Phiên họp Thượng Hội đồng hiện tại sẽ đề cập đến các vấn đề chưa từng được thảo luận trước đây trong bối cảnh như vậy. Nhưng chúng ta phải tập trung vào các sáng kiến và sự phát triển của địa phương, thay vì mong đợi Rôma đưa ra tất cả mọi câu trả lời.
Thánh lễ khai mạc Thượng Hội đồng về Hiệp hành vào ngày 4 tháng 10 năm 2023 (Ảnh: Truyền thông Vatican)
Sau các cuộc tham vấn rộng rãi với các tín hữu Công giáo trên khắp thế giới, mà sau đó được biên soạn trong các bản tổng hợp cấp Giáo phận, quốc gia và lục địa, một giai đoạn mới trong Thượng Hội đồng về Hiệp hành hiện đang được diễn ra tại Vatican. Đó là một hội nghị Thượng Hội đồng đã làm dấy lên cả những lo ngại lẫn niềm hy vọng. Trong khi một số người khao khát sự thay đổi sâu rộng, những người khác lại mang ý tưởng về một Giáo hội bị mắc kẹt trong những năm 1950. Cả hai nhóm có thể sẽ thất vọng. Mặc dù Đức Thánh Cha Phanxicô thực sự đã thành công trong việc thúc đẩy Giáo hội chuyển động, nhưng sự tiến triển diễn ra rất chậm chạp và nếu không có sự cam kết thực sự trên thực tế thì sẽ không có cơ hội chuyển đổi.
Để tin chắc rằng có sự chuyển động, chúng ta cần đào sâu Instrumentum laboris, tài liệu làm nền tảng cho phiên họp đầu tiên này của Thượng Hội đồng, và cố gắng làm việc với những giải thích dài dòng về tính hiệp hành để có được 15 bảng tính. Điều đáng chú ý ngay lập tức là những bảng tính này liên tục đặt ra câu hỏi về việc làm thế nào để học hỏi từ người khác. Những người khác này có thể là những người sống trong cảnh nghèo khó, các Giáo hội, phong trào và hiệp hội Kitô giáo khác, hoặc thậm chí là những người sống đời thánh hiến.
Một thái độ mới đối với Giáo hội
Chấp nhận học hỏi từ người khác là một trong những đặc điểm của Giáo hội Hiệp hành, nhưng đó là một thái độ hoàn toàn mới đối với Giáo hội Công giáo. Hơn nữa, một số vấn đề đã được nêu ra một cách nhất quán ở mọi châu lục, và tài liệu không giấu giếm những khó khăn mà chúng nêu ra. Những điều này trước hết bao gồm vai trò của phụ nữ và các mối tương quan nam/nữ trong Giáo hội, nhưng cũng bao gồm việc thích nghi phụng vụ, vai trò và việc đào tạo hàng giáo sĩ, các thừa tác vụ mới, và thậm chí cả việc đánh giá sứ mạng của các Giám mục. Đây chỉ là vài ví dụ. Tổng thể phong phú hơn nhiều và trên hết là chưa từng có.
Chưa bao giờ những câu hỏi như vậy được viết xuống giấy trắng mực đen trong một tài liệu của Rôma; chưa bao giờ họ cởi mở để thảo luận trong một hội nghị Thượng Hội đồng quy tụ các Giám mục, tu sĩ và giáo dân từ khắp nơi trên thế giới. Tất nhiên, thật đáng tiếc là tài liệu này không đề cập trực tiếp đến khía cạnh mang tính hệ thống của việc lạm dụng tình dục cũng như lạm dụng quyền bính và lương tâm.
Một lĩnh vực để thảo luận
Nhưng dù sao nó cũng mở ra một lĩnh vực rộng lớn để thảo luận và thử nghiệm mà chúng ta phải nắm bắt. Bởi vì, như Đức Thánh Cha Phanxicô đã nói vào năm 2013 trong Tông Huấn Evangelii Guadium, “Huấn quyền của Giáo hoàng phải đưa ra một lời dứt khoát hoặc đầy đủ về mọi vấn đề ảnh hưởng đến Giáo hội và thế giới”. Giai đoạn toàn cầu của Thượng Hội đồng đang diễn ra trong hai giai đoạn, từ tháng 10 năm 2023 đến tháng 10 năm 2024. Vì vậy, các kết luận không dành cho tương lai trước mắt. Chúng có thể mang lại động lực ít nhiều quan trọng, nhưng việc thực hiện một Giáo hội Hiệp hành, trong mọi trường hợp, sẽ diễn ra ở địa phương.
