Ukraine và phương Tây không thể khuất phục trước hành động hăm dọa uy hiếp bằng vũ khí hạt nhân của Putin, Cha Zelinskyy nhấn mạnh. “Không có lựa chọn nào khác”, Cha Zelinskyy nói, ngoại trừ “cầu nguyện cho ông ta” và “cầu nguyện cho sự hoán cải của nước Nga. Tôi không biết phải làm gì khác”.
“Đừng sợ. Đây là điều Chúa Giêsu đã dạy chúng ta, và đôi khi chúng ta quên mất điều này. ‘Đừng sợ’: Nếu bạn đứng về phía chân lý, nếu bạn đứng về phía điều thiện, mọi thứ khác đều nằm trong tay Thiên Chúa”.
Dốc sức chuẩn bị cho một cuộc khủng hoảng tị nạn mới
Trong khi Cha Zelinskyy vẫn kiên quyết ở lại Kyiv, một Tu sĩ Dòng Tên người Ukraine ở Ba Lan, Cha Vitaliy Osmolovskyy, tiếp tục công việc của mình với một chương trình hỗ trợ do Dòng Tên tài trợ cho những người tị nạn Ukraine, giúp họ ổn định chỗ ở mới, tìm việc làm mới và, với một số người trong số họ, bắt đầu cuộc sống mới.
Những đứa trẻ tị nạn mà Cha Osmolovskyy đến thăm ngày càng trò chuyện với ngài bằng tiếng Ba Lan, thể hiện năng khiếu thích nghi và đồng hóa. Cha Osmolovskyy vừa chào đón vừa tỏ ra lo sợ. Ngài lo ngại rằng ngôn ngữ và văn hóa Ukraine có thể sớm bị lãng quên trong thế hệ những người tị nạn này.
Hàng trăm nghìn người Ukraine đã tập trung ở biên giới vào đầu cuộc xung đột vào tháng Hai, nhưng khi cuộc chiến kéo dài, dòng người tị nạn vào Ba Lan đã giảm đi đáng kể. Và khi lực lượng quân đội Ukraine giành lại lãnh thổ đã bị Nga chiếm giữ, một số người tị nạn thậm chí còn mạo hiểm quay trở lại Ukraine để thăm các thành viên gia đình bị bỏ lại hoặc xem những thứ còn sót lại trong ngôi nhà và các cộng đồng của họ.
“Người Ukraine là một dân tộc gắn bó với mảnh đất của họ”, Cha Osmolovskyy nói. “Họ muốn quay trở về và xây dựng lại mọi thứ”.
Cha mẹ của ngài chưa bao giờ rời khỏi khu vực, mặc dù thành phố của họ, nơi có căn cứ quân sự Ukraine gần biên giới với Belarus, thường xuyên bị Nga tấn công. Ông bà cũng tham gia bảo vệ lãnh thổ Ukraine và bất chấp lời kêu gọi của ngài đã từ chối đến thăm ngài ở Ba Lan, thậm chí chỉ để có một khoảng thời gian nghỉ ngơi ngắn ngủi.
Theo Liên Hợp Quốc, khoảng 1,5 triệu người tị nạn Ukraine đang được Ba Lan tiếp đón. Tổng cộng 7,7 triệu người Ukraine đã chạy sang các quốc gia giáp biên giới và khắp châu Âu. 6,24 triệu người Ukraine khác đã phải di tản trong biên giới quốc gia.
Cha Osmolovskyy đoán trước một làn sóng tị nạn mới khi mùa đông bắt đầu và nhiều người buộc phải từ bỏ việc sửa chữa những ngôi nhà bị tàn phá bởi chiến tranh. Cha Osmolovskyy cũng đang thu gom quần áo mùa đông và các vật dụng khác và tìm cách thiết lập một địa điểm trú ẩn thứ hai ở Warsaw.
Đức Giám mục phụ tá Jan Sobilo Địa phận Kharkiv-Zaporizhzhia, trong một cuộc phỏng vấn với Catholic News Service hôm 21 tháng 10, đã cảnh báo rằng những đợt không kích hiện nay của Nga nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng chỉ có thể khiến cuộc khủng hoảng người tị nạn trở nên tồi tệ hơn.
“Nhiều người trước đây chưa bao giờ nghĩ đến việc rời đi hiện đang ở miền tây Ukraine hoặc đã rời khỏi đất nước…. Nếu không có nước, khí đốt hoặc điện trong nhà của họ, làm sao họ có thể ở đó?”, Đức Giám mục Sobilo nói.
Ngoài việc hỗ trợ các nhu cầu về sinh tồn, nhà ở và bố trí việc làm, các Tu sĩ Dòng Tên ở Ba Lan còn cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý và chương trình giáo dục cho trẻ em tị nạn. Cha Osmolovskyy cũng cho biết thêm rằng các Tu sĩ Dòng Tên hy vọng một ngày nào đó sẽ hỗ trợ việc hòa giải và xây dựng hòa bình. Không có lý do gì để bắt đầu công việc đó ngay bây giờ, Cha Osmolovskyy nói, giải thích rằng trước tiên “kẻ phạm tội phải cầu xin sự tha thứ”.
Trải nghiệm tị nạn đã khiến một số người bám víu chặt chẽ hơn vào đức tin của họ, Cha Osmolovskyy nói. Những người khác đã từ bỏ đức tin, cảm thấy bị chính Thiên Chúa bỏ rơi. “Thánh sử Gioan nói: ‘Thiên Chúa là tình yêu’, mặc dù trong những khoảnh khắc như vậy, thật khó để nhận ra điều đó”, Cha Osmolovskyy nói.
“Thậm chí ngay cả đối với tôi, đó quả là một khoảng thời gian khó khăn”. Cha Osmolovskyy giải thích rằng những người bạn đang trên đường ra mặt trận đã gọi điện cho tôi và xin những lời cầu nguyện. “Hầu hết họ đều xin tôi: ‘Nếu tôi sẽ bị giết, xin giúp đỡ gia đình tôi, vợ và các con tôi’”. Họ phải để lại điện thoại di động để đề phòng lực lượng pháo binh Nga định vị vị trí của họ. Thường thì Cha Osmolovskyy sẽ không thể hay biết điều gì đã xảy ra với họ trong nhiều ngày.
Điều này, Cha Osmolovskyy thừa nhận, giống như một gánh nặng lớn.
Nhưng, Cha Osmolovskyy cho biết thêm, hào hứng một chút, “Nhiệm vụ của chúng tôi với tư cách là Tu sĩ Dòng Tên, với tư cách là con người, là hỗ trợ mọi người không có ngoại lệ, trở thành ánh sáng của hy vọng, ánh sáng của Phục sinh, ánh sáng của hòa bình”, ngay cả khi thời gian chắc chắn đã làm cho nhiệm vụ đó trở nên khó khăn.
Minh Tuệ (theo America)
