Tiến sĩ Paolo Ruffini, Tổng Trưởng Bộ Truyền thông Vatican, tổ chức cuộc họp báo về Thượng Hội đồng hàng ngày tại Vatican (Ảnh: Truyền thông Vatican News)
Tại cuộc họp báo hàng ngày của Thượng Hội đồng dành cho các nhà báo hôm 23 tháng 10, Chủ tịch Ủy ban Thông tin, Tiến sĩ Paolo Ruffini, chia sẻ rằng “Tài liệu Tổng hợp” sẽ được công bố vào tối thứ Bảy tới. Các nhà báo được lắng nghe chia sẻ từ Đức Hồng Y Christoph Schönborn Địa phận Vienna, Đức Hồng Y Carlos Aguiar Retes Địa phận Mexico City; Đức Hồng Y Jean-Marc Aveline Địa phận Marseille, và Nữ tu Samuela Rigon, Bề trên Tổng Quyền của Dòng Nữ tu Đức Mẹ Sầu Bi và Giáo sư tại Đại học Giáo hoàng Grêgoriô ở Rôma.
Việc đọc bản thảo Thư gửi Dân Chúa đã được cộng đoàn chào đón bằng những tràng pháo tay. Theo lời mời của Tổng thư ký Thượng Hội đồng Giám mục, Đức Hồng Y Mario Grech, “những đề xuất nhỏ về những thay đổi và bổ sung cho văn bản đã được đề xuất và chấp thuận, đặc biệt liên quan đến các bản dịch sang các ngôn ngữ khác nhau”. Những đề xuất khác về những thay đổi đối với Tổng Thư ký Thượng Hội đồng đã được trình bày váo lúc 6 giờ chiều hôm 23 tháng 10. Tiến sĩ Paolo Ruffini, Tổng Trưởng Bộ Truyền thông và Chủ tịch Ủy ban Thông tin đã công bố rằng Thư gửi Dân Chúa “sẽ được phê duyệt và công bố vào thứ Tư ngày 25 tháng 10”.
Thánh lễ và công việc sáng ngày 23 tháng 10
Hôm thứ Hai, ngày 23 tháng 10, Đại hội Thượng Hội đồng khai mạc lúc 8:45 sáng với Thánh lễ được cử hành tại Bàn thờ Ngai tòa Thánh Phêrô trong Vương Cung Thánh Đường Thánh Phêrô, do Đức Hồng Y Charles Maung Bo, Tổng Giám mục Địa phận Yangon, Myanmar chủ sự.
Sau đó, tại Đại hội lần thứ 16 – được điều phối bởi Linh mục đại biểu chủ tịch Giuseppe Bonfrate, trước sự hiện diện của Đức Thánh Cha Phanxicô (350 tham dự viên), các vị trợ giúp thiêng liêng – Cha Timothy Radcliffe, Dòng Đa Minh, Nữ tu Maria Ignazia Angelini Dòng Biển Đức, và thần học gia người Úc, Cha Ormond Rush, đã đưa ra những suy tư của mình sau khi nghe đoạn Tin Mừng Thánh Mác-cô ( 4:26-34).
Tiến sĩ Ruffini thông báo rằng Thư gửi Dân Chúa sau đó đã được trình bày và thảo luận.
Đức Hồng Y Schönborn: Đức tin, Đức cậy và Đức mến trong sự hiệp thông
Đức Hồng Y Christoph Schönborn thuộc Dòng Đa Minh, Tổng Giám mục Địa phận Vienna, thành viên Hội đồng thường trực của Ban Thư ký Thượng Hội đồng, đã đào sâu kinh nghiệm của mình trong các kỳ họp trước đây và nhớ lại ký ức từ năm 1965, vào cuối Công đồng Vatican II, khi ngài mới chỉ là một sinh viên thần học 20 tuổi. Đức Hồng Y Schönborn cho biết rằng ngài đã nghe một bài giảng của thần học gia Karl Rahner và câu cuối cùng vẫn còn đọng lại trong trái tim của ngài: ‘Nếu sự gia tăng Đức tin, Đức cậy và Đức mến không xuất phát từ Công đồng này thì mọi thứ đều là hão huyền’.
