Liệu việc ĐHY Marx từ nhiệm có làm tăng ảnh hưởng của ngài bên ngoài nước Đức?

PHÂN TÍCH: Nếu sự từ nhiệm của Đức Hồng Y Marx được Đức Thánh Cha Phanxicô chấp thuận, vị Hồng y người Đức vẫn có thể làm được nhiều điều trong Vatican và Giáo hội hoàn vũ với thẩm quyền mà ngài vẫn sẽ sử dụng.

Lá thư đầy bất ngờ của Đức Hồng y Reinhard Marx về việc từ nhiệm vai trò Tổng Giám mục Địa phận Munich và Freising vào tuần trước xuất hiện nhằm mục đích thúc đẩy – mượn từ ngữ của Diễn đàn Kinh tế Thế giới – “cuộc tái lập vĩ đại” của Giáo hội Đức liên quan đến việc xử lý vấn nạn giáo sĩ lạm dụng tình dục.

Nhưng động thái này có khả năng gây ra những hậu quả sâu rộng hơn tưởng tượng, kéo dài đến cả Vatican và Giáo hội hoàn vũ, và với Con đường Đồng nghị của Giáo hội Đức còn nhiều tranh cãi đóng vai trò như là nhân tố quyết định.

Trong lá thư từ nhiệm vào ngày 21 tháng 5 gửi Đức Thánh Cha Phanxicô, Đức Hồng y Marx, người đã phải chịu sự soi xét tỉ mỉ về việc xử lý các trường hợp lạm dụng tình dục vào hồi đầu năm nay, cho biết rằng các cuộc điều tra và các báo cáo về các vụ lạm dụng trong thập kỷ qua đã cho thấy “sự thất bại về thể chế hoặc ‘hệ thống’”. Giáo hội, Đức Hồng y Marx nói, đã đi đến “ngõ cụt”, nhưng cũng là thời điểm có thể trở thành “bước ngoặt”.

Đức Hồng y Marx viết về sự cần thiết của một “hình thức Giáo hội được canh tân” và “sự khởi đầu mới” – tất cả đều phụ thuộc không chỉ vào sự từ nhiệm của ngài mà còn phụ thuộc vào sự tiếp tục của Con đường Đồng nghị nảy sinh từ cuộc khủng hoảng và được ngài trợ giúp thiết lập. “Tôi đã ủng hộ mạnh mẽ dự án này”, Đức Hồng Y Marx viết, đồng thời cũng cho biết thêm rằng gần như với không khí tuyệt vọng: “Con đường này phải được tiếp tục!”.

Trước khi công bố một báo cáo về vấn nạn lạm dụng tình dục ở Tổng Giáo phận Munich và Freising vào mùa hè này, Đức Hồng Y Marx đã tận dụng hầu hết lá thư của mình để nhấn mạnh sự cần thiết phải cải cách cách xử lý của Giáo hội đối với các trường hợp lạm dụng tình dục và đồng thời ngăn chặn những tội ác như vậy lặp lại trong tương lai.

Tuy nhiên, nước cờ giống như “việc hy sinh quân hậu” này chỉ là một phần: Đức Hồng Y Marx đã không đề nghị từ bỏ chiếc mũ đỏ của mình, cũng như các trách nhiệm quan trọng khác của ngài chủ yếu là ở Rome. “Tôi muốn là một Linh mục và một Giám mục, và hy vọng rằng tôi có thể tiếp tục dấn thân cho Giáo hội trong tương lai”, Đức Hồng Y Marx viết.

Nếu Đức Thánh Cha Phanxicô chấp thuận đơn từ nhiệm vai trò Tổng Giám mục này, cựu Chủ tịch Hội đồng Giám mục Đức có thể sẽ dành nhiều thời gian và năng lượng hơn cho các nhiệm vụ này của Vatican, bao gồm việc trở thành thành viên của cả Hội đồng Hồng y cố vấn cho Đức Thánh Cha về việccải cách Giáo hội và Giáo triều Rôma, và Hội đồng Kinh tế giám sát vấn đề tài chính của Tòa Thánh.

Với tư cách là thành viên của Hội đồng Hồng y Cố vấn, Đức Hồng Y Marx đã dành 8 năm qua để giúp soạn thảo “Praedicate Evangelium” (Rao giảng Tin Mừng), Tông Hiến mới cho Giáo triều Rôma. Tài liệu sắp được công bố, có thể vào cuối tháng này, và Đức Hồng Y Marx sẽ ở một vị trí lý tưởng để giám sát việc thực hiện Tông Hiến này.

Việc Đức Hồng Y Marx từ nhiệm cũng sẽ khiến ngài tự do để được tận dụng cho một trong số các vị trí lãnh đạo trong Giáo triều La Mã vốn sẽ bị bỏ trống trong những tháng tới. Bộ Giáo sĩ và Bộ Giám mục là hai trong số nhiều Thánh Bộ có khả năng sẽ sớm cần đến các vị Tổng trưởng mới. Nếu được chọn cho một vị trí ở Vatican, Đức Hồng y Marx, 67 tuổi, có khả năng dành 8 đến 13 năm tới để mở rộng ảnh hưởng của mình ở Rome.

Thẩm quyền của Đức Hồng y Marx cũng vượt ra ngoài Đức và Vatican. Ngài đã nhận được sự ủng hộ của các Giám mục cùng chí hướng ở các nơi khác trên thế giới, bao gồm cả Hoa Kỳ, và tại châu Âu từ năm 2012 đến năm 2018, Đức Hồng y Marx đã đạt được tầm ảnh hưởng đáng kể với tư cách là Chủ tịch COMECE – Ủy ban của các Hội đồng Giám mục trực thuộc Cộng đồng Châu Âu.

