Đức Tổng Giám mục Sviatoslav Shevchuk (Ảnh: ACI Group)
Vào tuần trước, nhà lãnh đạo của Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine đã hội kiến Đức Thánh Cha Phanxicô cũng như Đức nguyên Giáo hoàng Bênêđictô XVI, Quốc Vụ Khanh Vatican, và những người đứng đầu các Thánh Bộ khác.
Tại Rôma, lần đầu tiên kể từ khi cuộc chiến ở Ukraine bắt đầu, Đức Tổng Giám mục Sviatoslav Shevchuk cũng đã cử hành Phụng vụ Thánh tại Vương Cung Thánh Đường Thánh Phêrô – trước mộ Thánh Josaphat vào ngày 12 tháng 11, nhân dịp Lễ Kính Thánh nhân.
Thánh lễ có sự tham dự của nhiều Giám mục đến từ Ukraine đã đến Rôma vì những lý do khác nhau. Đức Tổng Giám mục Gintaras Grušas, Chủ tịch Liên Hội đồng Giám mục Châu Âu, cũng đã tham dự Thánh lễ.
Trong một cuộc phỏng vấn độc quyền với CNA, Đức Tổng Giám mục Shevchuk đã kể về tuần lễ của ngài tại Rôma. Vị Giám chức đã cung cấp một góc nhìn về lịch sử và vai trò của Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine.
Andrea Gagliarducci trò chuyện với Đức Tổng Giám mục Sviatoslav Shevchuk, Tổng Giám mục của Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine
Đức Tổng Giám mục Shevchuk cũng đã bác bỏ những tuyên bố rằng Giáo hội tại nước này là “Giáo hội quốc danh”, tố cáo “tuyên bố diệt chủng” của chiến tranh, đồng thời nhấn mạnh rằng tuy nhiên ngài vẫn hy vọng – bởi vì hy vọng của ngài nằm ở nơi Thiên Chúa, Đấng Cứu Độ.
Vị lãnh đạo Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine cũng đưa ra quan điểm về tương lai của đất nước mình sau chiến tranh.
Các cuộc gặp gỡ tại Vatican
Vào ngày 6 tháng 11, Đức Tổng Giám mục Shevchuk đã bắt đầu tuần lễ bao gồm các cuộc gặp gỡ của ngài với cuộc hội kiến Đức Thánh Cha Phanxicô. Trong tuần, vị Giám chức cũng có một vài cuộc gặp gỡ song phương.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk phát biểu với CNA rằng ngài nhận thấy “mọi người rất cởi mở và sẵn sàng lắng nghe”.
Trước khi được bầu làm Tổng Giám mục của Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine, Đức Tổng Giám mục Shevchuk là Giám mục Địa phận Buenos Aires, nơi ngài đã gặp gỡ Đức Hồng y Jorge Mario Bergoglio, sau này là Giáo hoàng Phanxicô. Vị Tổng Giám mục người Ukraine và vị Giáo hoàng đến từ Argentina là những người bạn lâu năm của nhau.
Nói về cuộc gặp gỡ gần đây nhất của mình với Đức Thánh Cha Phanxicô, Đức Tổng Giám mục Shevchuk cho biết Đức Thánh Cha “có một sự ấm áp của tình phụ tử đối với tôi khiến tôi cảm động. Ngài đảm bảo với tôi rằng cả cá nhân ngài lẫn Tòa Thánh đều sẵn sàng làm mọi thứ có thể để xoa dịu nỗi đau của người dân Ukraine và chấm dứt cuộc xâm lược bất công này”.
Tuy nhiên, Đức Tổng Giám mục Shevchuk cho biết thêm, “rất khó để vạch ra cách thức kết thúc cuộc chiến này. Thế giới đang tìm kiếm các phương pháp, công thức và thậm chí cả các cơ chế hòa giải khả thi. Tuy nhiên, Tòa Thánh sẵn sàng làm mọi thứ có thể để đảm bảo rằng cuộc chiến này sẽ kết thúc sớm nhất có thể”.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk cũng đã gặp gỡ Đức Hồng Y Kurt Koch tại Thánh Bộ Cổ võ Sự Hiệp nhất Kitô giáo, gặp gỡ Đức Hồng y Leonardo Sandri tại Thánh Bộ Giáo hội Đông phương, và với các quan chức hàng đầu của Thánh Bộ Văn hóa và Giáo dục Công giáo, kể từ Đại học Công giáo Ukraine “hiện đang trong quá trình cập nhật các quy chế”.