Vì vậy, Đức Hồng Y Schönborn cho biết thêm, ngài sẽ nói điều tương tự về Thượng Hội đồng hiện đang diễn ra. Với tư cách là một nhà thần học, Đức Hồng Y Schönborn cũng đã tham gia Thượng Hội đồng Ngoại thường do Đức Gioan Phaolô II triệu tập 20 năm sau khi kết thúc Công đồng Vatican II vào năm 1985. Liên quan đến khái niệm nền tảng về sự hiệp thông, Đức Hồng Y Schönborn cho biết rằng ngài có ấn tượng rằng “điều chúng tôi đang làm hiện nay, sau dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Thượng Hội đồng”, chính là hỏi “làm thế nào để sống tinh thần hiệp thông trong Giáo hội”. Đó là sự hiệp thông đức tin; hiệp thông với Thiên Chúa duy nhất và Ba Ngôi; sự hiệp thông giữa các tín hữu và sự hiệp thông mở ra cho tất cả mọi người’. Làm thế nào để sống điều đó? ‘Tính Hiệp hành là cách tốt nhất’ là câu trả lời của Đức Hồng Y Schönborn. Đó là vấn đề suy nghĩ lại tầm nhìn của Hiến chế Lumen Gentium, trong đó nói về mầu nhiệm cao cả của Giáo hội. Vì vậy, Giáo hội là mầu nhiệm, kế đến là Dân Thiên Chúa, và chỉ khi đó Giáo hội mới nói đến cơ cấu phẩm trật của các thành viên của mình.
Đức Hồng Y Schönborn cũng lên tiếng chỉ trích Châu Âu, “nơi mà”, ngài nói, “không còn là trung tâm chính của Giáo hội nữa” như có thể thấy hàng ngày tại Thượng Hội đồng. Châu Mỹ Latinh, Châu Á, Châu Phi và các Hội đồng lục địa của họ là những nhân vật chủ chốt, trong khi hàng giám mục Châu Âu đã không có được tiềm năng được phát triển bởi FABC và CELAM chẳng hạn. Ở lục địa già, Đức Hồng Y Schönborn thừa nhận, “chúng ta đã tụt lại phía sau một chút trong tính Hiệp hành sống động. Cần có một sự kích thích”. Và ngài đưa ra một ví dụ là các Hội đồng Giám mục Châu Âu chưa bao giờ lên tiếng thống nhất về thảm kịch của người di cư.
Cuối cùng, Đức Hồng Y Schönborn đề cập đến các Giáo hội Đông phương vốn luôn trải nghiệm rằng tính Hiệp hành không tồn tại nếu không có phụng vụ. Do đó lời mời gọi trân trọng một đức tin được cử hành, và sau đó được thảo luận.
Đức Hồng Y Aguiar Retes: Tính liên tục của Thượng Hội Đồng
Đức Hồng Y Carlos Aguiar Retes, Tổng Giám mục México, một trong những đại biểu chủ tịch của đại hội đồng và là thành viên được Đức Thánh Cha Phanxicô bổ nhiệm, đã nhắc lại, bằng tiếng Tây Ban Nha, Thượng Hội đồng năm 2012 do Đức Bênêđíctô XVI ủy quyền về việc tân Phúc Âm hóa, kết luận rằng việc truyền bá đức tin đã “bị rạn nứt”: “Các gia đình không còn khả năng trò chuyện với thế hệ mới”. Đây là lý do tại sao Thượng Hội đồng đầu tiên của Đức Thánh Cha Phanxicô được dành riêng cho các gia đình, vốn là điều nền tảng về mặt này. Và điều quan trọng là phải làm việc với họ để tiếp cận giới trẻ, những người mà Thượng Hội đồng tiếp theo vào năm 2018 đã được dành riêng cho họ. Nói về trải nghiệm của mình với các thế hệ mới trong Tổng Giáo phận Tlalnepantla, nơi ngài làm Mục tử trước khi chuyển đến thủ đô Mexico, Đức Hồng Y Retes cho biết ngài đã gặp gỡ những người trẻ thuộc các tầng lớp xã hội khác nhau, với mục tiêu đối thoại nhằm thúc đẩy tình bạn vượt ra ngoài ranh giới giai cấp. Vì thế, lòng khao khát đức tin phải được truyền tải qua những người trẻ sống đức tin.
Sau đó, vị Hồng Y người Mexico đã tiếp tục công cuộc tái thiết của mình, Đức Thánh Cha Phanxicô đã triệu tập ngài tham dự Thượng Hội đồng dành riêng về khu vực Amazonia. Và khi suy nghĩ về tầm quan trọng của vấn đề biến đổi khí hậu và việc bảo vệ thiên nhiên, người ta nhận ra rằng điều quan trọng là có thể tin tưởng vào sự nhạy cảm về sinh thái của trẻ em và giới trẻ. Vì vậy, họ phải được giúp đỡ để hiểu Lời Chúa về những vấn đề này. Cuối cùng, Đức Hồng Y Retes đã nói về tiến trình Thượng Hội đồng tại Tổng Giáo phận Mexico City, điều mà ngài đã muốn thực hiện trước đại dịch nhưng vì Covid-19 nên đã bị hoãn lại, bắt đầu từ tháng 10 năm 2021. Kinh nghiệm thăm quan thực tế địa phương, với phương pháp dựa trên sự đồng thuận, đối thoại và lắng nghe lẫn nhau, kết quả của tiến trình này đã được tập hợp lại để đáp ứng nhu cầu của xã hội; bởi vì, Đức Hồng Y Retes kết luận, “đường hướng của Giáo hội là tinh thần Hiệp hành”.
