Thượng Hội đồng về Hiệp hành 2023: Công việc bắt đầu trên văn bản chung kết khi Tuần lễ thứ hai kết thúc

Thượng Hội đồng về Hiệp hành đã đạt được một bước tiến trong tuần này khi các đại biểu không chỉ đến viếng các hang toại đạo mà còn bầu ra một ủy ban để giám sát việc soạn thảo một “báo cáo tổng hợp”, mặc dù một báo cáo tạm thời về Con đường Công nghị Đức được gửi đến các tham dự viên đóng vai trò như một lời nhắc nhở rằng những cơn bão tiềm ẩn đang nằm ở phía trước.

Các cuộc tranh luận và sự kiện sôi nổi bên ngoài Thượng Hội đồng, bao gồm cả cuộc họp do giáo dân chủ trì với sự góp mặt của nhà thần học giải phóng nổi tiếng Leonardo Boff, phần nào tương phản với bầu g khí dịu nhẹ bên trong hội trường Thượng Hội đồng, nơi dự kiến sẽ xuất hiện áp lực ý thức hệ trong tuần lễ kết thúc xung quanh việc soạn thảo tài liệu tổng hợp của Thượng Hội đồng.

Lựa chọn Ủy ban báo cáo tổng hợp

Phát ngôn viên Vatican, Tiến sĩ Paolo Ruffini, giải thích trong cuộc họp báo vào ngày 10 tháng 10 rằng báo cáo tổng hợp sẽ được viết bởi “các chuyên gia” tham dự Thượng Hội đồng.

Việc lựa chọn các thành viên ủy ban ám chỉ những vấn đề nhạy cảm khác nhau liên quan đến việc hình thành tài liệu lên đến đỉnh điểm ở phần này của Thượng Hội đồng. Chẳng hạn, việc đưa Đức Hồng Y Marc Aveline của Địa phận Marseille và Đức Hồng Y Giorgio Marengo của Địa phận Ulaanbaatar, Mông Cổ vào ủy ban “báo cáo tổng hợp” ám chỉ một phạm vi địa lý và chủ đề rộng hơn mà một số người có thể coi là sự đồng ý hướng tới các vùng ngoại vi.

Nhiệm vụ trước ủy ban tổng hợp bao gồm việc chăm chú lắng nghe những nhìn nhận thấu suốt từ các nhóm nhỏ hơn – giành được 2/3 số phiếu bầu – và đánh giá phản ứng trong nội bộ đại hội đồng để soạn thảo một tài liệu phù hợp với quan điểm của đại hội đồng.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng nếu việc lắng nghe vẫn là ưu tiên hàng đầu thì tài liệu tóm tắt phải gói gọn tất cả các quan điểm.

Một sự bận tâm khác được bày tỏ có lẽ nghiêm trọng hơn: Điều gì sẽ xảy ra nếu một luận điểm “ranh giới” len lỏi vào một tài liệu tóm tắt, sau này được dùng làm nền tảng cho các cuộc thảo luận tiếp theo của Thượng Hội đồng?

Những căng thẳng về thần học và mục vụ

Những căng thẳng xung quanh việc soạn thảo tài liệu đã được phản ánh trong các cuộc họp áo và các bài phát biểu trong tuần.

Hôm thứ Hai, Đức Tổng Giám mục Job, một Giám mục Chính thống giáo Đông phương của Pisidia, cho biết định nghĩa về tính Hiệp hành của sự kiện được tổ chức tại Vatican “khác biệt rất nhiều” với cách hiểu của Chính thống giáo.

Đề cập đến Công đồng đại kết đầu tiên, Công đồng Nicea năm 325, và Apostolic Canons (Giáo luật Tông truyền), một văn bản Kitô giáo thế kỷ thứ tư về việc quản trị và kỷ luật của Giáo hội Kitô giáo sơ khai, Đức Tổng Giám mục Job nói, “Thượng Hội đồng là một cuộc họp thảo luận của các Giám mục, chức không phải là một đại hội đồng giáo sĩ-giáo dân mang tính tư vấn”.

