Ở Mexico bạo lực, ngay cả các linh mục cũng phải trả giá và đang phải trả một cái giá rất đắt, với khoảng 30 vị đã bị giết chết kể từ năm 2012, theo tổng kết của Trung tâm Công giáo Đa phương tiện. Và các vụ giết người chỉ là phần nổi của tảng băng chìm trong bối cảnh các cuộc tấn công, đe dọa, uy hiếp, hành hung và xúc phạm nhà thờ. Vấn đề rất phức tạp.
Người cuối cùng theo thứ tự thời gian, Cha Juan Antonio Orozco Alvarado, một tu sĩ dòng Phanxicô, chỉ mới 33 tuổi, đã mất mạng cách đây vài tuần vì không may dính vào cuộc đụng độ giữa các băng đảng đối địch nhau ở Bang Durango. Tuy nhiên, trước ngài, vào cuối tháng Ba, Cha Gumersindo Cortés González, một linh mục 64 tuổi từ giáo phận Celaya, thuộc bang Guanajuato, được tìm thấy đã chết, với dấu hiệu rõ ràng là vì bạo lực và có tiếng súng, vài giờ sau khi mất tích. Trước đó nữa, vào năm 2019, Cha José Martín Guzmán Vega, từ giáo phận Matamoros (Tamaulipas) đã bị hành quyết tàn bạo.
Ba cái chết khác nhau, nhưng có một sự thật duy nhất: ở Mexico rất bạo lực, ngay cả các linh mục cũng đã phải trả giá và đang phải trả một cái giá rất đắt, với khoảng 30 vị đã bị giết chết kể từ năm 2012, theo báo cáo của Trung tâm Công giáo Đa phương tiện.
Và các vụ giết người là phần nổi của tảng băng chìm trong bối cảnh các cuộc tấn công, đe dọa, uy hiếp, hành hung và xúc phạm nhà thờ. Những kiểu mất mạng khác nhau của các linh mục nói trên và của những linh mục khác nữa, cũng cho thấy sự phức tạp của vấn đề. Trên thực tế, sẽ là sai lầm khi nói rằng tất cả các linh mục bị giết đều là những “vị tử đạo” thực sự, bị giết “in odium fidei”. Nhưng cũng không công bằng khi nói, như đôi khi được nói một cách hơi đơn giản, rằng ở một đất nước mà bọn tội phạm có tổ chức giết khoảng 80 người mỗi ngày, thì cũng là “sự thường” khi thỉnh thoảng “chuyện đó cũng xảy ra với một linh mục”.
Sẵn sàng tấn công Giáo hội. “Đó là sự thật – Cha Omar Sotelo, giám đốc Trung tâm Công giáo Đa phương tiện, nói -. Vấn đề rất phức tạp. Nhưng nhìn chung, có thể khẳng định rằng, một mặt, hiện tượng bạo lực và giết hại các linh mục có liên quan đến sự gia tăng của các băng nhóm tội phạm có tổ chức và buôn bán ma túy. Theo nghiên cứu của chúng tôi, trong 80% trường hợp, các linh mục là nạn nhân của bọn tội phạm có tổ chức chứ không phải của tội phạm thông thường. Mặt khác, trong hầu hết các trường hợp, có ý muốn đánh vào Giáo hội như một định chế, vì vai trò ổn định xã hội của Giáo hội.” Rodrigo Guerra López, một trong những người đứng đầu Centro de Investigación Social Avanzada (Cisav) của Santiago de Querétaro và là thành viên của Học viện Giáo hoàng về Khoa học Xã hội, xác nhận: “Vấn đề không phải là giết người vì lòng căm thù đức tin, nhưng phần lớn nạn nhân là những người gây khó chịu đối với các nhóm tội phạm, đó thường là những vụ hành quyết thực sự.”
Chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Hãy quay trở lại phân tích của Trung tâm Công giáo Đa phương tiện. Trung tâm này, vào năm 2019, đã xuất bản một báo cáo toàn diện về vấn đề này, và vẫn luôn theo dõi tình hình. Cha Sotelo giải thích: “Các vụ giết người chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Có hơn 50 vụ đe dọa và uy hiếp các linh mục mỗi năm. Và mỗi tuần, trung bình có 26 nhà thờ bị tấn công hoặc xúc phạm. Sau đó là các vụ bắt cóc, 5-6 vụ trong năm ngoái. May mắn thay, đôi khi các ngài được thả, nhưng là sau khi đã bị hành hạ và tra tấn. Các vụ giết người thì thường diễn ra theo những cách đặc biệt ghê tởm và tàn ác. Hơn nữa, trong nhiều trường hợp, sau vụ giết người, có những nỗ lực vu khống các linh mục bị sát hại, kể cả bởi các cơ quan chính trị. Họ nói rằng các ngài đã đến các bữa tiệc, rằng các ngài không nên ở lại nơi các ngài đang ở, hay bất cứ điều gì tương tự.”