Đức Hồng Y Aveline: lắng nghe, thinh lặng, cầu nguyện và tự do
Đức Hồng Y Jean-Marc Aveline, Tổng Giám mục Địa phận Marseille, tại Thượng Hội đồng với tư cách là thành viên do Đức Thánh Cha bổ nhiệm, được bầu vào Ủy ban Báo cáo Tổng hợp, đã bắt đầu bằng việc bày tỏ những cảm xúc đã đồng hành cùng ngài trong trải nghiệm đầu tiên của ngài tại Thượng Hội đồng: “Niềm vui đối với một cuộc phiêu lưu mới, sự tò mò khi gặp gỡ những người đến từ khắp nơi trên thế giới, những người có thể trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau; nhưng cũng có những bận tâm về những tin tức liên quan chiến tranh khi bắt đầu công việc và tiếp tục khi ngày tháng trôi qua”.
Trước những sự kiện bi thảm như vậy, Đức Hồng Y Aveline nhấn mạnh, “Giáo hội phải chịu trách nhiệm truyền bá thông điệp tình yêu của Thiên Chúa một cách mạnh mẽ hơn nữa trên thế giới”. Một cảm giác khác là sự lo lắng vì thực tế là ‘ở đất nước của tôi, không phải ai cũng tham gia tiến trình Hiệp hành và do đó vẫn còn chỗ” để thu hút nhiều người hơn tham gia vào hành trình chung này. Điều đó, Đức Hồng Y Aveline nhắc lại, “đang làm dấy lên nhiều kỳ vọng về những quyết định sau cùng của chúng ta vốn sẽ phản ánh trách nhiệm chung của chúng ta”. Đức Hồng Y Aveline kết luận rằng đây sẽ là “tuần lễ mang tính quyết định, trong đó chúng ta sẽ trải qua những giai đoạn quan trọng, cố gắng nhất trí về nhiều vấn đề khác nhau và giải quyết những khác biệt. Những tháng tới sẽ là những tháng chúng ta sẽ gặt hái những thành quả mà chúng ta đã gieo”.
Nữ tu Rigon: Tôi có thể làm gì để biến thế giới thành một nơi tốt đẹp hơn cho mọi người?
Nữ tu Samuela Maria Rigon, Bề trên Tổng Quyền của Dòng Nữ tu Đức Mẹ Sầu Bi, giáo sư tại Đại học Giáo hoàng Grêgôriô, người đang tham gia Thượng Hội đồng với tư cách là thành viên được Đức Thánh Cha bổ nhiệm, cũng đã phát biểu chia sẻ. “Trong tâm tình cầu nguyện, tôi đã đón nhận lời mời gọi của Thiên Chúa để tham dự Thượng Hội đồng, với tư cách là một người đã được rửa tội, một Kitô hữu, một người sống đời thánh hiến”, Nữ tu Rigon nói. Và Thượng Hội đồng đang chứng tỏ là “một trải nghiệm rất phong phú, trong đó tôi đang chạm đến tính phổ quát của Giáo hội”. Một kinh nghiệm, Nữ tu Rigon tiếp tục, đó là “một lời mời gọi khiêm tốn; và quan điểm của tôi chỉ là một cửa sổ ở phía chân trời có thể giúp xây dựng nên một bức tranh khảm tuyệt đẹp”.
“Kể từ hôm qua, tôi đã mang theo mình ba lời trong phụng vụ Thánh Thể mà Thánh Phaolô Tông đồ đã nói với chúng ta về Đức tin cần mẫn, công việc khó khăn trong Đức ái, sự vững vàng trong Đức cậy vào Chúa Giêsu Kitô. Nếu điều này xảy ra từ Thượng Hội đồng này, chúng ta đã có thể thực hiện một cuộc cách mạng thực sự theo nghĩa tích cực”, Nữ tu Rigon nói.
