Một góc nhìn về biển báo bãi mìn, Bờ Tây Jericho, tháng 3 năm 2018 (Ảnh: ANSA)
Khi thế giới kỷ niệm Tuần lễ Giải trừ Quân bị, James Denselow của HALO Trust đã thảo luận về nhu cầu cấp thiết của việc giải trừ quân bị toàn cầu trong bối cảnh xung đột gia tăng, những thành công và thách thức trong việc rà phá bom mìn, cũng như vai trò quan trọng của xã hội dân sự và các nhà lãnh đạo tôn giáo trong việc thúc đẩy những nỗ lực này.
Khi thế giới kỷ niệm Tuần lễ Giải trừ Quân bị của Liên Hợp Quốc, những nỗ lực toàn cầu nhằm thúc đẩy việc kiểm soát vũ khí đang được chú ý khi Tòa Thánh gây sức ép buộc các quốc gia giải trừ vũ khí và giảm việc phổ biến các loại vũ khí gây xung đột và kích động bạo lực.
Tuần lễ này được tổ chức hàng năm từ ngày 24 đến 30 tháng 10, khuyến khích các quốc gia tập trung vào các sáng kiến giải trừ quân bị và cắt giảm vũ khí, một mục tiêu vẫn hết sức quan trọng khi các cuộc xung đột vẫn tiếp tục diễn ra trên toàn cầu.
Liên Hợp Quốc viết rằng “các biện pháp giải trừ quân bị được theo đuổi vì nhiều lý do, bao gồm duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, duy trì các nguyên tắc nhân đạo, bảo vệ thường dân, thúc đẩy sự phát triển bền vững, nuôi dưỡng sự tin tưởng giữa các quốc gia, ngăn ngừa và chấm dứt xung đột vũ trang”.
Trước tình hình này, James Denselow, người đứng đầu nhóm Chính sách và Vận động toàn cầu tại HALO Trust, đã phát biểu với Vatican News về tình hình nỗ lực giải trừ quân bị trên toàn thế giới và vai trò của tổ chức của ông trong công việc quan trọng này.
HALO Trust, một tổ chức rà phá bom mìn hàng đầu, hoạt động tại hơn 30 quốc gia và vùng lãnh thổ, nỗ lực loại bỏ những tàn tích của chiến tranh vẫn tiếp tục đe dọa đến tính mạng của người dân ngay cả khi chiến sự đã chấm dứt.
Ông Denselow lưu ý rằng trong khi Tuần lễ Giải trừ Quân bị của Liên Hợp Quốc là một sự kiện quan trọng trong năm, thì nó lại diễn ra vào thời điểm đặc biệt khó khăn đối với công tác giải trừ quân bị.
“Chúng ta đang chứng kiến số lượng kỷ lục các cuộc xung đột trên toàn thế giới kể từ Thế chiến II, với 238.000 người thiệt mạng chỉ riêng trong năm ngoái”, ông Denselow nói. Với hơn 90 quốc gia tham gia vào các cuộc xung đột bên ngoài, ông giải thích, sự cần thiết phải kiểm soát vũ khí chưa bao giờ cấp thiết hơn thế.
Một thách thức toàn cầu
Ông Denselow lưu ý rằng một trong những thành công quan trọng trong nỗ lực giải trừ quân bị toàn cầu là Công ước Ottawa hay Công ước cấm mìn sát thương cá nhân, đánh dấu kỷ niệm 25 năm vào năm nay.
“Công ước Ottawa đã thành công một cách vang dội”, ông Denselow nói, với 164 quốc gia ký kết cấm bom mìn. Mặc dù vậy, Denselow thừa nhận rằng mục tiêu về một thế giới không có mìn vào năm 2025 khó có thể đạt được, đặc biệt là với các cuộc xung đột như ở Ukraine, Myanmar và Eritrea, nơi các loại vũ khí tàn phá vẫn tiếp tục được sử dụng trên quy mô lớn.
“Mìn là loại vũ khí không phân biệt đối tượng”, ông Denselow nhấn mạnh, “gây ra tác hại không cân xứng cho dân thường, đặc biệt là trẻ em”.
Có những quốc gia, như Mozambique, vốn đã tuyên bố đất nước của họ không còn bom mìn nhờ vào sự hợp tác quốc tế, và mặc dù điều này đáng được ăn mừng, thách thức toàn cầu vẫn còn rất lớn và phức tạp.
