Alona Onyshchuk, 39 tuổi, đến thăm mộ chồng cùng con gái, Anhelina, 5 tuổi, tại Con đường Anh hùng tại một nghĩa trang địa phương ở làng Lozuvatka, vùng Dnipropetrovsk, Ukraine, ngày 22 tháng 1 năm 2024, trong bối cảnh Nga tấn công Ukraine (Ảnh: OSV News/Alina Smutko, Reuters)
“Thương lượng không bao giờ có nghĩa là đầu hàng. Đó là sự can đảm để không khiến một đất nước tự sát”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói trong một cuộc phỏng vấn với Radio Télévision Suisse (RTS), cơ quan truyền thông đại chúng bằng tiếng Pháp của Thụy Sĩ, trong đó Đức Thánh Cha một lần nữa tố cáo “sự điên rồ của chiến tranh” trong một cuộc trò chuyện đề cập đến cả cuộc chiến ở Gaza lẫn cuộc chiến ở Ukraine.
Đức Thánh Cha khuyến khích Ukraine tìm cách đàm phán để chấm dứt chiến tranh với Nga, trong những lời bình luận bị một số tiếng nói nổi bật của Ukraine chỉ trích và điều đó đã dẫn đến một tuyên bố rõ ràng từ Văn phòng Báo chí Tòa Thánh vào thứ Bảy, ngày 9 tháng 3.
Cuộc phỏng vấn được thực hiện tại Vatican vào ngày 2 tháng 2 và dự kiến được phát sóng vào ngày 20 tháng 3 khi ra mắt chương trình văn hóa R.T.S mới. Tuy nhiên, hãng tin này đã gửi bản ghi cuộc phỏng vấn cho ANSA, hãng thông tấn Ý và cho Reuters vào thứ Bảy, ngày 9 tháng 3. Ngay sau đó, Vatican đã công bố bản ghi đầy đủ bằng tiếng Ý.
Cuộc phỏng vấn bắt đầu bằng câu hỏi làm thế nào một người có thể tìm ra chiếc la bàn để hướng dẫn mình trong cuộc xung đột Israel-Palestine. “Chúng ta phải tiến về phía trước”, Đức Thánh Cha trả lời. “Hàng ngày vào lúc 7 giờ tối tôi gọi điện cho Giáo xứ Thánh Gia ở Gaza. 600 người hiện đang sống ở đó và họ kể cho tôi những gì họ nhìn thấy. Đó là một cuộc chiến”, Đức Thánh Cha nói, đề cập đến cả “cuộc chiến quân sự” lẫn “chiến tranh du kích” của Hamas, vốn “là một phong trào không phải là quân đội”.
Đức Thánh Cha nói thêm: “Phải có hai bên để gây chiến chứ không phải một”, và đồng thời tố cáo những người thuộc cả hai bên đang tiến hành cuộc chiến đó là “vô trách nhiệm”.
Khi người phỏng vấn người Thụy Sĩ, Lorenzo Buccella, nói rằng người ta không nên đánh mất hy vọng hòa giải, Đức Thánh Cha Phanxicô trả lời: “Chúng ta hãy nhìn vào lịch sử, tất cả các cuộc chiến mà chúng ta đã trải qua, tất cả đều kết thúc bằng một hiệp định”.
Ông Buccella lưu ý: “Một số người ở Ukraine yêu cầu can đảm đầu hàng, giương cờ trắng, trong khi những người khác nói rằng điều này sẽ hợp pháp hóa kẻ mạnh hơn”, ám chỉ Nga. Ông xin ý kiến của Đức Thánh Cha về việc này.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã trả lời như sau:
“Đó là một cách giải thích. Nhưng tôi tin rằng ‘kẻ mạnh hơn’ là người nhìn rõ hoàn cảnh, biết nghĩ đến người dân, có dũng khí cầm cờ trắng để đàm phán. Và hiện nay, các cuộc đàm phán có thể thực hiện được với sự giúp đỡ của các cường quốc quốc tế. Từ ‘thương lượng’ là một từ can đảm. Khi nhận thấy mình bị đánh bại, khi thấy rằng mọi việc không diễn ra tốt đẹp, bạn phải có dũng khí để thương lượng. Bạn có thể cảm thấy xấu hổ, nhưng liệu nó sẽ kết thúc với bao nhiêu cái chết? Đàm phán kịp thời; hãy tìm một quốc gia nào đó có thể làm trung gian. Hiện nay, chẳng hạn như trong cuộc chiến ở Ukraine, có rất nhiều quốc gia muốn làm trung gian hòa giải. Thổ Nhĩ Kỳ đã tự đề nghị thực hiện việc này. Và những quốc gia khác. Đừng xấu hổ về việc đàm phán thương lượng trước khi mọi việc trở nên tồi tệ hơn”.
Lo ngại về bình luận ‘cờ trắng’
Những nhận xét này – đặc biệt là những lời của Đức Thánh Cha về “sự can đảm giương cờ trắng” – đã gây ra những phản ứng tiêu cực mạnh mẽ từ người Ukraine, kể cả từ đại sứ Ukraine tại Tòa Thánh, ông Andriy Yurash. Ông đã đặt câu hỏi trên X hôm thứ Bảy tuần trước rằng liệu có ai đã thảo luận nghiêm túc về hòa bình với Hitler trong Thế chiến thứ hai và giương cờ trắng để xoa dịu hắn ta hay không. Đề cập đến Moscow và Tổng thống Nga Vladimir Putin, ông Yurash nói thêm bài học từ lịch sử là: “Nếu muốn kết thúc chiến tranh, chúng ta phải làm mọi cách để tiêu diệt con rồng!”.