Mặc dù không có các tuyên bố chính thức – do các điều khoản bảo mật ràng buộc các tham dự viên tham gia Thượng Hội đồng – cuộc trò chuyện không chính thức cũng bộc lộ một số bất bình liên quan đến “sự đồng nhất về thành phần của một số bàn thảo luận”, có khả năng dẫn đến việc hình thành các chương trình nghị sự thực sự.

Một số chủ đề và bảng biểu ít được thảo luận do có mục đích chung. Chẳng hạn, chủ đề đại kết dường như gợi lên cảm giác quen thuộc giữa những người thảo luận về nó.

Bài thuyết trình về “sự hòa nhập những người LGBTQ”, không đề cập đến tuyên bố năm 1986 của Bộ Giáo lý Đức tin đề cập đến việc chăm sóc mục vụ cho những người đồng tính luyến ái, đã chứng kiến một loạt những bất đồng rộng rãi hơn, mặc dù quan điểm chung giữa các Giám mục và những người khác dường như là sự đồng hành tôn trọng về mặt giáo lý.

Tại cuộc họp báo vào ngày 10 tháng 10, những căng thẳng xung quanh sự hòa nhập đã lên đến đỉnh điểm khi Đức Hồng Y Joseph W. Tobin Địa phận Newark, New Jersey, ủng hộ một cách tiếp cận mục vụ toàn diện hơn đối với các cá nhân thuộc giới LGBTQ, nói rằng “vẻ đẹp thực sự của Giáo hội Công giáo của chúng ta là rõ ràng khi các cánh cửa rộng mở và chào đón”. Đức Hồng Y Tobin cũng cho biết thêm rằng “tôi hy vọng rằng Thượng Hội đồng sẽ giúp chúng ta thực hiện điều đó một cách thậm chí còn có ý nghĩa hơn”. Đáp lại, một phóng viên đặt câu hỏi về việc liệu một số người Công giáo truyền thống có đóng những cánh cửa đó lại hay không.

Vị Giám chức người Mỹ cũng thừa nhận rằng các cuộc xung đột vũ trang đang diễn ra trong tâm trí của những người tham gia – một chủ đề được Margaret Karram, Chủ tịch Phong trào Focolare đưa ra hôm thứ Năm. Người Công giáo Ả Rập gốc Israel đã phát biểu về cuộc xung đột Israel-Hamas và đưa ra những quan điểm về trải nghiệm Kitô giáo ở cả Iraq lẫn khắp bối cảnh Giáo hội Châu Phi.

Những tiếng nói được nghe: vấn đề sắp xếp chỗ ngồi và thảo luận

Có một nỗ lực đáng chú ý về phía ban tổ chức Thượng Hội đồng nhằm khẳng định rằng những tiếng nói đã được lắng nghe một cách thực sự. Nhưng cách tiếp cận mới lạ – và tính bí mật – về việc sắp xếp chỗ ngồi đã đặt ra nhiều câu hỏi: Ai đang ngồi với ai tại Thượng Hội đồng về Hiệp hành, và chính xác thì họ đang thảo luận về những chủ đề gì? Và quan trọng hơn, liệu có những cuộc tranh luận thực sự hay không?

Tuy nhiên, điều rõ ràng là có một nỗ lực đáng chú ý về phía ban tổ chức Thượng Hội đồng nhằm khẳng định rằng các tiếng nói đã được lắng nghe một cách thực sự. Vì vậy, một trong những nguồn tài liệu được chia sẻ với các tham dự viên là cuốn sách “Người dân đã lên tiếng” của tác giả Myriam Wijlens và Vimal Tirimanna, nhằm cung cấp một khuôn khổ cho nỗ lực của các hội đồng châu lục.

Đức Hồng Y Jean-Claude Hollerich SJ, đã phát biểu khi bắt đầu phiên họp chung vào ngày 9 tháng 10, tóm tắt nét đặc biệt của sự kiện này: “Tất cả mọi người đều được mời trở thành một phần của Giáo hội”.

