Người đứng đầu Phái đoàn Tòa thánh tại Ủy ban Trù bị cho Hội nghị tổng kết năm 2020 của các Bên tham gia Hiệp ước về việc Không phổ biến vũ khí hạt nhân, diễn ra tại Vienna từ ngày 2/5 đến 12/5, Đức Cha Janusz S. Urbańczyk, đã đưa ra bài phát biểu đã được chuẩn bị của mình tới LHQ.
Dưới đây là bài phát biểu của Đức Cha Janusz S. Urbańczyk:
Thưa Ngài Chủ tịch,
Tòa Thánh rất vui mừng được tham gia vào Ủy ban Trù bị Đầu tiên của Hội nghị Đánh giá năm 2020 của các Bên tham gia Hiệp ước về việc Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Hơn nữa, phái đoàn của chúng tôi cảm ơn ngài Chủ tịch về lời mời, đồng thời cũng cảm ơn Ngài vì đã có thể triệu tập hội nghị quan trọng này.
Tòa Thánh và Hiệp ước về việc Không phổ biến vũ khí hạt nhân
Khi Toà Thánh gia nhập NPT vào năm 1971, Toà Thánh tuyên bố rằng điều này “đã được lấy cảm hứng từ sự khao khát không ngừng, được chiếu sáng bởi giáo huấn về tình huynh đệ phổ quát cũng như công lý và hoà bình giữa con người và các dân tộc trong sứ điệp Tin Mừng để đóng góp vào những nhiệm vụ, mà thông qua việc giải trừ quân bị cũng như các biện pháp khác, nhằm thúc đẩy an ninh, sự tin cậy lẫn nhau và hợp tác hoà bình trong các mối tương quan giữa các dân tộc”. Sự hiện diện của Tòa Thánh tại Ủy ban Trù bị này tìm kiếm một điều rất tương đồng: cho phép quyền luân lý của mình đối với những nỗ lực “làm việc vì một thế giới không có vũ khí hạt nhân, trong việc áp dụng đầy đủ Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân, về cả câu chữ lẫn về mặt ý nghĩa, với mục tiêu nhằm ngăn cấm hoàn toàn những loại vũ khí này”.
Việc thành lập NPT chính là sự công nhận của các quốc gia thành viên rằng “sự tàn phá vốn sẽ giáng xuống cả nhân loại bằng cuộc chiến tranh hạt nhân” sẽ vô cùng to lớn đến nỗi “mọi nỗ lực để có thể tránh nguy cơ xảy ra một cuộc chiến tranh như vậy” và “các biện pháp bảo vệ an ninh của các dân tộc” là hết sức cần thiết mà không thể có sự chậm trễ. Toà Thánh buộc phải than phiền một thực tế rằng sự tàn phá tiềm tàng gây ra bởi việc sử dụng vũ khí hạt nhân đã quá rõ ràng hơn 40 năm trước đã không bị loại bỏ khỏi lịch sử. Nói cách khác, những nỗ lực của cộng đồng quốc tế nhằm tận dụng NPT để khiến cho thế giới trở nên an toàn hơn vẫn chưa đầy đủ.
Do đó, Tòa Thánh sẽ thúc giục các quốc gia thành viên tận dụng cơ hội đã được trao cho chúng ta trong Hội nghị Đánh giá NPT lần thứ 10 và các cuộc họp của Ủy ban Trù bị đồng thời tạo ra những tiến bộ cụ thể và dựa trên sự đồng thuận hướng tới việc không phổ biến vũ khí hạt nhân và hướng tới mục tiêu cuối cùng là bãi bỏ tất cả các loại vũ khí hạt nhân.
Mặc dù việc đạt được sự đồng thuận hiếm khi không có những thách đố, thành phố Vienna này đã nhiều lần cho thấy một cuộc đối thoại nghiêm túc, ý chí thỏa hiệp và phạm vi đầy đủ của hộp công cụ ngoại giao có thể đạt được cũng là điều đã được mô tả là điều không thể.
Công cuộc tìm kiếm hòa bình
Thưa ngài Chủ tịch
Đức Thánh Cha Phanxicô, theo bước chân của những vị tiền nhiệm đáng kính của mình, đã nhiều lần kêu gọi cộng đồng quốc tế, không chỉ để tìm kiếm việc chấm dứt các cuộc chiến tranh, các cuộc xung đột và tranh chấp, mà còn để nắm bắt một cách mạnh mẽ và hướng tới hòa bình. Giá trị của hòa bình phải được công nhận như một “hiệu quả tích cực”, kêu gọi sự tham gia và hợp tác của mỗi cá nhân cũng như xã hội nói chung. Như ĐTC Phanxicô đã viết trong Thông điệp nhân Ngày Hoà bình Thế giới gần đây, “một nguyên tắc xử thế của tình huynh đệ và việc sống chung hòa bình giữa các cá nhân và giữa các dân tộc không thể dựa trên logic của sự sợ hãi, bạo lực và bảo thủ cố chấp, nhưng phải dựa trên tinh thần trách nhiệm, tôn trọng và đối thoại chân thành”. Đi kèm với những lời này là lời kêu gọi: “Tôi tha thiết kêu gọi việc giải trừ quân bị cũng như việc cấm và bãi bỏ vũ khí hạt nhân: việc ngăn chặn vũ khí hạt nhân và mối đe dọa hủy diệt lẫn nhau không thể căn cứ vào những nguyên tắc ứng xử như vậy”.