Ngoại trưởng Ukraine, ông Dmitro Kuleba, hôm Chúa nhật cho biết Ukraine sẽ “không bao giờ” giương cờ trắng để đàm phán với Nga, đồng thời chỉ trích những nhận xét của Đức Thánh Cha Phanxicô vì đã đề nghị làm điều này. “Quốc kỳ của chúng tôi có màu vàng và xanh. Đây là lá cờ mà chúng tôi sống, chết và chiến đấu. Chúng tôi sẽ không bao giờ giương cao bất kỳ lá cờ nào khác”, ông Kuleba viết trên X. “Người mạnh nhất là người, trong cuộc chiến giữa thiện và ác, đứng về phía thiện thay vì cố gắng đặt chúng ngang hàng và gọi đó là ‘đàm phán’”.
Nhà hoạt động nhân quyền Ukraine Oleksandra Matviychuk cho biết thỏa ước đồng nghĩa với việc Nga chiếm đóng Ukraine. “Sự chiếm đóng chỉ là một hình thức chiến tranh khác”, bà Matviychuk cho biết. Bà Matviychuk là Chủ tịch của Trung tâm Tự do Dân sự Kiev, cơ quan đã được trao giải Nobel Hòa bình năm 2022. “Sự chiếm đóng” đồng nghĩa với “sự tra tấn, bạo lực tình dục, cưỡng bức mất tích, chối bỏ danh tính của mọt người, cưỡng ép nhận con nuôi, các trại tập trung và mồ chôn tập thể”, bà Matviychuk nói.
Olena Halushka, người đồng sáng lập Trung tâm Chiến thắng Quốc tế Ukraine, một hiệp hội các tổ chức phi chính phủ Ukraine, đã viết trên X: “Cuối cùng, Đức Giáo hoàng Phanxicô phải can đảm lên án kẻ xâm lược thay vì cáo buộc nạn nhân chống lại cuộc diệt chủng”.
Vì một số người đã hiểu sai lời của Đức Thánh Cha Phanxicô khi cho rằng Ukraine nên đầu hàng, một quan chức cấp cao của Vatican (người không muốn nêu tên vì chức vụ ông nắm giữ) nói với America rằng Đức Thánh Cha “từ lâu đã lo ngại về sự thiệt hại nhân mạng và những tổn thương mà Ukraine phải gánh chịu, đồng thời tin rằng cần phải đàm phán về một lệnh ngừng bắn và chấm dứt chiến tranh”. Quan chức Vatican nói rằng Đức Thánh Cha không hề đề nghị Ukraine nên đầu hàng. Vị quan chức này cho biết việc đề cập đến “cờ trắng” được người phỏng vấn đưa ra, nhưng trong suy nghĩ của Giáo hoàng, nó đề cập đến việc bảo vệ các cuộc đàm phán chứ không phải đầu hàng.
Giám đốc Văn phòng Báo chí Tòa Thánh, ông Matteo Bruni, cũng nói điều tương tự trong một tuyên bố đăng trên truyền thông Vatican hôm thứ Bảy. Ông Bruni cho biết quan điểm của Đức Thánh Cha về vấn đề Ukraine, quốc gia mà ngài luôn mô tả là một quốc gia “phải chịu giày vò khốn khổ”, đã được thể hiện đầy đủ trong bài phát biểu của ngài trong giờ Kinh Truyền Tin vào ngày 25 tháng 2, một ngày sau dịp kỷ niệm 2 năm Nga thực hiện cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine.
Ngày hôm đó, ông Bruni cho biết, Đức Thánh Cha Phanxicô đã tái khẳng định “tình cảm sâu sắc” của mình đối với người dân Ukraine và đồng thời mời gọi tất cả các bên “tạo điều kiện cho một giải pháp ngoại giao nhằm tìm kiếm một nền hòa bình công bằng và lâu dài”.
Ông Bruni giải thích rằng ở những chỗ khác trong cuộc phỏng vấn, khi nói về một tình huống xung đột khác ở Israel và Palestine, nhưng cũng đề cập đến mọi tình huống chiến tranh, Đức Thánh Cha Phanxicô đã tuyên bố một cách rõ ràng: “Các cuộc đàm phán không bao giờ là một sự đầu hàng”.
Ông Bruni cho biết “những lời của Đức Thánh Cha, được lấy từ một hình ảnh do người phỏng vấn đề xuất, nhắc lại, cùng với những vấn đề khác, những gì đã được [Đức Thánh Cha] tuyên bố trong hai năm liên tục kêu gọi và tuyên bố công khai này, cụ thể là tầm quan trọng của đối thoại chống lại sự ‘điên rồ’ của chiến tranh và sự bận tâm hàng đầu đối với số phận của dân thường”.
“Hy vọng của Đức Thánh Cha”, ông Bruni tái khẳng định, “là và tiếp tục là điều mà ngài đã luôn lặp lại trong những năm vừa qua, và gần đây đã nhắc lại nhân dịp kỷ niệm hai năm cuộc xung đột: “Khi tôi nhắc lại tình cảm sâu sắc của mình đối với những người Ukraine chịu giày vò khốn khổ và cầu nguyện cho tất cả mọi người, đặc biệt là cho nhiều nạn nhân vô tội, tôi tha thiết kêu gọi để có thể tìm thấy một chút nhân tính cho phép tạo ra các điều kiện cho một giải pháp ngoại giao nhằm tìm kiếm một nền hòa bình công bằng và lâu dài”.
Minh Tuệ (theo America)