Theo lời của một nguồn tin Giáo hội ở Đức, Đức Hồng y Marx tiếp tục “có thẩm quyền đối với từ 30 đến 40 vị Hồng y”.

Việc củng cố tầm ảnh hưởng như vậy sẽ đặt Đức Hồng y Marx vào vị trí chỉ huy không chỉ giúp vận động Đức Thánh Cha Phanxicô và các quan chức Vatican ủng hộ các kế hoạch của ngài và các vị Giám chức khác đối với Con đường Đồng nghị, mà còn áp dụng những cải cách đó vào Thượng Hội đồng về Đồng nghị tính trong hai năm sắp tới của Vatican – “Vì một Giáo hội Đồng nghị tính: Hiệp thông, tham gia và truyền giáo”.

“Chương trình cải cách của Giáo hội Đức”, một chương trình mà các nhà phê bình cho rằng có thể dẫn đến sự ly giáo, đã không diễn ra suôn sẻ như Đức Hồng y Marx và những quan chức khác có thể đã hy vọng. Ví dụ, kế hoạch của họ nhằm cho phép việc chúc lành cho các mối quan hệ đồng giới, truyền chức cho phụ nữ, và chấm dứt đời sống độc thân trong hàng giáo sĩ vẫn chưa được thực hiện hoặc bị loại bỏ một cách dứt khoát. Một nguồn tin của Giáo hội ở Đức chia sẻ với tờ Register rằng: “Đức Hồng Y Marx có thể nhìn thấy dự án này đang tăng tốc rồi đâm sầm vào bức tường gạch”.

Do đó, có vẻ như, tính chất khẩn cấp và chưa từng có của lá thư từ nhiệm này – một lá thư, không giống như các công văn từ nhiệm Giám mục khác, không được giữ kín nhưng được công bố với sự cho phép của Đức Thánh Cha, được dịch ra một số ngôn ngữ và được công bố rộng rãi.

Một khía cạnh quan trọng khác đối với động thái của Đức Hồng Y Marx có thể liên quan đến vị Giám mục đồng nhiệm người Đức, Đức Hồng y Rainer Woelki. Với tư cách là nhà phê bình nổi bật nhất phản đối Con đường Đồng nghị, Đức Hồng y Woelki, Tổng Giám mục Địa phận Cologne, tiếp tục phản đối dự án này, và kết quả là đã phải đối mặt với sự phản đối của giới truyền thông cũng như sự phản đổi của hàng Giám mục.

Do đó, lời đề nghị từ nhiệm của Đức Hồng Y Marx ngay lập tức gia tăng áp lực đối với Đức Hồng Y Woelki, người mà Tổng Giáo phận của ngài đang trải qua một chuyến viếng thăm mục vụ mang tính chất kinh lý theo chỉ thị của Đức Thánh Cha Phanxicô, để hành động theo cách thức tương tự, với các báo cáo truyền thông ở Đức và Ý chỉ ra khả năng này, mặc dù gần đây ngài đã được minh oan về sai phạm trong việc xử lý các trường hợp lạm dụng ở Cologne. Việc loại bỏ vị Giám chức này khỏi bức tranh cũng sẽ giúp vô hiệu hóa các đối thủ kém nổi bật khác, chẳng hạn như Đức Giám mục Rudolf Voderholzer Đại phận Regensburg và Đức Giám mục Stefan Oster Địa phận Passau. Đức Hồng y Woelki ngay lập tức bác bỏ việc ngài đã đệ đơn từ nhiệm, đồng thời cam kết rằng Giáo phận của ngài sẽ “sống theo sứ mạng của Chúa Giêsu là bảo vệ những người yếu thế và ngăn chặn hành vi lạm dụng”.

Dù kết quả cuối cùng xảy ra là gì đối với yêu cầu đột ngột của Đức Hồng y Marx từ bỏ các nghĩa vụ trong cương vị Giám mục của mình ở Đức, dường như đang bị đe dọa nhiều hơn là tình trạng giáo sĩ lạm dụng tình dục trong nước. Đối với Đức Hồng y Marx, những người ủng hộ ngài, và kế hoạch thay đổi Giáo hội của họ, có vẻ như là một cuộc khủng hoảng khác mà họ không thể để cho lãng phí.

Edward Pentin

** Edward Pentin bắt đầu đưa tin về Đức Giáo hoàng và Vatican với Đài phát thanh Vatican trước khi chuyển sang làm phóng viên của Rome cho tờ Register. Ông cũng đã đưa tin về Tòa Thánh và Giáo hội Công giáo cho một số ấn phẩm khác bao gồm Newsweek, Newsmax, Zenit, The Catholic Herald, và The Holy Land Review, một ấn phẩm của Dòng Phanxicô chuyên về Giáo hội và Trung Đông. Ông Edward là tác giả của cuốn “Vị Giáo hoàng tiếp theo: Các ứng cử viên Hồng y hàng đầu” (Sophia Institute Press, 2020) và “Sự lường gạt tại Thượng Hội đồng của Vatican? Một cuộc điều tra về Hành vi thao túng bị cáo buộc tại Thượng Hội đồng Ngoại thường về Gia đình” (Ignatius Press, 2015). Theo dõi Edward Pentin trên Twitter tại @edwardpentin

Minh Tuệ (theo NCR)