Vào ngày 12 tháng 11, Đức Tổng Giám mục Shevchuk đã gặp gỡ Đức Hồng y Pietro Parolin, Quốc Vụ Khanh Vatican. Đức Tổng Giám mục Shevchuk cho biết họ đã nói chi tiết về “những nỗ lực ngoại giao của Đức Thánh Cha vì hòa bình, và trên hết là những nỗ lực hỗ trợ người dân Ukraine”.
Về phía mình, Đức Tổng Giám mục Shevchuk đã cảm ơn vì một số tù nhân đã được trả tự do cho, và đặc biệt là Đức Thánh Cha “đã cam kết đảm bảo rằng tất cả những người phải chịu sự ngược đãi và tra tấn khi bị giam cầm ở Nga có thể thực sự trở về nhà. Và tôi cũng mang đến những trường hợp mới, thu thập được khi đến thăm các Giáo xứ và các Giáo phận của chúng tôi”.
Cuối cùng, “chúng tôi cũng đã trò chuyện với Đức Hồng Y Parolin về mùa đông sắp đến và cách thức trải qua thời kỳ lạnh giá này. Như chúng ta đã biết, Nga đang phá hủy một cách có hệ thống cơ sở hạ tầng quan trọng của thành phố của chúng tôi. Hiện tại, Kyiv sống gần như không có ánh sáng, và nếu không có điện trong một tòa nhà chung cư lớn, sẽ không có nước, không có hệ thống sưởi và không có khả năng nấu nướng vì tất cả các bếp nấu ăn đều hoạt động bằng điện. Các tòa nhà chung cư lớn và các tòa nhà chọc trời đã trở thành những cái bẫy lạnh lùng”.
Những thách thức ở Ukraine
Đức Tổng Giám mục Shevchuk giải thích rằng “cần phải đối mặt với một thách thức nhân đạo to lớn” vì “chúng tôi có gần 10 triệu người di tản trong nước và những người tị nạn”.
“Một số vẫn tiếp tục ở lại Ukraine, và những người khác đã vượt biên giới và ở các quốc gia châu Âu vì Giáo hội ở châu Âu đã mở rộng trái tim, nhà cửa, nhà thờ và Giáo xứ cho những người tị nạn của chúng tôi”, vị Giám chức người Ukraine nói.
“Chúng tôi cũng đã nghĩ đến các bước cụ thể để giúp đỡ những người dân đau khổ này. Một số người nhìn thấy trước một làn sóng khác của những người di tản hoặc những người tị nạn và gọi họ là ‘những người tị nạn để giữ ấm’ vì họ sẽ di chuyển khắp nơi để tìm nơi sưởi ấm nhằm duy trì sự sống”.
Khi Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố bắt đầu “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine, ông cho biết mục tiêu chính là phi quốc xã hóa Ukraine.
Tuy nhiên, Nhà nước Ukraine và chủ nghĩa dân tộc Ukraine có một lịch sử rộng lớn hơn.
Đặc biệt, Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine “có một lịch sử đầy hỗn loạn”, Đức Tổng Giám mục Shevchuk nói.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk nhấn mạnh rằng “chúng tôi là con cái của Lễ rửa tội ở Kyiv Rus, chúng tôi được sinh ra ở vùng nước của sông Dnepr, nơi thường được đặt biệt danh là ‘Jordan của Ukraine’ khi các hoàng tử thánh thiện Vladimir và Olga được rửa tội trên sông này vào năm 988”.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk tiếp tục: “Kyiv là cái nôi của nền văn minh Kitô giáo ở Đông Âu. Tất cả các quốc gia khác được sinh ra sau này. Giáo hội Moscow cũng là con gái của Giáo hội Kyiv”.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk cho biết thêm rằng Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine là “Giáo duy nhất mang trong mình ký ức uyền bí về Giáo hội Kitô giáo nguyên vẹn bởi vì tất cả các Giáo hội Slavic khác đều được sinh ra sau cái gọi là cuộc Ly giáo Đông phương”.
