“Không cần phải hỏi làm thế nào để tiếp tục các cuộc chiến, nhưng là làm thế nào để ngăn chặn chúng. Và để ngăn chặn các dân tộc bị bắt làm con tin một lần nữa bởi sự kìm kẹp của các cuộc chiến tranh lạnh đáng sợ vẫn đang lan rộng” – Đức Giáo hoàng lên tiếng trong bài phát biểu đầu tiên của ngài ở Quebec, trong ngày thứ ba ở Canada, trong đó ngài đưa ra lời xin tha thứ và lời cảnh báo chống lại những kiểu “thực dân ý thức hệ”
“Thảm nạn thực dân chưa dừng lại, thay vào đó, ở một số khu vực, nó biến đổi, che giấu và ẩn nấp.” Đức Giáo hoàng đã lên tiếng báo động trong bài phát biểu đầu tiên của ngài ở Quebec, vào ngày hôm qua – ngày thứ ba của chuyến tông du đến Canada – trong cuộc gặp gỡ chính quyền dân sự, đại diện dân bản địa và ngoại giao đoàn. “Đây là trường hợp thực dân ý thức hệ,” Đức Phanxicô lên tiếng trong chuyến tông du 37 của ngài, tại vùng nói tiếng Pháp của Canada, khi trình bày “lời xin tha thứ vì những tội lỗi của rất nhiều Kitô hữu chống lại người bản địa”.
“Nếu trước đây, não trạng thực dân đã khiến người ta coi thường cuộc sống cụ thể của các dân tộc, áp đặt các mô hình văn hóa được thiết lập từ trước, thì ngay cả ngày nay, cũng không thiếu các kiểu thực dân ý thức hệ trái ngược với thực tế hiện sinh, kìm hãm sự gắn bó tự nhiên với các giá trị của các dân tộc, cố gắng xóa bỏ truyền thống, lịch sử và mối quan hệ tôn giáo của họ”, ĐTC phân tích. “Đó là não trạng tưởng rằng mình đã vượt qua những trang đen tối của lịch sử, dành chỗ cho ‘văn hóa hủy bỏ’ chỉ đánh giá quá khứ trên cơ sở một số phạm trù hiện tại nhất định”, Đức Giáo hoàng lập luận: “Và như vậy, một thời trang văn hóa đồng phục được cấy ghép, làm cho mọi thứ giống nhau, không dung thứ cho sự khác biệt và chỉ tập trung vào thời điểm hiện tại, vào nhu cầu và quyền của các cá nhân, thường bỏ bê nhiệm vụ đối với những người yếu đuối và mong manh nhất: người nghèo, người di cư, người già, người bệnh, người chưa sinh”.
“Có rất nhiều điều để học hỏi từ khả năng lắng nghe Thiên Chúa, con người và thiên nhiên”, ĐTC ca ngợi người dân bản địa, bắt đầu từ biểu tượng xuất sắc của Canada: lá phong, biểu tượng cho “sự cần cù” của người dân bản địa, “luôn chú ý bảo vệ trái đất và môi trường, trung thành với tầm nhìn hài hòa về thế giới thụ tạo”.
“Chúng ta cần điều đó – Đức Giáo hoàng nhấn mạnh – đặc biệt là trong cơn lốc điên cuồng của thế giới ngày nay, được đặc trưng bởi sự ‘tăng tốc’ liên tục, khiến cho một sự phát triển thực sự, bền vững và không thể thiếu của con người, trở nên khó khăn, cuối cùng tạo ra một ‘xã hội mệt mỏi và vỡ mộng’, đấu tranh để khám phá lại hương vị chiêm nghiệm, hương vị thực sự của các mối quan hệ, chiều kích thần bí của sự sống chung với nhau”. “Chúng ta cần lắng nghe nhau và cần đối thoại đến mức nào, để tránh xa khỏi chủ nghĩa cá nhân đang thịnh hành, tránh xa khỏi những phán xét vội vàng, khỏi sự xâm lược tràn lan của cám dỗ chia rẽ thế giới thành tốt và xấu!” – Đức Phanxicô thốt lên – theo đó, các giá trị hiện diện trong văn hóa bản địa “là nguồn cảm hứng cho tất cả chúng ta và có thể góp phần hàn gắn những thói quen bóc lột độc hại. Bóc lột, không chỉ thiên nhiên thụ tạo, mà cả các mối quan hệ và thời gian, và điều chỉnh hoạt động của con người chỉ trên cơ sở lợi nhuận và lợi nhuận”. “Tuy nhiên, những lời dạy quan trọng này đã bị phản đối dữ dội trong quá khứ”, Đức Giáo hoàng nhắc lại, quay trở lại “mea culpa” trung tâm trong chuyến đi của mình, đề cập đến sự đồng lõa của các tổ chức Công giáo trong “các chính sách đồng hóa và giải phóng, bao gồm cả hệ thống trường học nội trú, đã làm tổn hại nhiều gia đình bản địa, làm suy yếu ngôn ngữ, văn hóa và tầm nhìn của họ về thế giới”.