Các loại vũ khí hạt nhân tạo ra một cảm thức sai lầm về vấn đề an ninh, cũng như tạo ra những nỗ lực nhằm đảm bảo một nền hòa bình tiêu cực thông qua việc cân bằng quyền lực. Các quốc gia có quyền và nghĩa vụ bảo vệ vấn đề an ninh của riêng quốc gia của mình, vốn có liên quan chặt chẽ đến việc thúc đẩy an ninh chung, đồng thời thúc đẩy công ích và hòa bình. Theo quan điểm này, cần có một khái niệm tích cực về vấn đề hòa bình. Hòa bình phải được xây dựng dựa trên công lý, dựa trên sự phát triển con người toàn diện, trên sự tôn trọng các quyền cơ bản của con người, dựa trên việc bảo vệ công trình sáng tạo, trên sự tham gia của tất cả mọi người trong đời sống công cộng, trên sự tin tưởng giữa các dân tộc, trên sự hỗ trợ của các tổ chức dành cho việc xây dựng hòa bình, dựa trên tinh thần đối thoại và liên đới.
Cuối cùng, hoà bình phải được đặt nền tảng trên những giá trị của con người hiện diện nơi mỗi cá nhân, mỗi dân tộc, mỗi nền văn hoá, tôn giáo và triết lý.
Tòa thánh và việc giải trừ vũ khí hạt nhân
Về vấn đề này, Toà Thánh cũng đã ủng hộ các cuộc đàm phán được tổ chức vào tháng Ba, sẽ được tiếp tục vào tháng Sáu hoặc tháng Bảy sắp tới, dựa trên một văn kiện ràng buộc pháp lý nhằm cấm các loại vũ khí hạt nhân. Trong bức thư gửi Ngài Elayne Whyte Gómez – Chủ tịch Hội nghị Liên Hiệp Quốc về lệnh cấm vũ khí hạt nhân, Đức Thánh Cha Phanxicô đã kêu gọi cộng đồng quốc tế “vượt qua rào cản hạt nhân … và sử dụng các chiến lược hướng tới tương lai nhằm thúc đẩy mục tiêu hòa bình và ổn định và đồng thời tránh những cách tiếp cận thiển cận đối với những vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia và quốc tế”. Sự phụ thuộc lẫn nhau đang ngày càng gia tăng đòi hỏi phải có một phản ứng chung dựa trên việc tin tưởng lẫn nhau, dựa trên niềm tin được xây dựng thông qua việc đối thoại hướng đến những lợi ích chung chứ không phải là bảo vệ những lợi ích hẹp hòi. Việc đối thoại như vậy cần phải bao gồm cả các quốc gia hạt nhân lẫn các quốc gia không có hạt nhân để cùng hợp tác với nhau trong các tổ chức quốc tế chẳng hạn như tổ chức này, hơn nữa nó cũng phải bao gồm các lĩnh vực tư nhân, các cộng đồng tôn giáo và xã hội dân sự.
Mặc dù không có những ảo tưởng về những thách đố liên quan đến việc đạt được một thế giới không có vũ khí hạt nhân, Toà Thánh kêu gọi tất cả các bên cần phải thực hiện những tiến bộ liên quan đến nhiều công cụ và các phương sách quốc tế: không chỉ NPT mà còn có cả Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT), Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới (New START), Hiệp ước có thể kiểm chứng về việc cắt giảm các vật liệu phân hạch (FMCT), cũng như các sáng kiến đơn phương và các biện pháp khác. Tuy nhiên, những bước tiến này tự nó có phần hạn chế, đặc biệt là trong bối cảnh của những căng thẳng đang ngày càng tăng, sự phổ biến rộng rãi và các chương trình hiện đại hoá chủ yếu của một số cường quốc hạt nhân. Do đó, điều quan trọng là các quốc gia thành viên vũ khí hạt nhân phải gia hạn các quy trình kiểm soát vũ khí và giải trừ vũ khí, phù hợp với Điều VI của NPT. Về mặt này, một dấu hiệu rất quan trọng đó là cần phải đưa ra những nỗ lực thực sự nhằm tạo điều kiện cho CTBT có hiệu lực mà Toà thánh coi như là sự hy vọng tốt nhất cho việc phổ biến vũ khí hạt nhân và có thể là chìa khóa cho tiến trình giải trừ vũ khí hạt nhân.
Tòa Thánh quan tâm đến tình hình trên bán đảo Triều Tiên với một sự quan ngại và ủng hộ những nỗ lực không ngừng của cộng đồng quốc tế nhằm khôi phục các cuộc đàm phán đối với việc phi hạt nhân hoá và vấn đề hoà bình. Tóm lại, Tòa Thánh nhắc lại lòng biết ơn đối với những nỗ lực của các Bên tham gia vào Hiệp ước về việc không phổ biến vũ khí hạt nhân trong việc duy trì hòa bình và thúc đẩy an ninh và hợp tác đa phương. Hơn nữa, nó còn tạo cơ hội cho việc cổ võ các chính quyền không những tự hạn chế nhằm đảm bảo vấn đề an ninh cho công dân của mình mà còn tích cực làm việc đối với sự tăng trưởng toàn cầu của hòa bình mà nhân loại ngày nay hiện đang rất cần đến.
Cám ơn ngài Chủ tịch.
Minh Tuệ chuyển ngữ
