Từ nhiều năm nay, nghèo đói, lạc hậu luôn bám riết lấy cuộc sống bà con dân tộc xã Đắk Som (huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông). Tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo chiếm hơn 62% dân số trong xã.
Nghèo bền vững
Đó là câu nói dí dỏm nhưng đầy chua chát mà người dân Đắk Som truyền tai nhau về cuộc sống của họ. Xã Đắk Som có 1.600 hộ với 7.190 khẩu, có 12 dân tộc anh em sinh sống.
Là xã vùng sâu, vùng xa nên đời sống bà con vẫn còn gặp nhiều khó khăn, công việc chính của người dân là làm nương rẫy, họ trồng cà phê, tiêu, điều… Tuy nhiên, cuộc sống hết sức bấp bênh, cảnh “được mùa mất giá” hay hạn hán thì trắng tay vẫn đều đặn xảy ra trong cuộc sống của họ.
Ngôi nhà được che chắn sơ sài của người dân Đăk Som.
Những ngôi nhà lụp xụp được che chắn sơ sài bằng tre, nứa là chỗ ăn, chỗ ở của tất cả mọi người trong gia đình. Đa phần người dân ở xã đều đi làm thuê, làm mướn cho những người có đất, có đồi. Số tiền làm thuê mỗi ngày không đủ để họ nuôi sống bản thân cơm ngày ba bữa chứ chưa nói đến việc thoát nghèo, vươn lên làm giàu.
Anh Hầu Văn Sùng (dân tộc Mông) cho biết: “Hàng ngày tôi phải dậy sớm để đi làm nương cho người ta, làm cả ngày thì được trăm mấy ngàn. Số tiền đó không đủ để tôi nuôi vợ và 5 con nhỏ, có hôm phải cả nhà phải nhịn ăn vì không có việc làm”.
Bên trong một ngôi nhà của người dân Đăk Som
Theo anh Ka Tam (Chủ tịch UBND Xã Đắk Som) việc nghèo đói liên miên một phần là do nạn tảo hôn, đặc biệt là ở người dân tộc Mông. Chính quan niệm lạc hậu của người Mông về việc kết hôn sớm khiến cho trai gái 13, 14 tuổi đã lấy vợ, gả chồng, kéo theo nhiều hệ lụy.
Nhiều gia đình bắt con nghỉ học giữa chừng để kết hôn dù cho con cái của mình chưa học hết tiểu học. Đơn cử em Vàng A Sỉn đang học lớp 5 đã phải nghe lời bố mẹ theo về nhà chồng khi có người đặt vấn đề hỏi cưới. Chỉ 2 năm sau, em đã sinh được 2 con khi chưa đủ tuổi trưởng thành. Em tâm sự: “Có chồng sớm tuy khổ nhưng phải nghe lời bố mẹ, không chịu cưới thì mai mốt ế chồng”.
Nheo nhóc trẻ con
Thôn 1 là thôn tập trung đông đồng bào dân tộc Mông nhất với 270 hộ dân, hơn 1.500 khẩu. Theo lời anh Thìn (trưởng thôn) thì cả thôn có tới 169 hộ nghèo, hơn 80 hộ cận nghèo và số còn lại vừa mới thoát nghèo. Số trẻ con ở đây cũng xấp xỉ 1.000 đứa, bình quân mỗi gia đình đều có từ 3-7 con.
Mặc dù mới ngoài 30 tuổi nhưng anh Thìn cũng đã có đến 5 đứa con. Cô con gái lớn mới 18 tuổi đã có 2 cháu nhỏ. Cô con gái thứ 2 mới 15 tuổi cũng sắp lập gia đình. Anh cho biết: “Đây là phong tục lâu đời của người Mông, phải kết hôn sớm và sinh thật nhiều con mới hạnh phúc. Dù biết là nhà nước có quy định nhưng không đẻ con thì biết làm gì”.
Bữa cơm của người dân nơi đây gần như chỉ có độc một món: cơm trắng
Căn nhà nhỏ lụp xụp được dựng bằng nứa tối tăm, ẩm thấp là nơi sinh sống của 7 người trong gia đình anh Lý Văn Dìn. Mọi sinh hoạt, nấu nướng, giặt giũ, ăn uống, thậm chí nuôi heo, gà đều diễn ra trong căn nhà ấy. Cuộc sống của gia đình quanh năm gắn liền với đói, với rét và bệnh tật. Cuộc sống cả gia đình anh chỉ trông chờ vào việc trồng ngô, trồng lúa…
Vợ chồng anh có 5 đứa con. Những đứa trẻ ra đời trong sự thiếu thốn về mọi thứ, chúng lớn lên trong lấm lem bùn đất và đói khổ. Đứa lớn nhất đã học cấp 2, đứa bé nhất thì mới 1 tuổi. Vợ anh lại không may bị bệnh tâm thần… gánh nặng gia đình đổ dồn trên đôi vai anh và những đứa con thơ. Bữa cơm hàng ngày của gia đình anh đa phần chỉ là cơm trắng….
Không chỉ nhà anh Dìn mà hầu như gia đình nào ở đây cũng đều có hoàn cảnh như vậy. “Với chúng nó, có cơm ăn đủ no là hạnh phúc rồi chớ nói gì cá thịt”, anh Dìn nói.
Anh Thào A Sùng – người có 8 đứa con – tươi cười bảo: “Đẻ ra thì tất sống được, trời sinh voi, sinh cỏ chớ lo gì. Đâu phải ai muốn sinh nhiều cũng được. Đông con thì vui chớ sao”.
Nhìn những đứa trẻ con nheo nhóc, lem luốc, bị bố mẹ bỏ cho tự “đấu tranh” với cuộc sống sinh tồn khiến ai đặt chân đến đây cũng đều trĩu nặng tâm tư.
Những đứa trẻ Đắk Som hồn nhiên
Chủ tịch xã, anh Ka Tam cho biết, do đa phần xã Đắk Som là đồng bào dân tộc, địa bàn rộng, lại bị chia cắt, di chuyển rất khó khăn nên việc quản lý, hướng dẫn gia đình của người dân sinh đẻ có trách nhiệm là rất khó.
Dù cho địa phương có tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người dân, tuy nhiên, “phép vua thua lệ làng”, việc tảo hôn ở khu vực đồng bào Mông sinh sống vẫn thường xuyên luôn diễn ra. Nhiều bậc cha mẹ biết luật, nhưng lại chưa bỏ được hủ tục nên cứ đẩy con trẻ vào vòng luẩn quẩn, kết hôn sớm rồi sinh con đẻ cái sòn sòn.
Bởi vậy, cái “nghèo bền vững”, nghèo không lối thoát vẫn đeo bám cuộc sống của người dân. Đông con cái, thiếu việc làm là vấn đề nhức nhối mà chính quyền Đắk Som phải đối mặt khi công tác vận động, tuyên truyền để xóa đói giảm nghèo còn gặp nhiều khó khăn. Cần phải có một sự vào cuộc mạnh mẽ hơn, đi sâu vào thực tiễn đời sống của người dân cũng như tạo thêm công ăn, việc làm, nâng cao trình độ dân trí để giúp đồng bào dân tộc Đắk Som sớm thoát nghèo.
Châu Việt Vương
