Đức Giáo Hoàng Phanxicô tại Quảng trường Thánh Phêrô, tháng 2 năm 2020 (Ảnh: Daniel Ibáñez / CNA)
Trong một bức thư nhân dịp lễ Phục sinh gửi các tổ chức phi chính phủ, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã nhấn mạnh sự cần thiết cần phải làm chậm lại và tái cân nhắc về các mô hình sản xuất và tiêu thụ trong bối cảnh đại dịch – một điều mà các vị Giáo hoàng khác cũng đã liên tục đề cập, theo các nhà thần học Công giáo.
“Đức Giáo hoàng Phanxicô hoàn toàn đúng đắn khi nói rằng đây chắc chắn là thời điểm để suy nghĩ lại về mức độ tiêu dùng”, ông David Cloutier, Giáo sư thần học tại Đại học Công giáo Hoa Kỳ ở Washington, D.C.
Những phát biểu nhận xét của Đức Giáo hoàng Phanxicô về sự cần thiết phải suy nghĩ lại về lối sống và mức độ tiêu dùng phù hợp với những điều mà các Đức Nguyên Giáo hoàng Benedict XVI và Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II trước đó từng đề cập, theo ông William Patenaude, một kỹ sư môi trường và một thần học gia, viết cho trang web CatholicEcology.net
“Việc đóng cửa hàng loạt các doanh nghiệp và tình trạng suy thoái kinh tế do đại dịch gây ra đã gây khó khăn kinh tế cho hàng triệu người, nó cũng buộc chúng ta cần phải “đáng giá lại cuộc sống và xem xét mức độ tiêu thụ của chúng ta, và thực sự coi mình là một phần của cộng đồng”, ông Patenaude nói.
Đức Giáo hoàng Phanxicô gần đây đã nhiều lần nhấn mạnh sự cần thiết cần phải đánh giá lại tâm lý sản xuất và tiêu dùng hiện tại trong nền kinh tế toàn cầu hiện đại.
Trong buổi cầu nguyện ngoại thường vào ngày 27 tháng 3 tại Đền thờ Thánh Phêrô tại Rome, Đức Giáo hoàng Phanxicô cho biết rằng coronavirus chủng mới (COVID-19) đã phơi bày những lỗ hổng trong các cấu trúc kinh tế và xã hội hiện tại.
“Nó cho chúng ta thấy việc chúng ta đã cho phép mình trở nên buồn tẻ và làm suy yếu chính những điều nuôi dưỡng, duy trì và củng cố cuộc sống của chúng ta và cộng đồng của chúng ta như thế nào”, Đức Giáo hoàng Phanxicô nói.
Trong một lá thư nhân dịp lễ Phục sinh gửi các thành viên của các phong trào và tổ chức công chúng trên toàn thế giới, trong đó Ngài thúc giục việc tái xem xét “mức lương cơ bản phổ quát”, Đức Giáo hoàng Phanxicô cho biết rằng sự suy giảm kinh tế do đại dịch COVID-19 gây ra có thể là cơ hội cho “cuộc hoán cải môi sinh”.
“Nền văn minh của chúng ta – đầy cạnh tranh, mang tính cá nhân, với nhịp điệu sản xuất và tiêu dùng điên cuồng, những thứ xa xỉ lộng lẫy của nó, những lợi nhuận không cân xứng của nó chỉ dành cho một bộ phận thiểu số – cần phải giảm bớt, xem xét đánh giá lại và tự đổi mới”, Đức Giáo hoàng Phanxicô viết.
Khi kêu gọi một “cuộc hoán cải môi sinh”, Đức Giáo hoàng đang đề cập đến một số chủ đề, hai thần học gia Patenaude và Cloutier cho biết. Chúng bao gồm sự cần thiết để kêu gọi mọi người thực hành tiết kiệm và đầu tư vào những công việc tốt đẹp xây dựng các cộng đồng của họ, nhằm tái khám phá tầm quan trọng của các mối quan hệ của con người, và để xem xét việc tất cả mọi thứ “được kết nối với nhau” như thế nào.
Các câu hỏi vẫn còn tiếp tục về cách thức và thời điểm khi mà nền kinh tế sẽ mở cửa trở lại hoàn toàn – trong vài tuần, vài tháng hoặc một năm kể từ bây giờ – và về việc người Mỹ sẽ chọn cách tiêu tiền như thế nào và ở đâu. Liệu mọi thứ có sẽ quay trở lại “bình thường”?.
Nhiều người dân Mỹ đã phải thay đổi thói quen chi tiêu của họ, ông Clautier nói, khi việc đóng cửa hàng loạt doanh nghiệp bởi đại dịch đã loại bỏ các khoản chi tiêu “không cần thiết”.
“Nó sẽ tự diễn ra”, ông Patenaude nói về sự thay đổi thói quen tiêu dùng. “Những người khác sẽ học được rằng họ có thể sống mà không cần nhiều thứ”.
Tuy nhiên, Đức Giáo hoàng Phanxicô sẽ không nhất thiết nói về việc chi tiêu ít hơn, hay nhiều hơn như cách mọi người đang chi tiêu hiện nay, ông Cloutier nói. Thay vì chi tiêu nhiều cho những thứ xa xỉ ngắn hạn chẳng hạn như nâng cấp iPhone hàng năm, mọi người có thể xem xét đầu tư vào những hàng hóa có lợi cho cộng đồng của họ. Đây là một phần trong Giáo huấn của Giáo hội về “đích điểm phổ quát của của cải”, nơi mà một khi những nhu cầu gia đình của họ đã được đáp ứng, các nguồn lực bổ sung sẽ hướng tới việc xây dựng “tinh thần liên đới xã hội”, ông Cloutier lưu ý.
