Đức Hồng y Okpaleke tân cử lo ngại về 'sự tồn tại của Kitô giáo' tại Nigeria

Một tuần trước khi Đức Hồng y Peter Obere Okpaleke tân cử nhận được tin rằng Đức Thánh Cha Phanxicô sẽ tấn phong ngài làm Hồng y, một thông báo tin tức tuyên bố ngài đã qua đời được đăng tải và loan truyền trên Facebook. Vì vậy, không khó để ngài cho rằng quyết định của Đức Thánh Cha, giống như cái chết được cho là của ngài, là tin giả.

Khi Linh mục Chưởng Ấn Giáo phận gọi điện cho Đức Cha Okpaleke để báo tin, “giống như Thánh Tôma trong Tin Mừng, tôi cảm thấy rằng thật tốt đẹp biết bào khi điều đó trở thành sự thật và yêu cầu cung cấp nguồn thông tin”, Đức Cha Okpaleke chia sẻ với Crux trong tuần này.

Tuy nhiên, vị Giám chức người Nigeria này, đến từ Giáo phận Ekwulobia, trên thực tế là một trong 21 Giám mục mà Đức Thánh Cha Phanxicô sẽ hoan nghênh tiếp nhận vào Hồng y Đoàn vào ngày 26 tháng 8, trong Công nghị tấn phong Hồng y lần thứ tám của ngài.

Đức Cha Okpeleke đã trò chuyện với Crux về sự bận tâm của ngài đối với Giáo hội tại Nigeria.

“Các vấn đề ‘nóng bỏng và quan trọng’ của chúng tôi, có thể hiểu được khác với các mối bận tâm của Đức và Hoa Kỳ, là về sự tồn vong của Kitô giáo, cuộc sống và sự an toàn của người dân cũng như sự ổn định của tiểu vùng Tây Phi nếu Nigeria đảo ngược tình hình”, Đức Cha Okpeleke nói. “Trong nhiều năm, các nhóm Hồi giáo cực đoan đã nắm quyền thống trị ở một số khu vực trong nước. Gần đây, họ đã thực hiện thành công các vụ tấn công quy mô lớn gần thủ đô Abuja của quốc gia”.

Vị Hồng y tân cử đã được Đức nguyên Giáo hoàng Benedict XVI bổ nhiệm cai quản Giáo phận Ahiara vào năm 2012. Một nhóm các Linh mục và giáo dân của Giáo phận đã từ chối ngài vì ngài xuất thân từ một nhóm sắc tộc khác, điều này đã dẫn đến tình trạng bế tắc kéo dài nhiều năm khiến ngài không thể đặt chân đến Giáo phận.

Đức Cha Okpaleke được bổ nhiệm vào ngày 29 tháng 4 năm 2019, với tư cách là Giám mục Giáo phận Ekwulobia mới, sau khi từ bỏ việc bổ nhiệm ngài đến Giáo phận Ahiara vào năm 2018, trong một nỗ lực nhằm giải quyết tình hình.

Sau đây là đoạn trích từ cuộc trò chuyện của Đức Hồng y Okpaleke tân cử với Crux:

Làm thế nào Đức Hồng y phát hiện ra rằng Đức Thánh Cha Phanxicô sẽ tấn phong ngài làm Hồng y? Ngài đã đón nhận tin tức này thế nào?

Tôi đã được hai Linh mục thông báo về tin vui này. Vào ngày Chúa nhật hôm đó, ngày 29 tháng 5 năm 2022, tôi đến thăm một Giáo xứ trong Giáo phận – Giáo xứ Thánh Patrick, Nawfija – và ban Bí tíchThêm sức cho 138 người trẻ. Tại phòng thánh, sau khi thay lễ phục cho tôi, hai linh mục hướng dẫn phụng vụ tiến lại gần tôi và mỉm cười chào đón: “Xin chào Đức Hồng y!”. Họ nhấn mạnh vào tước vị mới của tôi. Tất nhiên, tôi đã bị giật mình, và hàng nghìn lẻ một suy nghĩ liền xuất hiện trong tâm trí tôi.