Điều này là bởi vì, Nữ tu Rigon cho biết thêm, “chúng ta đã nhận được một hạt giống quan trọng mà Thiên Chúa sẽ làm cho lớn lên không cần đến chúng ta hoặc cùng với chúng ta”. Về nguyên tắc này, Nữ tu Rigon đã nhắc đến tư tưởng của Thánh Phanxicô: “Hôm nay tôi lại bắt đầu trở thành một Kitô hữu khác”. Nếu mọi người đều làm điều này, Nữ tu Rigon nhấn mạnh, “chúng ta sẽ có một sự chuyển đổi”.
Các đại biểu gặp gỡ nhau tại bàn tròn thảo luận trong Thượng Hội đồng về Hiệp hành vào ngày 10 tháng 10 năm 2023 (Ảnh: Truyền thông Vatican)
‘Tài liệu tổng hợp’ sẽ được công bố vào tối thứ Bảy
Trả lời một câu hỏi, Tiến sĩ Ruffini nói rằng việc bỏ phiếu, với các phương thức vẫn chưa được xác định, và việc phổ biến Tài liệu Tổng hợp đã được lên kế hoạch vào tối thứ Bảy.
Về câu hỏi thứ hai, liệu trong mật nghị tương lai, Thượng Hội đồng hiện tại có phải được tính đến về mặt nội dung và hình thức hay không, Đức Hồng Y Aguilar Retes giải thích rằng nếu những gì đã được thảo luận và trải nghiệm được đưa vào thực tế thì sẽ có con đường tiến tới. Tất cả mọi thứ, Đức Hồng Y Retes nói, đều phụ thuộc vào những gì sẽ đạt được khi mọi người quay trở lại Giáo phận của họ.
Một câu hỏi khác đề cập đến phương pháp được chọn cho Đại hội đồng và khả năng áp dụng nó trong Giáo hội ở mọi cấp độ, đồng thời mở rộng sự tham gia của giáo dân và phụ nữ. Đức Hồng Y Schönborn đã nhắc lại bài phát biểu của ngài vào năm 2015 về chủ đề về tính Hiệp hành, khi bắt đầu từ Công đồng Giêrusalem, ngài đã giải thích rằng, trước hết và quan trọng nhất, phương pháp là lắng nghe, nghĩa là lắng nghe những gì Thiên Chúa thể hiện qua trải nghiệm của việc cùng nhau bước đi. Kết luận của Thượng Hội đồng đến từ việc lắng nghe này, từ sự phân định chung. Đức Hồng Y Schönborn nói rằng ngài đã quen với một phương pháp tương tự được thực hành tại Tổng Giáo phận Vienna; và ngài nhắc lại, về vấn đề này, rằng từ năm 2015 cho đến nay đã có 5 hội nghị Giáo phận với 1400 tham dự viên, một biểu hiện của toàn thể dân Chúa. Thậm chí ngay cả khi không có cuộc bỏ phiếu nào được thực hiện, thì việc lắng nghe và sự hiệp thông vẫn được trải nghiệm. Điều quan trọng là cuối cùng phải đạt được các quyết định, Đức Hồng Y Schönborn nhấn mạnh. Thực vậy, Công đồng Giêrusalem đã đưa ra một quyết định nền tảng về lịch sử Giáo hội; và đường hướng đạt được điều đó như chúng ta đọc trong Sách Công vụ Tông đồ. Phương pháp này được đặc trưng bởi ba giai đoạn: lắng nghe, thinh lặng và thảo luận.
Những lời của Đức Hồng Y Schönborn đã được nhắc lại bởi Nữ tu Rigon, người đã chỉ ra rằng phương pháp được sử dụng trong Thượng Hội đồng là một phương pháp, nhưng khía cạnh thiết yếu là lắng nghe. Mọi người, Nữ tu Rigon nói, cần phải tái khám phá chiều kích này, tại nơi làm việc, trong gia đình, trong các cộng đoàn tu trì. Mọi người đều phải có cơ hội chia sẻ và được lắng nghe.
Để trả lời những lời chỉ trích đặt vấn đề về tính toàn bộ của Thượng Hội đồng Giám mục vì nó bao gồm giáo dân với tư cách là những đại biểu, Đức Hồng Y Schönborn chỉ ra rằng theo quan điểm của ngài thì đây không phải là vấn đề, vì đây vẫn là một Thượng Hội đồng Giám mục mặc dù nó có sự tham gia thực sự của những người không phải là Giám mục. Nó tạo thành một cơ quan nhằm thực hiện tinh thần trách nhiệm tập thể. Bản chất của nó không thay đổi; nó chỉ được mở rộng và trải nghiệm chắc chắn là tích cực. Mặt khác, Đức Hồng Y Schönborn cho biết, luôn luôn có các chuyên gia giáo dân, với một số phát biểu rất quan trọng, nhưng giờ đây có một mối quan hệ gần gũi hơn nhiều: một Thượng Hội đồng Giám mục với sự tham gia rộng rãi hơn.
