Ngày khai mạc Đại hội đồng Thường kỳ lần thứ 15 của Thượng Hội đồng Giám mục tại Hội trường Thượng Hội đồng của Vatican vào ngày 3 tháng 10 năm 2018 (Ảnh: Daniel Ibáñez/CNA)
Trước Đại hội đồng quan trọng của Thượng Hội đồng Giám mục về Hiệp hành vào tháng 10, một tài liệu mới của Vatican đã được công bố hôm thứ Ba phác thảo những câu hỏi chính cho những gì hiện hứa hẹn sẽ là một cuộc thảo luận bao trùm nhiều vấn đề về tầm nhìn của Đức Thánh Cha Phanxicô về một Giáo hội bao trùm, phi tập trung và “lắng nghe” hơn.
Văn bản rất được mong đợi, được gọi là Tài liệu làm việc (Instrumentum Laboris) hay “công cụ làm việc” cho Đại hội đồng thường kỳ lần thứ XVI sắp tới của Thượng Hội đồng Giám mục, báo hiệu sự khởi đầu của một giai đoạn mới của Thượng Hội đồng của Giáo hội Công giáo về Hiệp hành kéo dài nhiều năm. Dựa trên các phiên lắng nghe đã được thực hiện trên toàn thế giới ở cấp Giáo phận, quốc gia và lục địa, văn bản đề cập đến các chủ đề nóng hổi như các nữ Phó tế, đời sống độc thân của Linh mục, việc tiếp cận cộng đồng LGBTQ và nhấn mạnh mong muốn có các cơ quan thể chế mới cho phép “Dân Chúa” tham gia nhiều hơn vào quá trình đưa ra quyết định.
Đồng thời, một số câu hỏi đặt ra để thảo luận ám chỉ đến những thay đổi lớn có thể xảy ra trong cách thức hoạt động của Giáo hội trên khắp thế giới, thông qua việc chấp nhận một tiến trình “hiệp hành” không giới hạn, vốn đòi hỏi phải có sự đối thoại và phân định liên tục. Trên thực tế, cách tiếp cận này rất khác biệt, tài liệu cho biết rằng các chương trình đào tạo mới sẽ cần phải được triển khai “ở mọi cấp độ của đời sống Giáo hội và cho tất cả những người đã được rửa tội”, đồng thời cũng cho biết thêm rằng các ứng viên cho Thừa tác vụ do chức thánh “phải được đào tạo theo phong cách và não trạng hiệp hành”.
Văn bản cũng vạch ra một “phương pháp hiệp hành” của linh đạo tập trung vào việc lắng nghe Chúa Thánh Thần và “phân định những dấu chỉ của thời đại”.
Tài liệu dài 50 trang được viết bởi một ủy ban gồm 22 thành viên vào tháng 4 và tháng 5 và đã được Đức Thánh Cha Phanxicô. Bản thân văn bản nhấn mạnh rằng nó “không phải là một tài liệu của Huấn quyền Giáo hội, cũng không phải là báo cáo của một cuộc khảo sát xã hội học” nhưng thay vào đó trình bày “những ưu tiên phát sinh từ việc lắng nghe Dân Chúa” trong tiến trình của Thượng Hội đồng toàn cầu cho đến nay. Có thể tham khảo nội dung đầy đủ của Tài liệu làm việc này ở đây.
Tài liệu làm việc sẽ hướng dẫn các cuộc thảo luận tại cuộc họp Thượng Hội đồng kéo dài gần một tháng tại Vatican vào tháng 10, quy tụ các Giám mục, Linh mục, Tu sĩ và giáo dân Công giáo từ khắp nơi trên thế giới để thảo luận và chuẩn bị một tài liệu khác.
Các đại biểu cho Đại hội đồng của Thượng Hội đồng Giám mục vào tháng 10 vẫn chưa được công bố. Lần đầu tiên, khoảng 21% đại biểu bỏ phiếu trong Thượng Hội đồng Giám mục sẽ không phải là Giám mục, và 70 đại biểu sẽ được lựa chọn trực tiếp bởi Đức Thánh Cha trong danh sách 140 giáo dân, Linh mục, Nữ tu và Phó tế được lựa chọn bởi ban lãnh đạo của các cuộc họp Thượng Hội đồng châu lục năm nay.
Mục tiêu chính của phiên họp đầu tiên vào tháng 10 năm 2023, theo Tài liệu làm việc, sẽ là thiết kế một kế hoạch nghiên cứu theo “phong cách hiệp hành” và chỉ ra ai sẽ tham gia các cuộc thảo luận đó. Việc phân định sẽ được “hoàn thành” trong phiên họp năm 2024 của Thượng Hội đồng.