Khoảng một tuần trước ngày đó, một trong những linh mục của chúng tôi đã gọi điện cho tôi. Khi tôi bắt máy, giọng vị linh mục đó lộ rõ vẻ nhẹ nhõm: vị linh mục đó nói với tôi rằng ngài đã đọc được tin trên mạng xã hội rằng tôi đã qua đời. Mất bình tĩnh, vị linh mục đó đã gọi cho vị Linh mục Chưởng Ấn Giáo phận, và khi ngài không bắt máy, vị linh mục đó đã bất chấp và gọi đến số của tôi mà không biết điều gì sẽ xảy ra. May mắn thay, tôi đã trả lời. Điều đó xác nhận rằng tin tức về việc tôi qua đời là giả mạo.

Vì vậy, thông tin về việc tôi được tấn phong Hồng y đã khiến tôi nhớ đến vụ việc đó và ngay lập tức tôi bác bỏ việc đó là tin giả. Không lâu sau, một nhân viên của tôi đưa điện thoại của ngài cho tôi – Linh mục Chưởng Ấn Giáo phận đang trên điện thoại. Ngài đã cung cấp cho tôi thông tin tương tự.

Giống như Thánh Tôma trong Tin Mừng, tôi cảm thấy thật tốt đẹp biết bao nếu điều đó đúng sự thật và yêu cầu cung cấp nguồn thông tin. Vị linh mục đã bắt đầu tìm hiểu, ngài đã trực tuyến đến trang tin tức của Vatican để xác nhận. Chỉ khi tôi bật điện thoại và nhận được các cuộc gọi từ các Giám mục Nigeria khác thì tin tức mới bắt đầu được truyền đi nhưng điều đó cũng khiến tôi phải mất đến mức mất ngủ trong vài ngày.

Đó là điều ngạc nhiên lớn nhất mà tôi có được trong đời.

Đức Hồng y tưởng tượng cuộc sống của ngài sẽ thay đổi như thế nào sau ngày 26 tháng 8 tới?

Cuộc sống của tôi đã thay đổi rồi. Trong nhiều ngày, số lượng cuộc gọi và tin nhắn tôi nhận được đã tăng vọt. Các Hồng y từ khắp nơi trên thế giới đã gửi cho tôi những thông điệp chúc mừng cũng như các Tổng giám mục và Giám mục từ Nigeria và từ các Giáo phận nơi chúng tôi có các các linh mục thừa sai (Fidei Donum). Bạn bè và gia đình cũng đã gửi những lời cầu chúc tốt đẹp. Chúng tôi rất biết ơn vì những điều này. Nếu không nhờ thông báo này, tôi tự hỏi hãng tin của bạn sẽ có hứng thú gì với cuộc đời và công việc mục vụ của một vị Giám mục giản dị trong một Giáo phận miền nông thôn và còn non trẻ. Đây là những dấu hiệu cho thấy những gì tương lai báo trước – một đoạn đường chông gai hơn và nhiều trách nhiệm hơn ngoài công việc tại Giáo phận Công giáo Ekwulobia.

Trở lại khi một số giáo sĩ ở Giáo phận Ahiara từ chối cuộc bổ nhiệm của Đức Cha, ngài có bao giờ tưởng tượng Đức Thánh Cha sẽ tấn phong ngài làm Hồng y không? Đức Cha có thấy đó là dấu chỉ của sự ủng hộ sau nhiều năm phải chịu đau khổ?

 Người Igbo nói: ama anaghị agbara uche. Điều này thể hiện niềm tin rằng tương lai không mở ra cho sự xem xét của con người. Vì vậy, từ khi tôi có ý thức như một con người cho đến khi thông báo được đưa ra vào ngày 29 tháng 5 năm 2022, tôi chưa bao giờ và không bao giờ có thể tưởng tượng được việc mình sẽ được tấn phong Hồng y.