“Khi chúng ta mở cửa trở lại – rất nhiều nơi từ thư viện cho đến các hoạt động thể thao và sân chơi dành cho trẻ em, cho đến các nhà thờ – sẽ cần có thêm các trang thiết bị vệ sinh mới, nhiều loại hàng hóa sẽ giúp chúng ta có thể sử dụng sân chơi hoặc đi đến nhà thờ, dưới hoàn cảnh mới”, ông Cloutier nói.
“Điều chúng ta có thể nghĩ về sự thay đổi lối sống này đó là làm thế nào để hướng các nguồn lực của mình theo hướng xây dựng sự liên đới xã hội, thay vì theo đuổi một số hình thức của sự cạnh tranh địa vị, những thứ xa xỉ hoang phí”, ông Cloutier nói.
Giáo sư Cloutier cho biết Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng đang thu hút sự chú ý đến quyền và phẩm giá của người lao động, đặc biệt là những người lao động có mức lương thấp, những người đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chuỗi cung ứng và giúp sản xuất và giao hàng với tốc độ nhanh để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
“Việc giao hàng miễn phí là một thảm kịch”, giáo sư Cloutier nói về những nỗ lực tiếp thị để có được hàng hóa được giao trong đại dịch mà không mất thêm chi phí về phía người tiêu dùng.
Thông thường, ông Cloutier nói, “sự đánh lừa” này có liên quan đến sự đánh đổi mà đội ngũ nhân viên giao hàng phải chịu cái giá thông qua công việc quá sức.
“Chúng ta nên nghĩ về cách chúng ta nên trả tiền cho việc giao hàng. Đó là, nếu chúng ta thực sự được hưởng lợi từ việc giao hàng”, ông Cloutier nói, “thì chúng ta nên trả tiền cho những người thực hiện việc giao hàng đó một số tiền hợp lý nếu có thể”.
Các cửa hàng tạp hóa bỏ trống các mặt hàng không cần thiết chẳng hạn như giấy vệ sinh cũng khiến người Mỹ nhận thức được các chuỗi cung ứng toàn cầu – và lỗ hổng của họ, ông Patenaude nói.
Chẳng hạn, một nhà máy chế biến thịt lợn ở Sioux Falls, Nam Dakota đã phải đóng cửa vì hơn 200 công nhân nhiễm COVID-19. Các nhà máy chế biến thực phẩm khác trên khắp đất nước đã phải đóng cửa vì các công nhân được xét nghiệm dương tính với virus.
Mọi người đang nhận thức về việc tất cả mọi thứ đều “có sự kết nối với nhau” – một chủ đề khác mà Đức Giáo hoàng Phanxicô đã liên tục đề cập đến. Cuộc khủng hoảng hiện nay là thời điểm để xem những người lao động trong chuỗi cung ứng như là con người, chứ không chỉ là những người để có được những thứ họ muốn khi họ cần.
“Tất cả chúng ta đều phụ thuộc vào người khác”, ông Patenaude nói. “Chúng ta có trách nhiệm luân lý để đảm bảo rằng những người khác cũng phải được đối xử công bằng ngang nhau”.
“Nhiệm vụ của chúng ta đối với môi trường gắn liền với nhiệm vụ của chúng ta đối với người khác, và đây chính là cơ hội để chúng ta thực sự nhận ra điều đó có nghĩa thế nào”, ông nói.
Ví dụ như, trong chuỗi cung ứng toàn cầu, người nông dân ở châu Phi sản xuất ca cao vốn được sử dụng để sản xuất sô cô la ở Châu Âu, nhưng họ sẽ không thể mua được sản phẩm cuối cùng, ông Patenaude nói. Các mỏ quặng được khai thác ở Châu Phi để sản xuất các tấm pin mặt trời ở Châu Âu, tuy nhiên những công việc sản xuất đó không có sẵn ở Châu Phi.
Mọi người cũng đang học được những bài học về “tính tiết kiệm”, và “cho phép việc tái ưu tiên các mối quan hệ của chúng ta so với những gì chúng ta có” – những bài học mà các thế hệ trước đã học được từ những thảm họa như đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918, cuộc Đại suy thoái và Thế chiến II, ông Patenaude nói.
“Điều này đang cung cấp cơ hội để chúng ta làm điều đó, và chúng ta thật ngu ngốc khi không tận dụng điều đó”.
Bức thư của Đức Giáo hoàng Phanxicô nhân dịp lễ Phục sinh đã được gửi tới nhiều tổ chức phi chính phủ khác nhau, nhiều tổ chức trong số đó đến từ miền Nam toàn cầu, ông Patenaude nói. Đó là một chủ đề thường xuyên được đề cập trong Triều đại Giáo hoàng của Đức Phanxicô, trong việc thu hút sự chú ý đến những tiếng nói không được lắng nghe rộng rãi nhưng có một sự khôn ngoan để chia sẻ với phần còn lại của thế giới trong sứ mạng của họ với những người nghèo khổ.
“Họ cung cấp một sự khôn ngoan nhất định về cuộc sống và một ví dụ nhất định về việc thích nghi với những khó khăn. Vì vậy, thực sự, theo một cách nào đó, tất cả chúng ta cần học hỏi từ họ, cũng như lắng nghe tiếng nói của họ”, ông Patenaude nói.
Minh Tuệ (theo CNA)
