Một bệ phóng tên lửa của lực lượng dân quân Cộng hòa Nhân dân Donetsk bắn từ vị trí không xa Panteleimonivka, trên lãnh thổ thuộc chính phủ Cộng hòa Nhân dân Donetsk, miền đông Ukraine, thứ Bảy, ngày 28 tháng 5 năm 2022 (Ảnh: AP / Alexei Alexandrov)
“Thế chiến thứ ba đã được tuyên bố”, Đức Thánh Cha Phanxicô phát biểu trong một cuộc trò chuyện đề cập đến nhiều vấn đề với các biên tập viên của các ấn phẩm Dòng Tên châu Âu vào ngày 19 tháng 5, đề cập đến cuộc tấn công của Nga chống lại Ukraine. Cuộc trò chuyện đã được xuất bản bởi tạp chí Dòng Tên La Civiltà Cattolica bằng tiếng Ý và tờ báo thế tục La Stampa vào ngày 14 tháng 6 và chắc chắn sẽ khơi dậy cuộc thảo luận.
“Thế giới đang rơi vào cảnh chiến tranh”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói. “Đối với tôi, hôm nay, Thế chiến III đã được tuyên bố. Đây là điều mà chúng ta nên dừng lại để suy nghĩ. Điều gì đang xảy ra với nhân loại khi chúng ta đã trải qua ba cuộc chiến tranh thế giới trong một thế kỷ?”.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã nói về bối cảnh phức tạp của cuộc chiến ở Ukraine và những lợi ích liên quan, bao gồm cả lợi ích của các nhà sản xuất vũ khí. Đức Thánh Cha tố cáo “sự tàn bạo và vô nhân đạo” của quân đội Nga và ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cũng như lòng dũng cảm của người dân Ukraine. Đồng thời, Đức Thánh Cha nói, “chúng ta không nhìn thấy toàn bộ bi kịch đang diễn ra đằng sau cuộc chiến, mà có lẽ bằng cách nào đó hoặc đã bị kích động hoặc không được ngăn chặn”.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã phải đối mặt với những lời chỉ trích vì không gọi đích danh tổng thống Nga và cho rằng “có lẽ” NATO có thể đã kích động chiến tranh “bằng cách sủa trước cửa” nước Nga. Nhưng trong cuộc phỏng vấn mới, Đức Thánh Cha cho biết rằng ngài đang trích dẫn những điều một nguyên thủ quốc gia đã nói với ngài. Mặc dù vậy, Đức Thánh Cha Phanxicô đã phủ nhận rằng ngài “thân Putin”.
“Tôi chỉ đơn giản là chống lại việc giảm thiểu sự phức tạp thành sự phân biệt giữa người tốt và kẻ xấu mà không lý luận về nhưng nguyên nhân gốc rễ và những lợi ích, vốn rất phức tạp”, Đức Thánh Cha nói. “Trong khi chúng ta nhìn thấy sự vô nhân đạo, tàn ác của quân đội Nga, chúng ta không được quên những vấn đề thực sự nếu chúng ta muốn chúng được giải quyết”.
Một biên tập viên của Dòng Tên từ Đông Âu lưu ý rằng “chúng ta đang trải qua một cuộc chiến tranh tiêu hao và viết về nó trong các tạp chí của chúng tôi” và hỏi Đức Thánh Cha: “Ngài có gợi ý gì để truyền đạt tình hình mà chúng ta đang trải qua? Làm thế nào chúng ta có thể đóng góp cho một tương lai hòa bình?”.
“Để trả lời câu hỏi này, chúng ta phải rời khỏi khuôn mẫu bình thường về ‘Cô bé quàng khăn đỏ’: Cô bé quàng khăn đỏ là người tốt và con sói là kẻ xấu”, Đức Thánh Cha trả lời. “Ở đây không có người tốt và kẻ xấu siêu hình, theo nghĩa trừu tượng. Một điều gì đó toàn cầu đang xuất hiện, với rất nhiều các yếu tố đan xen lẫn nhau”.
Về những bình luận của mình về vai trò của NATO trong việc thúc đẩy chiến tranh, Đức Thánh Cha Phanxicô tiết lộ: “một vài tháng trước khi chiến tranh bắt đầu, tôi đã gặp một nguyên thủ quốc gia, một nhà thông thái, người rất ít nói, thực sự rất khôn ngoan. Sau khi chúng tôi trò chuyện về những điều ông ấy muốn nói, ông ấy nói với tôi rằng ông ấy rất quan tâm đến cách NATO đang kích động”.
