Chính quyền Ai Cập vừa ra quyết định đóng cửa Tu viện Thánh Catarina trên núi Sinai – tu viện cổ xưa nhất vẫn còn hoạt động trên thế giới – và tịch thu toàn bộ tài sản liên quan, bao gồm cả tòa nhà tu viện, chuyển giao quyền sở hữu cho nhà nước, đồng thời ra lệnh trục xuất toàn bộ tu sĩ đang sinh sống tại đây. Khoảng 1.500 năm sau khi được Hoàng đế Byzantine Justinianô thành lập, tu viện danh tiếng này – vốn đã vượt qua biết bao thăng trầm lịch sử và tôn giáo – đang trên đà bị chính phủ Cairo chuyển đổi thành một viện bảo tàng, theo như trang orthodoxia.info đưa tin. Một hành động bất ngờ khiến cộng đồng Kitô giáo địa phương rơi vào khủng hoảng, bất chấp những lời trấn an gần đây của Tổng thống Abdel Fattah al-Sisi với Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mītsotakīs về việc bảo tồn mục đích tôn giáo của tu viện. Các nguồn tin địa phương cho biết mục tiêu thực sự là “biến các công trình hiện đang trống thành một điểm du lịch giống như Kim Tự Tháp”.
Tối hôm qua, Tổng thống Ai Cập đã ra một tuyên bố nhằm (vô vọng) xoa dịu làn sóng chỉ trích và làm dịu cơn phẫn nộ của các Kitô hữu: “Phủ Tổng thống Cộng hòa Ả Rập Ai Cập khẳng định cam kết bảo vệ vị thế tôn giáo thiêng liêng và độc đáo của Tu viện Thánh Catarina, cũng như ngăn chặn mọi hành vi xâm phạm”. Bản tuyên bố cũng cho rằng phán quyết của tòa án “củng cố chính vị thế đó”, phù hợp với những điểm mà Tổng thống al-Sisi đã nhấn mạnh trong chuyến thăm Athens ngày 7 tháng 5 vừa qua. Tuy nhiên, phía chính phủ Hy Lạp hiện chưa đưa ra bình luận chính thức, dù sự việc đã gây chấn động mạnh trong cộng đồng Chính Thống giáo.
Trên mạng xã hội, Đức Tổng Giám mục Elpidophoros tại Hoa Kỳ bày tỏ “mối quan ngại sâu sắc và nỗi đau đớn to lớn” trước “tình cảnh nghiêm trọng” đang đe dọa tu viện, nơi tọa lạc trên mảnh đất thiêng liêng “nơi chính Thiên Chúa đã đặt chân”, theo truyền thống Kinh Thánh. Ngài viết: “Qua nhiều thế kỷ, tu viện này đã duy trì mối quan hệ hài hòa với nhiều chính quyền và các nhà cầm quyền khu vực, vốn luôn xác nhận và bảo vệ trật tự truyền thống và phẩm chất thiêng liêng của tu viện. Những bức tường của tu viện là chứng nhân cho bao thế kỷ sùng đạo và hòa bình giữa người Hồi giáo, Kitô hữu và Do Thái […]; nơi đây vượt lên trên mọi ranh giới tôn giáo và là biểu tượng của một di sản chung cho toàn nhân loại”.
Tu viện Thánh Catarina, nằm dưới chân núi Sinai, thực sự là minh chứng sống động cho di sản bền bỉ của đức tin, học vấn và hòa hợp liên tôn giáo. Được sáng lập vào thế kỷ VI bởi Hoàng đế Justinianô I, tu viện là tu viện Kitô giáo cổ nhất vẫn còn có người cư trú liên tục, tọa lạc nơi Thiên Chúa hiện ra với ông Môsê trong bụi gai bốc cháy và dưới chân núi nơi Ngài ban các Bia Luật. Vùng đất này đã nuôi dưỡng các thánh như Gioan Climacus và Grêgôriô Sinai, đồng thời lưu giữ những kho tàng khảo cổ và thiêng liêng quý giá nhất của Kitô giáo – trong đó có Thư viện Sinai với các bản thảo cổ quý hiếm và bộ sưu tập biểu tượng trước thời kỳ bài trừ ảnh tượng lớn nhất thế giới.
Quyết định chuyển đổi tu viện thành viện bảo tàng đã được chính thức hóa hôm 29 tháng Năm vừa qua bởi một tòa án Ai Cập, khép lại một vụ kiện tụng kéo dài giữa các tu sĩ và nhà nước Ai Cập. Theo các nguồn tin, cuộc “tấn công” này đã bắt đầu từ thời chính quyền Anh em Hồi giáo và tiếp diễn sau khi họ bị lật đổ, “thông qua áp lực pháp lý và các cuộc tấn công” nhằm ép buộc đóng cửa tu viện. Tất cả tài sản của tu viện giờ được chuyển giao cho nhà nước, và các tu sĩ buộc phải rời đi; nơi đây sẽ bị đóng cửa vĩnh viễn. “Họ chỉ được phép ở lại tu viện để hoàn thành bổn phận tôn giáo cho đến khi nào chủ sở hữu mới – tức là nhà nước Ai Cập – cho phép mà thôi”, bản thông báo kết luận.
Trong quá khứ, chính phủ Hy Lạp đã ủng hộ cuộc đấu tranh của các tu sĩ, với Thủ tướng Mītsotakīs nhiều lần nêu vấn đề ở cấp cao nhất, kêu gọi Tổng thống al-Sisi can thiệp. Cuộc gặp gần đây nhất diễn ra đầu tháng 5, trong đó hai nhà lãnh đạo đã công khai khẳng định “sự cần thiết phải bảo tồn đặc tính của tu viện”. Tuy nhiên, bất chấp các cam kết từ phía Ai Cập – quốc gia được xem là bạn và đồng minh – bản án vừa tuyên đã khiến mọi kỳ vọng bị đảo lộn. Sự việc dấy lên nghi ngờ về ý đồ thực sự của chính quyền Cairo, dường như đang đi theo hướng của những phần tử cực đoan.
“Tôi vẫn nhớ rõ chuyến hành hương hồi tháng 5 năm 2023,” Đức Tổng Giám mục Elpidophoros hồi tưởng. “Tôi đã có vinh dự lớn lao khi dẫn đoàn tín hữu Hy Lạp tại Mỹ đến thăm nơi thánh thiêng này. Cùng nhau, chúng tôi đã kính viếng Nhà nguyện Bụi gai bốc cháy, leo lên đỉnh Sinai, và gặp gỡ cộng đoàn tu sĩ đã gìn giữ ngọn hải đăng thiêng liêng này qua bao thế kỷ. Chuyến thăm ấy khẳng định vai trò của tu viện như một đài tưởng niệm sống động của đức tin và sự bền bỉ”. “Những hành động pháp lý gần đây đe dọa tịch thu tài sản và cản trở sứ mạng thiêng liêng của tu viện là điều hết sức đáng lo. Các biện pháp ấy – ngài kết luận – không chỉ xâm phạm quyền tự do tôn giáo mà còn đặt một di sản văn hóa và lịch sử vô giá vào vòng nguy hiểm. Chính phủ Ai Cập cần tôn trọng các cam kết trước đây nhằm bảo vệ quyền tự chủ và di sản của tu viện này”.