Tại sao những điều này xảy ra? “Bạo lực ở Mexico là phổ biến và Giáo hội nằm trong bối cảnh này. Tuy nhiên, ngoài con người, điều bị ảnh hưởng là một thiết chế có vai trò xã hội cơ bản, giáo xứ ổn định cộng đồng. Do đó, vụ giết hại một linh mục làm mất ổn định xã hội và gửi đi một thông điệp đe dọa mạnh mẽ. Một nền văn hóa kinh hoàng gây nghiện được tạo ra. Trong một số trường hợp, đã có những lời tố cáo mạnh mẽ của linh mục, như đã xảy ra ở Matamoros, ở đó Cha Guzmán Vega đã nói về sự đồng lõa của Chính quyền Bang và thẳng thừng tố cáo các tội ác có tổ chức.”
Nói thật ra, trong hai năm gần đây, số linh mục bị sát hại đã giảm: 26 linh mục bị giết trong nhiệm kỳ tổng thống Enrique Peña Nieto (2012-2018), 3 vị kể từ khi Andrés López Obrador làm tổng thống. “Nhưng sẽ là sai lầm – Cha Sotelo nhận xét – khi nói rằng bạo lực đã giảm, tất cả các chỉ số khác đều cho thấy không phải như vậy”.
Hơn nữa, bất chấp ý định của tổng thống nhậm chức vào năm 2018, bạo lực vẫn tiếp tục là chủ nhân không thể tranh cãi của Mexico, như Guerra López xác nhận: “Phải nói rằng bạo lực đã xảy ra thường xuyên trong lịch sử của chúng tôi, kể từ thời kỳ tiền Tây Ban Nha. Trong thế kỷ 20, với cuộc cách mạng Mexico và cuộc chiến tranh Cristera, nó đã mang những âm điệu chống tôn giáo. Các vụ bạo lực gần đây được đặc trưng bởi tội phạm có tổ chức, đã trở nên chuyên nghiệp, do các công ty điều hành rất tinh vi. Thông thường, các băng đảng tan vỡ, và do đó, các nhóm bạo lực và tội phạm nhân lên. Các tổng thống đã nỗ lực chống lại sự hiện diện của tội phạm có tổ chức bằng nhiều cách khác nhau. Felipe Calderón (2006-2012) cử quân đội kiểm soát lãnh thổ, nhưng ông không thực hiện lựa chọn này với các hành động tài chính ngân hàng đi kèm. Nếu ông ta làm vậy, tham nhũng và đồng lõa chính trị cũng sẽ nổi lên. Đến thời López Obrador, ông ấy đã tuyên bố thay đổi chiến lược, dựa trên đối thoại, nhưng trong 3 năm qua số người chết mỗi ngày là 80 người, gấp đôi so với thời Calderón.”
Và mọi thứ sẽ không được cải thiện: “Trên thực tế, một hành lang buôn bán ma túy mới đã được tạo ra, một đường cao tốc thực sự đi từ Baja California ở phía bắc đến Chiapas ở phía nam. Hầu hết các ứng cử viên chiến thắng, ở các bang mà cuộc bỏ phiếu được tổ chức vài tuần trước, đều được ủng hộ công khai bởi bọn buôn bán ma túy. Theo tôi, không có giải pháp nào thay thế cho hành động toàn diện và lâu dài, về việc ngăn chặn và kiểm soát tài chính.”
Guerra López kết luận: “Các giám mục đã can thiệp nhiều lần, bắt đầu bằng một cuộc can thiệp mạnh mẽ vào năm 2010, và thậm chí chỉ vài ngày trước đây. Một cách thích hợp, các ngài làm nổi bật nỗi đau khổ của các linh mục và đồng thời của tất cả mọi người. Trong lịch sử, có một mối liên kết lớn giữa các linh mục và người dân. Tôi tin rằng, trong tương lai, đối thoại lớn hơn giữa Giáo hội Mexico và Hoa Kỳ là cơ hội, vì tất cả những điều này xảy ra trên hết là do tình trạng sử dụng ma túy rất mạnh ở Hoa Kỳ. Trong cuộc đối thoại giữa các giám mục về chủ đề người di cư, các ngài cũng nên tập trung vào vấn đề này, để chúng ta ngày càng trở thành một ‘Giáo hội duy nhất’ ở cấp độ lục địa, như Đức Gioan Phaolô II đã mơ ước, và sau đó Đức Bênêđíctô XVI và Đức Phanxicô đã và đang tiếp nối.”
Hoàng Tâm (theo SIR)
