Đức Hồng y Zen phát biểu trong một cuộc họp báo vào năm 2018 (Ảnh: CNS, Joseph Yip, Reuters)
Vụ bắt giữ Đức Hồng y Giuse Trần Nhật Quân (Joseph Zen Ze-Kiun) và bốn nhà hoạt động ủng hộ dân chủ hôm thứ Tư với cáo buộc “thông đồng với các thế lực nước ngoài” đặt ra một thách thức trực tiếp đối với Tòa Thánh và hiệu quả của những nỗ lực gây tranh cãi gần đây nhằm hợp tác chặt chẽ hơn với Bắc Kinh.
Tòa Thánh đã đưa ra một tuyên bố ngắn gọn vào chiều hôm thứ Tư nói rằng họ đã “nắm được những thông tin liên quan đến vụ bắt giữ Đức Hồng Y Zen và hiện đang theo dõi tình hình một cách hết sức chú ý”.
Vị nguyên Giám mục 90 tuổi của Địa phận Hồng Kông đã được thả khỏi nơi giam giữ vào khuya hôm thứ Tư nhưng được tại ngoại và do đó vẫn phải đối mặt với các cáo buộc đang chờ xử lý.
Đức Hồng y Zen là người thẳng thắn chỉ trích sự cai trị chuyên quyền của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và việc bắt giữ ngài diễn ra chỉ 3 năm rưỡi sau khi Tòa Thánh ký một thỏa thuận tạm thời bí mật và gây tranh cãi với Bắc Kinh nhằm hợp pháp hóa việc bổ nhiệm các Giám mục.
Đức Hồng y Joseph Zen Ze-kiun phát biểu trong một cuộc họp báo tại Nhà Salêdiêng ở Hồng Kông vào ngày 26 tháng 9 khi ngài nói rằng thỏa thuận giữa Vatican và Trung Quốc là một sự phản bội đối với Giáo hội hầm trú (Ảnh: Anthony Wallace / AFP)
Thỏa thuận này, Đức Hồng y Zen coi là “một sự phản bội” đối với Giáo hội hầm trú trung thành với Rôma, đã được gia hạn vào cuối năm 2020. Những tiến triển mới nhất sẽ thửu thách tính hiệu quả của các thỏa thuận đó và liệu chúng có thực sự mang lại cho Tòa Thánh bất kỳ quyền thương lượng thực sự nào hay không. Vatican luôn lập luận rằng sự kiên nhẫn là điều cần thiết trước khi những thỏa thuận này có kết quả và sẽ quan tâm đến việc họ phản ứng như thế nào khi vụ việc của vị Đức Hồng y Zen tiếp tục. Việc bắt giữ Đức Hồng y Zen cũng là một thử thách quan trọng đối với người kế nhiệm hiện tại của ngài, Đức Giám mục Stêphanô Chu Thủ Nhân, SJ (Stephen Chow Sau-yan), người đã phụ trách Giáo phận vào tháng 12 năm ngoái.
Đức Hồng y Zen đã bị bắt giữ cùng với 4 người khác vì điều hành một quỹ hiện đã bị giải tán để bảo vệ những người bị bắt vì các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ.
“Quỹ cứu trợ nhân đạo 612”, được thành lập vào năm 2019, đã quyên góp được hơn 32 triệu đô la cho những người bị ảnh hưởng, nhưng cảnh sát Hồng Kông đã đóng cửa quỹ này vào năm ngoái theo luật an ninh quốc gia của lãnh thổ có hiệu lực vào năm 2020.
Đức Hồng Y Zen và chính phủ Hoa Kỳ đã chỉ trích luật này vì đã làm xói mòn các quyền tự do dân sự và chính trị mà Bắc Kinh đã hứa hẹn với Hồng Kông theo thỏa thuận “một quốc gia, hai hệ thống” khi lãnh thổ này được trao trả từ sự cai trị của Anh cho Trung Quốc vào năm 1997.
Tất cả năm người bị bắt giữ đều là những người được ủy thác của “Quỹ cứu trợ nhân đạo 612” và bao gồm luật sư kiêm chính trị gia cấp cao nổi tiếng Margaret Ng; nhà hoạt động và ca sĩ nhạc pop Denise Ho; cựu nghị sĩ Cyd Ho (đã ngồi tù với tội danh riêng); và cựu học giả và nhà hoạt động Hui Po-keung.
Các nguồn tin ở Hồng Kông đã nói với tờ Register rằng ông Hui đã “kích hoạt” vụ bắt giữ khi ông chuẩn bị lên chuyến bay từ Hồng Kông đến Đức hôm thứ Ba. Tất cả năm người đã bị buộc tội vì cáo buộc “thông đồng với các thế lực nước ngoài”.
“Đây là những nhân vật được kính trọng nhất trong phong trào dân chủ và đó là một liên minh thực sự”, Mark Simon, một người bạn và cựu cộng sự kinh doanh của ông Jimmy Lai, một ông trùm kinh doanh người Công giáo bị bỏ tù vào năm ngoái vì vi phạm luật an ninh quốc gia khi tham gia ủng hộ các cuộc biểu tình dân chủ.
Ông Simon phát biểu với tờ Register rằng việc bắt giữ ba trong số năm người “sẽ phải được Bắc Kinh chấp thuận, đặc biệt là Đức Hồng y Zen, do có liên quan đến Vatican, vì vậy những gì nó cho chúng ta biết là họ không quan tâm chuyện gì đang xảy ra hoặc ai là người chịu trách nhiệm. Nói cách khác, họ không quan tâm đến sự khởi đầu mới với giám đốc điều hành mới”.
John Lee là tân giám đốc điều hành, người đứng đầu chính quyền Hồng Kông, cựu giám đốc an ninh Hồng Kông và là người ủng hộ trung thành của Bắc Kinh. Được biết là không được nhiều người ưa thích do ông đã đàn áp những người biểu tình trong các cuộc biểu tình về dự luật dẫn độ gây tranh cãi vào năm 2019 (các cuộc biểu tình là lý do cho luật an ninh quốc gia), việc bổ nhiệm của ông Lee vào cuối tuần qua đã được nhiều người nhận ra khi Bắc Kinh siết chặt thuộc địa cũ của Anh. Ông Lee sẽ đảm nhận vị trí của mình vào tháng Bảy.
Benedict Rogers, người sáng lập tổ chức phi chính phủ Hong Kong Watch, đã lên án vụ bắt giữ. Ông Rogers đã phát biểu với CNA rằng họ “chắc chắn Bắc Kinh có ý định tăng cường đàn áp các quyền và tự do cơ bản ở Hồng Kông”.
Bạn bè thân hữu của Đức Hồng y Zen phát biểu với tờ Register rằng ngài từ lâu đã đoán trước việc mình sẽ bị bắt giữ và không lo sợ cho số phận của mình dưới bàn tay của các nhà cầm quyền độc tài, do Bắc Kinh lãnh đạo hiện đang điều hành Hồng Kông.
Minh Tuệ (theo NCR)