“Trong sự hiệp thông sâu sắc với Chúa Cha qua Chúa Thánh Thần, Chúa Giêsu đã mở rộng sự hiệp thông này đến với tất cả những người tội lỗi”, Đức Hồng Y Hollerich nói trong bài phát biểu của mình. “Chúng ta có sẵn sàng làm điều tương tự không? Chúng ta có sẵn sàng làm điều này với những nhóm có thể khiến chúng ta khó chịu vì cách sống của họ dường như đe dọa bản sắc của chúng ta không?”.

Không làm được như vậy, Đức Hồng Y Hollerich cho biết thêm, “sẽ khiến chúng ta trông giống như một câu lạc bộ theo phong trào bản sắc”.

Con đường Công nghị Đức và Thượng Hội đồng về Hiệp hành

Tuần lễ có nguy cơ bị lu mờ bởi một lá thư được chia sẻ với các tham dự viên tham gia Thượng Hội đồng bởi Đức Giám mục Georg Bätzing Địa phận Limburg viết với vai trò là đồng Chủ tịch của Con đường Công nghị Đức gây tranh cãi – một sự kiện không phải là một Thượng Hội đồng.

Các tham dự viên tham gia Thượng Hội đồng về Hiệp hành đã nhận được một tài liệu dài 159 trang được dịch sang nhiều ngôn ngữ khác nhau cung cấp các quyết định được đưa ra bởi sự kiện này. Trong số đó có những cuộc bỏ phiếu gây tranh cãi từ sự kiện này, bao gồm những lời kêu gọi đánh giá lại vấn đề đồng tính luyến ái, việc chúc lành cho các cuộc kết hợp đồng tính luyến ái, và chấm dứt luật độc thân linh mục bắt buộc. Tài liệu cũng đề cập đến sự đa dạng về giới tính, phụ nữ trong các Thừa tác vụ Bí tích và sự tham gia của giáo dân trong việc lựa chọn các Giám mục Giáo phận.

Trong một số trường hợp, các quyết định của Giáo hội Đức là những ý tưởng mục vụ, tuy nhiên trong nhiều trường hợp khác, các đề xuất lại hướng tới việc thay đổi các Giáo huấn truyền thống của Giáo hội. Quy chế của tiến trình này quy định những điều này sẽ được gửi dưới dạng đề xuất đệ trình Đức Thánh Cha.

Về bản chất, Đức đang tiến hành kế hoạch thành lập một Hội đồng Thượng hội đồng thường trực để chờ xem liệu Đức Thánh Cha có phê chuẩn bất kỳ sửa đổi Giáo lý nào hay không. Vẫn còn một câu hỏi mở là Rôma sẽ phản ứng thế nào trước vấn đề này và liệu các liên minh có xuất hiện trong Thượng Hội đồng này hay không.

Những vùng nước chưa được khám phá

Tuy nhiên, khi Con đường Công nghị Đức đưa ra các đề xuất gây tranh cãi của mình, các nội dung ngầm của Thượng hội đồng này có thể chỉ đưa một số ý tưởng gợn sóng này vào các cuộc thảo luận ở Rôma.

Liệu Thượng Hội đồng về Hiệp hành này có phải là một sự hợp lưu mới của các ý tưởng hay không, giống như dòng chảy thần học lịch sử từ sông Rhine đến sông Tiber – một cụm từ giàu sức liên tưởng tượng trưng cho việc truyền tải các chương trình nghị sự thần học cấp tiến từ các vùng đất nói tiếng Đức vào diễn ngôn rộng lớn hơn của Giáo hội ở Rôma trong Công đồng Vatican II – vẫn chưa rõ ràng.

Dòng chảy cuối cùng của dòng sông Giáo hội này vẫn chưa được lập biểu đồ – và sự hợp lưu của nó với truyền thống, một câu chuyện vẫn chưa được kể.

Minh Tuệ (theo CNA)