“Giáo hội Kyiv luôn coi sự chia rẽ giữa Rôma và Constantinople là điều gì đó đi ngược lại bản chất của Giáo hội. Những thế kỷ đầu tiên của sự chia rẽ được trải nghiệm như một cuộc cãi vã giữa Rôma và Constantinople. Đức Tổng Giám mục Isidore Địa phận Kyiv đã tham dự Công đồng Florence năm 1451”. Sau đó, “vào năm 1596, Giáo hội Kyiv đã quyết định hiệp thông với Rôma”, Đức Tổng Giám mục Shevchuk cho biết thêm.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk cho biết Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine luôn là “Giáo hội của nhân dân”, cũng như khi quốc gia này đánh mất cương vị một nước và “trải qua tình trạng là một dân tộc sống trên mảnh đất của họ, nhưng ở các quốc gia xa lạ. Thường thì Giáo hội của chúng tôi thực hiện một số chức năng của nhà nước để giúp đỡ người dân”.
“Vào những năm thuộc Liên Xô, Giáo hội của chúng tôi đã thực sự bị thanh trừng bởi chế độ của Stalin. Chúng tôi buộc phải sống chui lủi, tạo thành nhóm kháng chiến lớn nhất chống lại chủ nghĩa cộng sản của thế kỷ 20. Tuy nhiên, ngay cả Stalin cũng không loại bỏ được chúng tôi”.
Với sự sụp đổ của Liên Xô, Đức Tổng Giám mục Shevchuk nói, “Giáo hội của chúng tôi đã được tái sinh. Giáo hội bước ra khỏi các hang toại đạo. Tôi là một Linh mục trẻ và đã chứng kiến sự hồi sinh của Giáo hội của chúng tôi. Đó là một kinh nghiệm Phục Sinh thực sự. Chúng tôi là đệ tử của các Linh mục đã bị cầm tù trong nhiều năm và chịu đựng đau khổ vì Giáo hội của họ”.
Vai trò của Giáo hội Công giáo Hy Lạp trong cuộc chiến này
Nhà lãnh đạo Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine đã công khai lên tiếng cho cái gọi là “Cuộc cách mạng phẩm giá” vào năm 2014 và luôn ủng hộ lời kêu gọi dân chủ hơn và gần gũi hơn với Liên minh châu Âu của người dân.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk nhắc lại: “Như tôi đã nói, chúng tôi luôn sát cánh bên người dân của mình, bất kể hoàn cảnh nào. Điều này vẫn tiếp tục cho đến ngày nay”.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk cũng mô tả tuyên bố rằng Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine theo chủ nghĩa dân tộc là “sự tuyên truyền thuần túy của Điện Kremlin”.
“Chúng tôi không phải là một Giáo hội Ukraine chỉ dành cho người Ukraine”, Đức Tổng Giám mục Shevchuk nói.
“Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine không thể bị cáo buộc theo chủ nghĩa dân tộc bởi vì hiện nay chúng tôi có những người Công giáo Hy Lạp Ukraine gốc Hoa ở Vancouver, và chúng tôi có nhiều giáo dân không thuộc sắc tộc Ukraine ở Canada, Hoa Kỳ, Brazil, Argentina, Úc”.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk cũng cho biết thêm rằng Nhà thờ Chính Tòa Kiev đã trở thành nơi trú ẩn cho tất cả mọi người trong cuộc chiến hiện nay.
“Chưa từng có ai hỏi ‘bạn nói ngôn ngữ nào?’ hay ‘bạn đi nhà thờ nào?’ Ngược lại, chúng tôi chào đón tất cả những ai cần được giúp đỡ, cung cấp thực phẩm, thuốc men và mọi thứ họ có thể để cứu mạng sống. Đây là bản sắc của chúng tôi: Chúng tôi là một Giáo hội Đông phương theo truyền thống Byzantine, coi Giáo hội Constantinople là Giáo hội mẹ, nhưng vẫn hiệp thông trọn vẹn với Đấng kế vị Thánh Phêrô và mang hơi thở của não trạng này”.