Đối với sự nghi ngờ liệu việc mất đi tính Hiệp hành có dẫn đến sự chia rẽ trong Giáo hội hay không và ở mức độ nào tất cả các Giáo hội có thể được mời đi vào một con đường chung, vị Hồng Y Dòng Đa Minh đã chỉ ra rằng sự chia rẽ của các Kitô hữu là một trở ngại cho việc trở thành chứng tá; nhưng, ngài nói, khi đề cập đến những lời của một tu sĩ Chính Thống Coptic, có lẽ Thiên Chúa cho phép điều “hổ thẹn” này xảy ra vì người ta chưa có khả năng tận dụng tốt sự hiệp nhất vì lợi ích của nhân loại.
Sau đó, Đức Hồng Y Aguiar Retes đã đề cập đến kinh nghiệm của Hội đồng Giám mục Mexico, tại một đất nước có 180 triệu dân, 80% trong số đó là người Công giáo, gắn kết với nhau xung quanh lòng mộ đạo gắn liền với Đức Mẹ Guadalupe. Tuy nhiên, có những điều kiện khác nhau giữa miền bắc, miền nam và miền trung Mexico. Trong chuyến Tông du năm 2016, Đức Thánh Cha đã kêu gọi một tiến trình an toàn để đáp ứng nhu cầu của bối cảnh văn hóa xã hội. Và trong vấn đề này, sự đa dạng không phải là một trở ngại: có nhiều phương thức hoạt động khác nhau, nhưng tất cả đều tập trung nỗ lực vì lợi ích của Giáo hội.
Về phần mình, Đức Hồng Y Aveline nhấn mạnh rằng thời điểm hiệp nhất tuyệt vời của Thượng Hội đồng là đêm canh thức cầu nguyện đại kết ‘Together’: Cùng với nhau, mọi người đều hiện diện xung quanh Chúa Kitô Chịu Đóng Đinh, bởi vì ước muốn hiệp nhất lớn lên trong việc chiêm ngưỡng Đấng Chịu Đóng Đinh, vì sự yếu đuối của Chúa Kitô là con đường chắc chắn duy nhất dẫn tới sự hiệp nhất.
Liên quan đến việc một số người LGBT có thể cảm thấy bị tổn thương bởi những lời trong Sách Giáo lý của Giáo hội Công giáo đề cập đến “sự rối loạn” về luân lý, Đức Hồng Y Schönborn nhắc lại rằng ngài chính là thư ký soạn thảo Sách Giáo lý. Đó là công việc của Giáo hội, Đức Hồng Y Schönborn được Đức Giáo hoàng ban hành. Và kể từ đó chỉ có một sự thay đổi duy nhất, khi Đức Thánh Cha Phanxicô can thiệp vào án tử hình. Liệu có những người khác hay không chỉ phụ thuộc vào quyết định của Đức Thánh Cha. Sau đó Đức Hồng Y Schönborn khuyến cáo nên luôn đọc toàn bộ các văn bản. Đây là những vấn đề liên quan đến thần học luân lý, Đức Hồng Y Schönborn cho biết thêm, nhưng nguyên tắc là có một trật tự khách quan và có những con người. Họ luôn có quyền được tôn trọng, ngay cả khi họ phạm tội, và có quyền được Thiên Chúa đón nhận như họ vốn được như vậy.
Cuối cùng, về mối quan hệ giữa tính thời sự của Huấn quyền với sự đóng góp của các nhà thần học và “sensum fidelium”, một lần nữa Đức Hồng Y Schönborn giải thích rằng chúng ta cần nhìn vào Thánh Gioan XXIII và những gì ngài đã nói ở đầu Công đồng Vatican về tính bất biến của Giáo lý và cách thức trình bày Giáo lý. Có những diễn biến lớn lao ở mức độ hiểu biết, nhưng cũng có tính bất biến của đức tin: người ta không thể thay đổi Giáo lý về Chúa Ba Ngôi, về Mầu nhiệm Nhập thể hoặc về việc thiết lập Bí tích Thánh Thể. Dựa trên điều này đã hình thành nên một tín điều có giá trị ở mọi nơi trên thế giới, Đức Hồng Y Schönborn gợi ý, đồng thời lưu ý rằng ngay cả khi các nền văn hóa khác nhau, bản chất của đức tin không thể thay đổi, ngay cả khi nó đã phát triển rất nhiều kể từ thời các Tông đồ.
Minh Tuệ (theo Vatican News)