“Tôi hỏi ông ấy tại sao, và ông ấy nói: ‘Họ đang sủa trước cửa nước Nga. Họ không hiểu rằng người Nga là những người theo chủ nghĩa đế quốc và sẽ không cho phép một thế lực nước ngoài nào tiếp cận họ’. Ông kết luận: ‘Tình hình có thể dẫn đến chiến tranh’. Đây là ý kiến của ông. Vào ngày 24 tháng 2, cuộc chiến bắt đầu. vị nguyên thủ quốc gia đó đã có thể đọc được những dấu hiệu về những sự việc đang diễn ra”.
Đề cập đến cuộc chiến đang diễn ra, Đức Thánh Cha Phanxicô nói: “Những gì chúng ta đang chứng kiến là sự tàn bạo và vô nhân đạo mà cuộc chiến này đang được thực hiện bởi quân đội, nói chung là lính đánh thuê, được sử dụng bởi người Nga. Người Nga chuộng việc cắt cử lính đánh thuê người Chechnya và Syria”.
“Nhưng điều nguy hiểm là chúng ta chỉ nhìn thấy điều này, vốn vô cùng quái dị, và chúng ta không thấy toàn bộ bi kịch đang diễn ra đằng sau cuộc chiến này, mà có lẽ bằng cách nào đó đã bị kích động hoặc không bị ngăn chặn”, Đức Thánh Cha tiếp tục. “Và ghi nhận sự thích thú trong việc thử nghiệm và bán vũ khí. Điều đó quả thực hết sức đáng buồn, nhưng cuối cùng thì đó là điều đang bị đe dọa”.
“Người Nga nghĩ rằng tất cả sẽ kết thúc chỉ trong một tuần lễ”, Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc lại. “Nhưng họ đã tính toán sai lầm. Họ đã đối diện với một dân tộc can trường, một dân tộc đang đấu tranh để tồn tại và những người có lịch sử đấu tranh”.
Đức Thánh Cha Phanxicô tiếp tục nói về phản ứng ở châu Âu và các nơi khác đối với sự đau khổ khủng khiếp của 44 triệu người Ukraine, hơn 25% trong số họ đã bị buộc phải rời bỏ nhà cửa và trở thành những người di cư hoặc tị nạn trong nước. “Mọi người đều mở lòng với những người tị nạn, những người Ukraine lưu vong, những người thường là phụ nữ và trẻ em”, Đức Thánh Cha nói. “Những người đàn ông ở lại để chiến đấu”.
Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc lại rằng trong buổi tiếp kiến chung tại Quảng trường Thánh Phêrô vào tuần trước, “hai người vợ của những người lính Ukraine, những người đang ở trong các xưởng luyện thép Azovstal, đã đến để xin tôi can thiệp để cứu những người lính này. Họ là những người phụ nữ đã có con, và chồng của họ đang chiến đấu ở đó. Họ là những phụ nữ trẻ đẹp”.
“Tất cả chúng ta đều rất nhạy cảm với những tình huống kịch tính này”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói. “Nhưng tôi tự hỏi bản thân, điều gì sẽ xảy ra khi sự nhiệt tình giúp đỡ qua đi? Bởi vì mọi thứ đang nguội dần, và ai sẽ là người chăm sóc những người phụ nữ này? Chúng ta cần nhìn xa hơn hành động cụ thể vào thời điểm này, và xem chúng ta sẽ hỗ trợ họ như thế nào để họ không rơi vào cảnh buôn người, không bị lạm dụng, vì bầy kền kền đã lượn vòng vòng rồi”.
Như lịch sử cho thấy, Đức Thánh Cha nói, “Ukraine đã trở nên quen thuộc với việc phải gánh chịu chế độ nô lệ và chiến tranh. Đó là một đất nước giàu có luôn bị chia cắt, bị xâu xé bởi ý chí của những kẻ muốn chiếm đoạt và khai thác nó. Cứ như thể lịch sử đã khẳng định Ukraine là một đất nước anh hùng. Việc chứng kiến chủ nghĩa anh hùng này chạm đến trái tim của chúng ta”.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã ca ngợi chủ nghĩa anh hùng của người dân Ukraine: “Những người phụ nữ dũng cảm. Những con người can trường. Một dân tộc không sợ chiến đấu. Một dân tộc cần cù, đồng thời tự hào về mảnh đất của mình. Chúng ta ghi nhớ bản sắc của người dân Ukraine tại thời điểm này. Đây là điều khiến chúng ta cảm động: chứng kiến những cử chỉ anh hùng như vậy”. Tuy nhiên, Đức Thánh Cha nói, “những sự việc trước mắt chúng ta là tình hình chiến tranh thế giới, những lợi ích toàn cầu, việc buôn bán vũ khí và sự chiếm đoạt địa chính trị, vốn đang giày vò một dân tộc anh hùng”.
Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc nhở các biên tập viên Dòng Tên châu Âu rằng “sự nhạy cảm của chúng ta” được đánh động vì Ukraine ở gần chúng ta, và chúng ta nhìn thấy những sự việc đang xảy ra ở đó, nhưng Đức Thánh Cha cho biết cũng có xung đột ở các quốc gia khác ở xa, chẳng hạn như ở Cộng hòa Dân chủ Congo, Nigeria và Myanmar, “và chẳng ai quan tâm”.
Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc lại rằng cách đây vài năm ngài đã nói: “chúng ta đang sống trong chiến tranh thế giới thứ ba từng phần”. Nhưng giờ đây, Đức Thánh Cha nói với các biên tập viên Dòng Tên, “thế giới đang lâm vào cảnh chiến tranh!”.
“Tôi mong muốn các tạp chí của các bạn đề cập đến khía cạnh con người trong chiến tranh”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói. “Tôi muốn các bạn thể hiện bi kịch con người trong chiến tranh. Tất cả đều rất tốt nếu đưa ra một sự tính toán địa chính trị, nghiên cứu sâu tất cả mọi thứ. Các bạn phải làm như vậy vì đó là nhiệm vụ của các bạn”.
“Việc suy ngẫm về điều này sẽ giúp ích rất nhiều cho nhân loại và Giáo hội”, Đức Thánh Cha tiếp tục. “Tuy nhiên, hãy đưa ra những phản ánh chính trị – xã hội của các bạn mà không bỏ qua những phản ánh của con người về chiến tranh”.
Đức Thánh Cha Phanxicô cũng kể lại rằng ngài đã có cuộc trò chuyện 40 phút với Đức Thượng phụ Kirill của Nga vào ngày 16 tháng 3. Ngài tiết lộ rằng trong phần đầu tiên của cuộc trò chuyện trực tuyến của họ, ngài Thượng phụ “đã đọc cho tôi một tuyên bố, trong đó ngài đưa ra lý do biện minh cho cuộc chiến”.
“Khi ngài nói xong, tôi xen vào và nói với ngài: ‘Hiền huynh thân mến, chúng ta không phải là những giáo sĩ quốc doanh, chúng ta là những Mục tử của dân Chúa’”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói. Đức Thánh Cha nhắc lại rằng ngài đã được lên kế hoạch gặp lại Đức Thượng phụ Kirill vào ngày 14 tháng 6 tại Giêrusalem “để nói về những vấn đề chung của chúng tôi”. Nhưng do cuộc chiến ở Ukraine, Đức Thánh Cha nói, “theo thỏa thuận chung, chúng tôi quyết định hoãn cuộc gặp gỡ này vào một ngày sau đó, để cuộc đối thoại của chúng tôi không bị hiểu lầm”. Đức Thánh Cha Phanxicô cho biết rằng ngài hy vọng sẽ được gặp gỡ Đức Thượng phụ Kirill tại một đại hội đồng bao gồm các nhà lãnh đạo của các tôn giáo thế giới ở Kazakhstan vào tháng Chín. “Tôi hy vọng có thể chào đón ngài Thượng phụ và trò chuyện với ngài đôi chút với tư cách là một Mục tử”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói.
Vào cùng ngày cuộc phỏng vấn được công bố, ngày 14 tháng 6, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đi một bước xa hơn trong phân tích của mình về cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine vào ngày thứ 110 của cuộc chiến. Đức Thánh Cha đã làm như vậy trong Sứ điệp của mình cho Ngày Thế giới Người nghèo lần thứ sáu. Sau khi nói về đại dịch coronavirus, Đức Thánh Cha cho biết rằng “một thảm họa mới đã xuất hiện ở phía chân trời, được định sẵn để áp đặt lên thế giới của chúng ta một viễn cảnh rất khác”.
“Cuộc chiến ở Ukraine giờ đây đã được thêm vào các cuộc chiến tranh khu vực mà trong nhiều năm đã gây ra nhiều sự tàn phá và chết chóc. Tuy nhiên, ở đây tình hình còn phức tạp hơn do có sự can thiệp trực tiếp của một ‘siêu cường’ nhằm áp đặt ý chí của mình trong việc vi phạm nguyên tắc về quyền tự quyết của các dân tộc”.
“Những viễn tượng bi thảm đang được tái hiện”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói, “và một lần nữa những yêu cầu quá đáng của một số kẻ chuyên quyền đang bóp nghẹt tiếng nói của một nhân loại kêu gọi hòa bình”.
Minh Tuệ (theo America)