Một trong những câu hỏi mà tôi hy vọng sẽ hỏi Đức Thánh Cha là ngài đã nhìn thấy điều gì nơi tôi khiến ngài kêu gọi tôi đảm nhận vai trò mới này trong Giáo hội. Tôi biết rằng nếu tôi được hỏi ý kiến để đề cử ai đó trong số các Tổng giám mục và Giám mục ở Nigeria cho vai trò đó, tôi chưa bao giờ nghĩ đến bản thân mình. Tôi thậm chí không thể nói rằng việc đề cử là một dấu chỉ của sự ủng hộ, như bạn nói, “sau nhiều năm đau khổ” do câu chuyện tại Giáo phận Ahiara. Một số linh mục và giám mục đã phải chịu đựng và vẫn đang phải gánh chịu những điều còn tồi tệ hơn.

Câu hỏi tôi luôn tự hỏi mà tôi chưa tìm được câu trả lời thỏa đáng nào là ‘tại sao lại là tôi?’. Nhân tiện, tôi muốn nói rằng tôi luôn bận lòng đến Giáo hội ở Giáo phận Ahiara. Tôi đã gặp gỡ và đánh giá cao chiều sâu đức tin và lòng hào hiệp nơi nhiều linh mục, những người sống đời thánh hiến và anh chị   em giáo dân của Giáo phận đó. Hơn nữa, tiểu sử của tôi không thể được viết mà không đề cập đến Giáo phận đó cũng như lịch sử của Giáo phận cũng không thể được viết mà không đề cập đến tên tuổi của tôi. Thiên Chúa biết tại sao sự quan phòng cho phép những sự việc này xảy ra. Càng nghĩ về những sự việc đã diễn ra, tôi càng tin rằng đó không phải là chuyện cá nhân. Tôi chưa từng bước chân vào Giáo phận. Vì vậy, đó không phải là về những gì tôi đã làm hoặc không làm được. Thay vào đó, đó là về một số khác biệt sâu xa và âm ỉ và tranh chấp giữa các tiểu văn hóa Igbo. Giống như chiếc cột thu lôi, việc bổ nhiệm Giám mục mở đường cho những cáo buộc về những vấn đề này và châm ngòi cho ngọn lửa thu hút sự chú ý đối với một số vấn đề cốt lõi. Chuỗi sự kiện này, ngẫm nghĩ lại, là đề cập đến những vấn đề nhức nhối này, và tạo cho chúng vị trí xứng đáng trong nỗ lực truyền giáo, những suy tư và vận động hướng tới bản sắc văn hóa Igbo.

 Sau Công nghị tấn phong Hồng y, các Hồng y thường được bổ nhiệm làm cố vấn hoặc thành viên của một hoặc một số văn phòng Vatican. Nếu Đức Cha có thể chọn một trong các Thánh Bộ, ngài nghĩ ngài có thể hữu ích nhất với Bộ nào?

Tôi chưa bao giờ là một Hồng y và tôi cũng chưa bao giờ mơ ước được trở thành một thành viên trong Hồng y Đoàn. Vì vậy, tôi chưa bao giờ quan tâm đến việc tìm hiểu về thẩm quyền và năng lực của các văn phòng và các Thánh Bộ của Vatican. Hơn nữa, vì một người được bổ nhiệm vào các cơ quan khác nhau, tốt hơn nên để việc đánh giá và bố trí cho những người thực hiện việc bổ nhiệm. Tuy nhiên, điều rõ ràng đối với tôi là tôi đã cống hiến bất cứ năng lực và kinh nghiệm nào mà tôi thu thập được trong nhiều năm làm việc phụng sự Thiên Chúa, và tôi sẵn sàng làm việc chăm chỉ để có được bất kỳ kiến thức hoặc kỹ năng cần thiết nào để hoàn thành bất kỳ nhiệm vụ nào một cách đáng tin cậy.

Ước muốn khiến tôi đáp lại lời mời gọi bước vào hàng tư tế vẫn không thay đổi ngay cả khi được hình thành dưới ánh sáng của những kinh nghiệm mới – “tới tình trạng con người trưởng thành, tới tầm vóc viên mãn của Đức Ki-tô” (Ep 4:13) – và việc giúp anh chị em tôi làm điều tương tự để tôn vinh Thiên Chúa cũng như sự tái tạo của gia đình nhân loại và thế giới. Tôi biết rằng điều này liên quan đến chức năng của các văn phòng và các Thánh Bộ khác nhau.