Vì lịch sử sâu rộng trước đó, Đức Tổng Giám mục Shevchuk nói, “tất cả những người khẳng định rằng Ukraine phải được phi quốc xã hóa bằng cách nào đó khẳng định rằng người dân Ukraine không tồn tại, rằng người Ukraine không có nguồn gốc sắc tộc”.
Từ quan điểm này, vị Giám chức Ukraine tiếp tục, Nga nên “giáo dục những người Nga ‘hơi kém phát triển’ này, hoặc phớt lờ họ. Vì vậy, cuộc chiến này, và sự tuyên truyền nuôi dưỡng nó, là kết quả của một ý thức hệ diệt chủng”.
Tác động đại kết
Trong hơn 25 năm, Hội đồng các Giáo hội và Tổ chức Tôn giáo Liên Ukraine ở Ukraine đã tập hợp tất cả các giáo phái tôn giáo Ukraine lại với nhau và hiện nay nó đã trở thành một tiếng nói có thẩm quyền.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk cho biết tổ chức này đã trở thành một cơ quan có thẩm quyền luân lý thiết yếu và “kể từ khi chiến tranh nổ ra, hội đồng của chúng tôi đã chứng tỏ là một cơ quan rất hiệu quả trong việc đáp ứng những thách thức mới”.
Trong số những sáng kiến mới nhất, có lời kêu gọi các trung tâm tri thức trên toàn thế giới nghiên cứu và hưởng ứng Russky Mir, ý thức hệ của “thế giới Nga”.
Theo Đức Tổng Giám mục Shevchuk, “hệ tư tưởng này được sinh ra trong Tòa Thượng phụ Chính thống giáo Moscow, và chúng ta đang thấy điều đó trong các bài giảng mới nhất của ngài Thượng phụ. Đó là một hệ tư tưởng mang đến sự chết chóc và sự hủy diệt cho Ukraine mà cá nhân tôi đã trực tiếp chứng kiến”.
Hội đồng đã đưa ra một số lời kêu gọi chấm dứt chiến tranh. “Chúng tôi đã viết một lá thư cho các đại diện Giáo hội và tôn giáo của Nga để nỗ lực làm mọi thứ nhằm ngăn chặn cuộc chiến này. Chúng tôi đã viết thư cho người dân Belarus đừng tham gia cuộc chiến này. Đó là một công việc mà chúng tôi đã thực hiện vì công ích, và tình yêu dành cho người dân của chúng tôi đã giúp chúng tôi vượt qua nhiều bất hòa giữa các Giáo hội của chúng tôi”.
Đại diện của Giáo hội Chính thống Ukraine, trực thuộc Tòa Thượng phụ Moscow, đã đồng tình với bức thư.
Tương lai của Ukraine
Tương lai của Ukraine sẽ ra sao? Làm thế nào để xây dựng lại niềm tin giữa Nga và người Ukraine, xuyên biên giới, giữa những người sống bên cạnh nhau hoặc cùng nhau?
Đối với Đức Tổng Giám mục Shevchuk, đây là “một câu hỏi mở”. Trong các thông điệp video hàng ngày của mình, vị Giám chức đã đề cập đến vấn đề này và vạch ra quan điểm của mình về việc kiến thiết quốc gia sau chiến tranh dựa trên Giáo huấn xã hội Công giáo.
Người đứng đầu Giáo hội Công giáo Hy Lạp Ukraine cho biết thêm rằng hiện nay, việc chữa lành trước hết có nghĩa là “xây dựng lại niềm tin của người dân Ukraine vào các giá trị dân chủ”.
“Chúng tôi, với tư cách là một dân tôc, muốn xây dựng lại các giá trị của nền dân chủ. Nhưng tất nhiên, chúng tôi cũng phải đối mặt với thách thức to lớn trong việc xây dựng lại các mối tương quan giữa con người và xã hội. Vì vậy, ngoài quan hệ quốc tế, chủ đề là làm thế nào để hàn gắn vết thương do chiến tranh giữa người Ukraine và người Nga gây ra”.