Vì vậy, trong khi để mắt đến Vatican, cũng phải chú ý đến những diễn biến trên thực địa. Không có gì ngoạn mục ở phía trước, nhưng vô số các dự án vi mô cho thấy rằng không thiếu tính sáng tạo trong việc tìm ra những địa điểm và cách thức mới để chia sẻ Tin Mừng với những người đương thời với chúng ta. Bản đồ ban đầu về những sáng kiến mới này vừa được phát hành. Và, như thường lệ, lĩnh vực này đôi khi tiết lộ những viên ngọc tiềm ẩn.
Các Nữ tu Dòng Xavières, tự do và độc lập
Tháng 7 vừa qua, tôi đã được vinh dự hướng dẫn Tổng hội của Dòng Xavières, một hội dòng nhỏ của các Nữ tu lấy cảm hứng từ Thánh I-nhã ở Pháp. Những Nữ tu này, tự do và độc lập, hoàn toàn hòa nhập vào Giáo hội Công giáo La Mã và không đưa ra những yêu cầu cụ thể nào, đã cho tôi thấy một bộ mặt khác của Giáo hội. Đó là một Giáo hội nơi phụ nữ chiếm lĩnh không gian phụng vụ để cử hành các biến cố của cuộc sống, nơi Bí tích Thánh Thể tái khám phá bản chất đối thoại của nó và là nơi các mối tương quan nam/nữ được cân bằng!
Tất nhiên, điều này không xảy ra ngẫu nhiên. Dòng Xavières là một cộng đồng gắn bó, quen với việc tổ chức các lễ kỷ niệm của riêng họ một cách cẩn trọng và sáng tạo, dù là cho các Giờ Kinh Phụng vụ hay cho những dịp cụ thể. Nhà nguyện là nhà của họ nên không gian phụng vụ cũng chính là không gian của họ. Kế đến, có một thực tế là mỗi Nữ tu đều có một công việc khiến họ hoàn toàn gắn bó với thế giới. Sự kết hợp giữa sự gần gũi với cuộc sống và nghệ thuật cử hành của họ làm cho phụng vụ trở nên sinh động hơn, dễ tiếp cận hơn.
Sự mong manh của thế giới này
Trong suốt Tổng hội này, vị Linh mục Dòng Tên, người mang đến sự đồng hành thiêng liêng và bí tích cho cộng đoàn, đã chủ sự Thánh lễ hàng ngày. Đối thoại diễn ra tự nhiên, trong đó người chủ sự và cộng đoàn đáp lại và hiểu nhau. Vị Linh mục đã đưa ra một yếu tố khác, nhưng không phải sự chi phối thống trị, và sự cân bằng nam/nữ đã được khôi phục. Hiển nhiên, kinh nghiệm về Tổng hội của một cộng đoàn Dòng tu không thể chuyển ngay thành một Giáo xứ.
Nhưng mong muốn của các Nữ tu Dòng Xavières được sống với những mong manh của thế giới này, dệt nên và hàn gắn những mối liên kết cũng như trở thành những người phụ nữ của niềm hy vọng, có thể chạm tới mọi người. Đời sống tu trì chắc chắn còn ẩn giấu nhiều kho tàng khác, và các Nữ tu Dòng Xavières chỉ là một ví dụ. Việc khám phá và học hỏi từ cách những người khác sống và cử hành Tin Mừng đã và đang tạo ra một Giáo hội Hiệp hành, trong khi chúng ta chờ đợi Rôma xác định đường nét của mình một cách chính xác hơn.
Monique Baujard
** Monique Baujard là một nhà thần học và là thành viên ban lãnh đạo của les Promesses d’Eglise, một mạng lưới các tổ chức Công giáo ở Pháp được thành lập vào năm 2019 nhằm hưởng ứng lời mời gọi của Đức Thánh Cha Phanxicô trong “Thư gửi Dân Chúa” nhằm chống lại tất cả các hình thức giáo quyền.
Minh Tuệ (theo La Croix)