Trong những ngày sau Công nghị tấn phong các tân Hồng y, Đức Cha sẽ có cơ hội dành thời gian hai ngày bên các anh em Hồng y của mình. Vậy ngài có quen biết ai trong số họ?

Vâng, tôi chỉ quen biết một số ít các Hồng y. Tôi đã nhận được tin nhắn chúc mừng từ nhiều người trong số họ. Vì điều này, tôi rất biết ơn. Vì vậy, tôi háo hức chờ đợi hai ngày này. Tôi tưởng tượng đó là một sự trở lại một ngôi trường – rất nhiều điều cần phải học hỏi về cách thức phục vụ trong cương vị mới này; một loạt các trải nghiệm mới để thực hiện từ nhiều nơi khác nhau trên thế giới; những cuộc gặp gỡ mới để mở lòng và những tình bạn mới để thiết lập và bồi đắp. Tôi mong chờ cuộc gặp gỡ sắp tới.

Theo yêu cầu của Đức Thánh Cha Phanxicô, Giáo hội Công giáo đang trải qua quá trình tham vấn/ Thượng hội đồng toàn cầu. Tiến trình này đang diễn ra như thế nào trong Giáo phận của Đức Cha? Từ những gì Đức Cha đã lắng nghe cho đến nay, xin ngài chia sẻ đâu là những mối bận tâm lớn nhất của những người mà ngài đã được trao phó để dẫn dắt? Có bất kỳ “vấn đề quan trọng” nào mà những người trong chúng ta, những người tập trung quá nhiều vào Vatican, và các Giáo hội ở Hoa Kỳ hoặc Đức, không hay biết?

Phiên lắng nghe chính thức về Tiến trình Hiệp hành/ tham vấn đã được kết thúc tại Giáo phận Công giáo Ekwulobia và các báo cáo đã được gửi đi để đối chiếu với thành quả của các phiên họp ở các Giáo phận khác. Tôi đã sử dụng từ ngữ “trang trọng” và hết sức thận trọng để hội đủ điều kiện của các phiên lắng nghe. Đó là vì ngay từ khi thành lập Giáo phận vào năm 2020, trước khi công bố Thượng Hội đồng về Hiệp hành, chúng tôi đã bắt đầu các buổi lắng nghe liên tục với nhiều thành phần khác nhau trong gia đình Giáo phận – phụ nữ, nam giới, thanh thiếu niên, trẻ em, sinh viên, các tín hữu Công giáo trong vai trò lãnh đạo cộng đồng, v.v. Điều này dựa trên nguyên tắc lãnh đạo của người Igbo, nghĩa là a nụta a kaara eze bụ na eze ana-achịka (sự thành công trong vai trò lãnh đạo phụ thuộc vào sự phản hồi liên tục từ người dân). Mục đích của các buổi tương tác như vậy là để gặp gỡ và lắng nghe những niềm vui, nỗi đau, những thách thức và hy vọng của các thành viên thuộc các nhóm này, đồng thời khám phá các lựa chọn cũng như những điều chỉnh sẽ được thực hiện và các chương trình để bắt tay vào giải quyết các vấn đề đã xác định.

“Các vấn đề quan trọng” của chúng tôi, có thể hiểu được khác với sự bận tâm của bạn, là về sự tồn tại của Kitô giáo, cuộc sống và sự an toàn của người dân của chúng tôi cũng như sự ổn định của tiểu vùng Tây Phi nếu Nigeria đảo ngược tình hình. Trong nhiều năm, các nhóm theo chủ nghĩa chính thống Hồi giáo đã nắm quyền thống trị ở một số vùng của đất nước. Gần đây, họ đã thực hiện thành công các vụ tấn công quy mô lớn gần thủ đô Abuja của quốc gia. Các vụ bắt cóc đòi tiền chuộc đã gia tăng đều đặn đến mức việc di chuyển đến một số khu vực trong nước hoặc đi trên một số đoạn đường cao tốc giống như một nhiệm vụ tự sát. Cách hành xử khác biệt với quân nổi dậy Boko Haram và các nhóm ly khai khác tạo ấn tượng về một âm mưu lớn hơn mà một số người đã gán cho là một chương trình nghị sự Hồi giáo hóa. Trong khi đó, với tình trạng lạm phát phi mã, sự phản kháng của giới trẻ, cuộc tổng tuyển cử sắp diễn ra vào năm 2023, và sức mạnh to lớn của truyền thông xã hội để vận động khuynh hướng thiên về những điều tốt đẹp hay những điều xấu, thì sự bấp bênh của tình hình sẽ ảnh hưởng đáng kể đến người dân.

