Chưa từng bao giờ trong Hồng y đoàn xảy ra một vụ việc tương tự như vụ việc liên quan đến thoả thuận được ký kết năm 2018 giữa Vatican và Trung Quốc về việc bổ nhiệm các giám mục tại Trung Quốc: các Hồng y cáo buộc lẫn nhau về việc nói không đúng sự thật.
Trong văn thư ký ngày 26/02/2020 gửi các vị Hồng y trên toàn thế giới, Đức Hồng y Giovanni Battista Re, Niên trưởng Hồng y đoàn, đã khẳng định rằng Đức Hồng y Giuse Trần Nhật Quân nói không đúng sự thật về việc ký thoả thuận Vatican – Trung Quốc năm 2018.
Thỏa thuận này có mục tiêu theo đuổi một con đường vẫn đang được tiến hành để hàn gắn sự rạn nứt giữa hai Giáo hội tại Trung Quốc, một Giáo hội bị Đảng Cộng sản kiểm soát và một Giáo hội trung thành với Rôma và vì thế bị nhà cầm quyền cộng sản áp bức trong nhiều năm. Kể từ hai năm nay, thỏa thuận đã dẫn đến việc bổ nhiệm chung các giám mục của một số giáo phận, và việc các linh mục đăng ký với chính quyền địa phương. Tuy nhiên, mọi thứ đã không tiến triển tốt như nhau ở khắp nơi. Ở một số khu vực của Trung Quốc, thỏa thuận đang có hiệu lực, nhưng ở những khu vực khác – theo tin tức đã có trong hai năm nay – nó đã làm nảy sinh thêm những sự áp bức.
Tiếng nói quan trọng nhất từ trước đến nay chống lại đường lối của Rôma đối với Trung Quốc, là tiếng nói của Hồng y Trần Nhật Quân, một cựu Tổng Giám mục của Hồng Kông. Gần đây, Đức Hồng y Trần Nhật Quân đã thẳng thừng nêu đích danh Đức Hồng y Quốc vụ khanh Toà Thánh Pietro Parolin, quy tội ngài là thủ phạm tạo ra sự hiểu biết “xấu”. Đó là một lời chỉ trích mạnh mẽ tiếp sau một lá thư mà cách đây vài tháng Đức Hồng y Trần Nhật Quân đã gửi cho tất cả các Hồng y, trong đó ngài giải thích với giọng điệu đầy kịch tính rằng đối với người Trung Quốc thì “không đưa ra bất kỳ thỏa thuận nào vẫn tốt hơn là một thỏa thuận xấu”.
Sự khó chịu đối với Đức Hồng y Trần Nhật Quân dường như đã được bàn đến ở bên trong các khu vực tôn quý ở thượng tầng Giáo hội, với những cuộc tranh cãi và bất mãn ngầm nhưng luôn được che giấu trong các kiểu nói tao nhã, cho đến khi một văn thư của Đức Hồng y Niên Trưởng Hồng y đoàn được gửi ngày 26/2/2020 (một lần nữa cho tất cả các Hồng y) nêu công khai vụ việc và đưa ra một lời lượng giá cứng rắn, rằng Đức Hồng y Trần Nhật Quân đã nói không đúng sự thật.
Đoạn văn đáng chú ý nhất trong văn thư của Đức Hồng y Giovanni Battista Re, Niên trưởng Hồng y đoàn, viết rõ: “Đặc biệt, tuyên bố rất đáng ngạc nhiên của Đức Hồng y Quân rằng “thỏa thuận được ký kết chính là thỏa thuận mà Đức Giáo hoàng Benedictô đã từ chối ký vào thời điểm đó”. Khẳng định này là không đúng sự thật. Sau khi đích thân xem xét các tài liệu hiện có trong Văn khố hiện tại của Phủ Quốc Vụ Khanh, tôi có thể đảm bảo với các Đức Hồng y rằng Đức Giáo hoàng Benedictô XVI đã phê chuẩn dự thảo Thỏa thuận bổ nhiệm các Giám mục ở Trung Quốc, mà chỉ trong năm 2018 mới có thể ký kết”.