“Thúc đẩy các quyền hợp pháp của người dân bản địa và thúc đẩy các quá trình chữa lành và hòa giải giữa họ và những người không phải là người bản địa của đất nước”, dấu hiệu của con đường “xây dựng một đất nước tốt đẹp hơn”, bắt đầu từ khả năng thừa nhận lỗi lầm của chính mình. “Người dân bản địa có rất nhiều điều để dạy chúng ta về quyền nuôi con và bảo vệ gia đình, nơi mà khi còn nhỏ, chúng ta học cách nhận ra điều gì là đúng và điều gì là sai, nói sự thật, chia sẻ, sửa chữa sai lầm, bắt đầu lại từ đầu, được làm ấm lòng, được hòa giải”, một lời đầy tôn kính khác của Đức Phanxicô: “Cầu mong cái ác mà người dân bản địa phải chịu đựng sẽ phục vụ chúng ta ngày hôm nay như một lời cảnh báo, để việc chăm sóc và quyền lợi của gia đình không bị gạt sang một bên dưới danh nghĩa của bất kỳ nhu cầu sản xuất và lợi ích cá nhân nào”.
Sau đó là những lời quy chiếu về ngày hôm nay: “Từ nguồn gốc của sự điên rồ vô nghĩa của chiến tranh, chúng ta một lần nữa cần xoa dịu những chủ nghĩa cực đoan của phe đối lập và chữa lành vết thương của sự thù hận”. “Chúng ta không cần phải chia thế giới thành bạn và thù, để tạo khoảng cách và tự trang bị vũ khí đến tận răng: không phải chiến lược chạy đua vũ trang và răn đe sẽ mang lại hòa bình và an ninh”, ĐTC cảnh báo: “Không cần phải tự hỏi làm thế nào để tiếp tục chiến tranh, mà là làm thế nào để ngăn chặn chúng. Và ngăn chặn các dân tộc bị bắt làm con tin một lần nữa bởi sự kìm kẹp của các cuộc chiến tranh lạnh kinh hoàng vẫn đang lan rộng. Cần có những chính sách sáng tạo và có tầm nhìn xa, biết cách vượt ra ngoài kế hoạch của các bên để đưa ra câu trả lời cho những thách thức toàn cầu”, chẳng hạn như hòa bình, biến đổi khí hậu, ảnh hưởng của đại dịch và di cư quốc tế. Để được như vậy, cần phải “biết cách nhìn, như trí tuệ bản địa dạy, đến bảy thế hệ tương lai, chứ không phải chỉ cho những thuận tiện trước mắt, đến thời hạn bầu cử, với sự hỗ trợ của các hành lang vận động”, bởi vì những người trẻ tuổi “xứng đáng có một tương lai tốt đẹp hơn tương lai mà chúng ta đang chuẩn bị cho họ. Từ đó có sự đánh giá cao đối với “ơn gọi sinh thái” của Canada và “một hạn từ cơ bản cho người Canada: chủ nghĩa đa văn hóa”.
Đối với quốc gia hào phóng trong việc tiếp nhận nhiều người di cư Ukraine và Afghanistan, Đức Giáo hoàng cũng yêu cầu “hãy hành động để vượt qua những lời hùng biện về nỗi sợ hãi đối với người nhập cư”. Ngay cả ở một đất nước phát triển và tiên tiến như Canada, “vẫn có không ít người vô gia cư dựa vào nhà thờ và ngân hàng thực phẩm để nhận được viện trợ và những tiện nghi thiết yếu tối thiểu” – Đức Giáo hoàng thẳng thắn – theo đó “thật đáng buồn khi chính trong số những cộng đồng bản địa, thường vẫn có nhiều tỷ lệ nghèo đói”.
T.H.