Ngoài các vấn đề quan trọng thu hút sự chú ý, gia đình còn phải chịu áp lực rất lớn. Cha mẹ dành nhiều sức lực và thời gian vật lộn kiếm sống một cách khó khăn với cái giá phải trả là sự đóng góp tối ưu nhất của cha mẹ vào sự phát triển toàn diện của con cái của họ. Một số thanh thiếu niên lẩn tránh tình trạng khốn cùng về kinh tế – xã hội qua việc lạm dụng chất kích thích. Đây thường là điều vô cùng thảm khốc đối với gia đình của những người nghiện ngập như vậy. Tệ hơn nếu người đàn trụ cột của gia đình lại là con nghiện. Đây là một công thức cho các vụ bạo hành gia đình với các hình thức và dáng vẻ khác nhau.

Giáo hội của chúng tôi được cộng đồng hỗ trợ. Với tình hình kinh tế suy thoái, nhiều gia đình không có đủ để tự lo cho bản thân và sự ủng hộ thường ngày của họ đối với Giáo họ đang bị ảnh hưởng nặng nề. Nghịch lý thay, Giáo hội bị cáo buộc vì cố thỏa mãn người giàu khi các sự kiện gây quỹ được tổ chức cho một số dự án lớn và những người giàu được mời đến với nỗ lực kiếm tiền và không còn cậy nhờ vào cộng đồng nói chung.

Một vấn đề khác thường xuyên lặp lại trong các buổi lắng nghe liên quan đến những người trẻ tuổi. Các trường đại học ở Nigeria đã phải đóng cửa trong nhiều tháng vì hành động công nghiệp của Liên minh nhân viên học thuật của các trường đại học (ASUU). Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh thiếu niên đang ở mức cao. Có nhiều bạn trẻ chăm chỉ nhưng một số lại sa lầy vào não trạng của việc muốn kiếm tiền dễ dàng hoặc bằng mọi cách tập trung di cư ra nước ngoài. Điều đạt được trong các buổi lắng nghe là Giáo hội cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa.

Đức Cha có muốn chia sẻ thêm điều gì với độc giả của Crux?

Có rất nhiều thách thức trên thế giới. Giáo hội không bị bỏ lại. Xã hội đang thay đổi, và thay đổi một cách quá nhanh chóng. Con người, sự vật sự việc và các quá trình được kết nối với nhau. Những sự việc đang xảy ra ở một bộ phận của xã hội hoặc của thế giới ảnh hưởng đến các bộ phận khác. Điều này xảy ra nhiều hơn ở châu Phi. Khi chúng ta muốn bắt kịp xu thế, chúng ta phải nhớ rằng sự liên kết giữa các khu vực khác nhau trên thế giới đòi hỏi một thái độ sống mới, một tầm nhìn mới bao gồm toàn thể nhân loại và ngôi nhà chung của chúng ta; một cách suy nghĩ bao quát, và những thực hành bắt nguồn từ cam kết đến việc thực hiện các giá trị của Vương quốc tình yêu, công lý, sự thật và hòa bình của Thiên Chúa. Đây là những điều tôi trích dẫn từ Thông điệp Laudato Si’ và Fratelli Tutti của Đức Thánh Cha. Chúa Giêsu là đường, là sự thật và là sự sống. Nhiệm vụ của chúng ta là đem chân lý đức tin này vào cuộc sống hàng ngày. Khi chúng ta duy trì sự tương tác của mình thông qua giao tiếp, và với tư cách là những công dân của thế giới này và của thiên quốc, chúng ta đón nhận mọi loài tạo vật với những lời cầu nguyện và tinh thần thiện chí của mình.

Minh Tuệ (theo Crux)