Đối với Đức Tổng Giám mục Shevchuk cho biết thêm: “Chúng tôi tìm kiếm câu trả lời. Chúng tôi thấy đây sẽ là một quá trình hòa giải lâu dài. Và có những điều kiện đối với việc hòa giải, đó là điều dễ hiểu. Người dân Ukraine dễ bị áp đặt hòa bình hoặc hòa giải cưỡng bức từ bên ngoài. Đây không phải là hòa bình. Đó chỉ là sự hủy diệt của một quốc gia nhỏ hơn bởi một quốc gia hung mạnh hơn”.
Các điều kiện để có hòa bình
Theo Đức Tổng Giám mục Shevchuk, “người dân Nga phải nhận ra rằng Ukraine tồn tại, thừa nhận quyền phản kháng của nhà nước Ukraine, và hòa giải với thực tế rằng người dân Ukraine có lịch sử, ngôn ngữ và văn hóa riêng của họ”.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk cho biết thêm: “Chúng tôi có quyền tồn tại trong khi vẫn giữ được bản sắc của mình với tư cách là một quốc gia chính trị, không độc quyền nhưng bao trùm, thể hiện qua thực tế là các cộng đồng Do Thái tự xưng là công dân Ukraine (Tổng thống của chúng tôi là người gốc Do Thái) và người đứng đầu của chính quyền dân sự và quân đội của Mykolaiv là người Hàn Quốc, một người họ Kim nổi tiếng”.
Cuối cùng, Đức Tổng Giám mục Shevchuk nói, “Nga phải công nhận sự tồn tại của thực tế này của Ukraine. Mặt khác, nếu Nga nói với Ukraine bằng ngôn ngữ theo kiểu tối hậu thư, thì không thể có tiến trình hòa bình”.
Sau đó, “chúng ta phải thực sự tìm kiếm công lý bởi vì hòa bình đích thực mà không có công lý thì không tồn tại. Chúng ta phải khám phá toàn bộ sự thật, ngay cả khi nó thô thiển, và tôi cũng đang nói về bạo lực diễn ra dưới bàn tay của Nga tại các thành phố tử đang chịu giày vò khốn khổ của Ukraine. Ngay cả trong những sự kiện mới nhất này, công lý dựa trên sự thật là một bước tiến tới sự hòa giải trong tương lai”.
Theo Đức Tổng Giám mục Shevchuk, “Chúng ta không được dung hòa các ý tưởng hoặc quan điểm địa chính trị hoặc các cách thức đề xuất về một nền hòa bình hão huyền. Thay vào đó, chúng ta phải hòa giải trái tim và con người, và chúng ta biết rằng sự hòa giải giữa con người với nhau đòi hỏi cần phải nỗ lực làm việc liên tục về tinh thần và đạo đức”.
“Đó là một công việc thực sự sẽ tồn tại trong một thời gian dài và chúng ta không thể nói sẽ mất bao lâu mới có thể chữa lành tâm hồn”.
Cuối cùng, Đức Tổng Giám mục của Giáo hội Công giáo Hy Lạp đã cho thấy mình đầy hy vọng, bất chấp mọi thứ.
“Tôi có niềm hy vọng. Hy vọng của tôi không phải là một sự ảo tưởng hay một sự trốn chạy khỏi một thực tế tàn khốc. Đó là niềm hy vọng vào Thiên Chúa. Khi chúng ta không biết điều gì sẽ xảy ra với mình, chúng ta có thể cậy nhờ sức mạnh của Thiên Chúa, vốn là sức mạnh vĩ đại nhất, và chính là Sự khôn ngoan. Khi không biết hai ba tháng nữa mình sẽ sống ra sao, chúng ta đừng quá xao động vì không phải con người mà chính Thiên Chúa mới là Chủ tể của thời gian và không gian. Nếu chúng ta sống với niềm hy vọng vào Thiên Chúa, chúng ta sống hy vọng”.
Đức Tổng Giám mục Shevchuk kết luận: “Thế giới vắng bóng Thiên Chúa sẽ bị tiêu diệt. Bệnh tật và chiến tranh là những dấu chỉ hữu hình hiện diện trong một thế giới đã chối bỏ Thiên Chúa. Vì vậy, chúng ta phải mang Thiên Chúa trở lại thế giới này”.
Minh Tuệ (theo CNA)