Các quốc gia vẫn đang vật lộn với bom mìn vẫn phải đối mặt với nguy cơ trực tiếp đối với dân thường và hậu quả kinh tế lâu dài, vì nhiều vùng đất nông nghiệp và cơ sở hạ tầng rộng lớn không thể sử dụng được.
Những hậu quả lâu dài
Hậu quả của bom mìn và các tàn tích khác của chiến tranh là lâu dài. Ông Denselow nhấn mạnh rằng công việc của HALO không chỉ là dọn dẹp đất đai để đảm bảo an toàn ngay lập tức mà còn là tạo điều kiện cho việc phục hồi và phát triển sau xung đột.
Ông đã trích dẫn một nghiên cứu gần đây chứng minh rằng “hoạt động rà phá bom mìn nhân đạo góp phần đạt được 11 trong số 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG)”, vì sự hiện diện của vật liệu chưa nổ khiến việc xây dựng bệnh viện, trường học và cơ sở hạ tầng thiết yếu trở nên khó khăn.
Ở những khu vực như Campuchia, nơi HALO vẫn tiếp tục hoạt động, hoạt động rà phá bom mìn đóng vai trò quan trọng để khai thác tiềm năng kinh tế của du lịch và nông nghiệp.
Một hội nghị sẽ được tổ chức tại Campuchia từ ngày 25-29 tháng 11 để kỷ niệm 25 năm Công ước Ottawa. Hội nghị thượng đỉnh Siem Reap-Angkor về một thế giới không có bom mìn sẽ tái khẳng định cam kết quốc tế về việc rà phá bom mìn, đặc biệt là trong bối cảnh sử dụng mìn trở lại trong các cuộc xung đột hiện nay.
Rà phá bom mìn ở Campuchia (Ảnh do The HALO Trust cung cấp)
“Đây không phải là ‘vấn đề của ngày hôm qua'”, ông Denselow nhấn mạnh. “Bom mìn sẽ vẫn là vấn đề trong nhiều thập kỷ tới và chúng ta cần sự cam kết liên tục của tất cả các lĩnh vực để đạt được một thế giới không có bom mìn, như chúng ta đã thấy ở một số quốc gia trong 25 năm qua”.
Vai trò của đức tin và xã hội dân sự
Ông Denselow cũng lưu ý vai trò quan trọng của xã hội dân sự, bao gồm cả các cộng đồng tôn giáo, trong việc thúc đẩy chương trình nghị sự giải trừ quân bị. “Sức mạnh của Công ước Ottawa nằm ở liên minh rộng lớn ủng hộ nó, từ các quốc gia cho đến các nhà lãnh đạo tôn giáo”, ông nói.
Ông thừa nhận ảnh hưởng của Đức Giáo hoàng Phanxicô, người luôn kêu gọi giải trừ vũ khí toàn cầu, đặc biệt là về vũ khí hạt nhân. Sự ủng hộ mạnh mẽ của Đức Giáo hoàng và sự hiện diện của Giáo hội ở cấp cơ sở có thể có tác động mạnh mẽ trong việc khuyến khích xây dựng hòa bình và mục tiêu lâu dài là một thế giới không có bom mìn.
Chỉ mới hôm thứ tư, ngày 23 tháng 10, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã phát biểu trước các tín hữu tại Quảng trường Thánh Phêrô và lên án hoạt động buôn bán vũ khí toàn cầu, đồng thời mô tả đây là ngành công nghiệp tạo ra nhiều lợi nhuận nhất. Hãy tưởng tượng xem, ngài nói, “Đây là hành động kiếm lợi nhuận từ sự chết chóc”.
Trong nhiều thập kỷ, các Đức Giáo hoàng đã liên tục thúc đẩy giải trừ quân bị như một bước quan trọng hướng tới việc đạt được hòa bình lâu dài. Thông điệp của các ngài phù hợp với tầm nhìn của Giáo hội về một thế giới nơi hòa bình được xây dựng trên công lý, đối thoại và sự quan tâm đến công ích, thay vì sự sợ hãi hoặc sự thống trị của quân đội.
Từ những suy tư của Đức Giáo hoàng Piô XII trong Thế chiến II cho đến sự ủng hộ của Đức Giáo hoàng Phanxicô thời hiện đại, Đức Giáo hoàng vẫn luôn là tiếng nói liên tục cho việc giải trừ quân bị và trách nhiệm đạo đức trong việc bảo vệ sự sống và phẩm giá con người.
Thiên Ân (theo Vatican News)