Cũng trong văn thư này, Đức Hồng y Niên Trưởng cho biết: “Tôi muốn nhấn mạnh rằng, trong cách tiếp cận tình hình của Giáo hội Công giáo ở Trung Quốc, có một sự hài hòa sâu sắc về tư tưởng và hành động của ba Đức Giáo hoàng cuối cùng, các Ngài – trong sự tôn trọng đối với sự thật – đã thúc đẩy đối thoại giữa hai Bên và không hề phản đối việc này. Đặc biệt các Ngài đã suy nghĩ nhiều về vấn đề tế nhị và quan trọng là việc bổ nhiệm giám mục.”
Đức Hồng y Re khẳng định: “Đức Hồng Y Quân đã nói nhiều lần rằng thà không có thỏa thuận nào còn tốt hơn là một “thỏa thuận xấu”. Ba Đức Giáo hoàng cuối cùng đã không chia sẻ lập trường này nhưng đã ủng hộ và đồng hành trong việc soạn thảo Thỏa thuận, là kết quả mà, vào thời điểm hiện tại, dường như là điều duy nhất có thể.”
Giải thích lý do viết văn thư gửi các Hồng y, Đức Hồng y Niên trưởng Hồng y đoàn viết: “Liên quan đến các can thiệp công khai khác nhau của Đức Hồng y Joseph Trần Nhật Quân, SDB, và đặc biệt là lá thư ngày 27 tháng 9 năm 2019 mà Đức Nguyên Giám mục Hồng Kông gửi cho chúng ta, các thành viên của Hồng y đoàn, tôi cảm thấy có trách nhiệm chia sẻ một số cân nhắc và trình bày các yếu tố giúp đánh giá thanh thản các câu hỏi phức tạp liên quan đến Giáo hội tại Trung Quốc.”
Vẫn theo Đức Hồng y Niên trưởng Hồng y đoàn, “Đức Hồng y Trần Nhật Quân, khi đánh giá văn kiện “Những Hướng dẫn Mục vụ của Tòa thánh liên quan đến việc đăng ký dân sự của Giáo sĩ tại Trung Quốc” ngày 28 tháng 6 năm 2019, đã viết: “Người ta đã ký một văn bản chống lại đức tin và tuyên bố rằng ý định này là để đem lại điều thiện hảo cho cộng đồng, cho việc truyền giáo đầy đủ hơn, cho việc quản lý có trách nhiệm đối với tài sản của Giáo hội. Quy tắc chung này rõ ràng là chống lại mọi nguyên tắc đạo đức. Nếu được chấp nhận, nó sẽ biện minh cho việc bội giáo “(xem” Dubia “). Trái lại, văn kiện “Những Hướng dẫn Mục vụ” đã được thiết kế chính là để bảo vệ đức tin trong những tình huống quá phức tạp và khó khăn đến mức làm suy yếu lương tâm cá nhân.”
Văn thư của Đức Hồng y Re viết thêm: “Đức Hồng y Trần Nhật Quân, trong bức thư của mình cũng nói về “việc giết chết Giáo hội ở Trung Quốc bởi những người đáng lẽ phải bảo vệ Giáo hội khỏi kẻ thù” và đặc biệt, trong một cuộc phỏng vấn, ngài đã nói với những người Công giáo những lời này: “Trong khi chờ đợi những thời khắc tốt hơn, hãy quay trở lại hầm trú, chủ nghĩa cộng sản không phải là vĩnh cửu” (“Thời báo New York”, ngày 24 tháng 10 năm 2018). Thật không may, đây là những tuyên bố trái ngược rất nặng nề với những hướng dẫn mục vụ của chính Đức Thánh Cha đối với anh chị em tín hữu Công giáo “hầm trú”, mặc dù thực tế là Đức Giáo hoàng đã không nghe lời Đức Hồng y nhiều lần và đã đọc rất nhiều lá thư [mà Đức Hồng y gửi cho ngài].”
Ngọc Huỳnh