Tài liệu chung kết mang tính tham vấn khi kết thúc tiến trình vào năm 2024 sẽ được bỏ phiếu bởi các tham dự viên tham gia Đại hội đồng của Thượng Hội đồng Giám mục và trình lên Đức Thánh Cha Phanxicô. Đức Thánh Cha có thể quyết định, nếu ngài muốn, thông qua văn bản như một tài liệu Giáo hoàng hoặc tự soạn thảo lại khi kết thúc Thượng Hội đồng.
Nhấn mạnh phạm vi có thể đề cập một cách sâu rộng đến nhiều chủ đề của các cuộc thảo luận của Đại hội đồng, tài liệu nhấn mạnh rằng sự tái xuất hiện của các câu hỏi đã được đề cập trong các Thượng Hội đồng trước đây “không nên vội vàng bác bỏ”, đồng thời lưu ý rằng Đại hội đồng của Thượng Hội đồng Giám mục là “một diễn đàn đặc quyền” để thảo luận lại những vấn đề đó.
Tài liệu cũng gợi ý rằng những người không hiểu hoặc không đồng ý với những gì đã được đề xuất nên thực hiện một “hành trình hiệp hành để tiếp nhận một cách hiệu quả”.
Tài liệu cho biết rằng những mối bận tâm mới đòi hỏi “suy ngẫm thêm về Kho tàng Đức tin và Truyền thống sống động của Giáo hội” cũng có thể được đưa ra để thảo luận.
Vai trò của phụ nữ, sự hòa nhập, đời sống độc thân của Linh mục
Tài liệu làm việc được chia thành hai phần. Phần đầu tiên tóm tắt những hiểu biết từ các hội đồng lục địa và phác thảo Giáo hội Hiệp hành là gì và nó nên tiến hành như thế nào. Phần thứ hai là một loạt 15 bảng với các câu hỏi để phân định.
Các bảng này sẽ được sử dụng để hướng dẫn các cuộc thảo luận nhóm nhỏ của Đại hội đồng vào tháng 10. Các nhóm nhỏ, còn được gọi là Circuli Minores, sẽ xen kẽ với các phiên họp toàn thể, nơi tất cả các tham dự viên tham gia Thượng Hội đồng cùng tham gia.
Phần cuối của cuộc họp tháng 10 sẽ tập trung vào việc quyết định các bước tiếp theo của Giáo hội và “các nghiên cứu thần học và Giáo luật chuyên sâu cần thiết để chuẩn bị” cho Đại hội đồng lần thứ hai vào tháng 10 năm 2024.
“Đại hội Thượng Hội đồng vào tháng 10 năm 2023 sẽ được yêu cầu lắng nghe một cách sâu sắc các tình huống mà Giáo hội đang trải qua và thực hiện sứ mệnh của mình””, tài liệu nêu rõ.
“Việc đồng hành với nhau trở nên cấp bách trong việc truyền giáo khi câu hỏi này được đặt ra trong một bối cảnh cụ thể với những con người và tình huống thực tế”, tài liệu tiếp tục. “Điều đang bị đe dọa là khả năng loan báo Tin Mừng bằng cách đồng hành với những người nam nữ của thời đại chúng ta, bất kể họ ở đâu, và việc thực hành tính Công giáo xuất phát từ việc đồng hành với các Giáo hội đang sống trong những điều kiện đau khổ đặc biệt”.
Trong số những ưu tiên được vạch ra trong tài liệu là vai trò của phụ nữ trong Giáo Hội. Một trong những “bảng tính” đi kèm với văn bản đề xuất câu hỏi sau đây để cùng nhau phân định: “Hầu hết các Hội đồng Châu lục và tổng hợp của một số Hội đồng Giám mục đều kêu gọi xem xét vấn đề bao gồm phụ nữ trong chức Phó tế. Có thể suy xét vấn đề này không, và theo cách nào?”.
Tài liệu Thượng hội đồng cũng đề xuất những đề nghị sau đây như những gợi ý cho việc cầu nguyện và suy tư: “Làm thế nào chúng ta có thể tạo ra những không gian nơi những người cảm thấy bị Giáo hội làm tổn thương và không được cộng đồng chào đón cảm thấy được công nhận, đón nhận, tự do đặt câu hỏi và không bị phán xét? Dưới ánh sáng của Tông huấn Hậu Thượng Hội Đồng Amoris Laetitia, cần có những bước cụ thể nào để chào đón những người cảm thấy bị loại trừ khỏi Giáo hội vì địa vị hoặc giới tính của họ (ví dụ, những người ly dị tái hôn, những người sống trong tình trạng hôn nhân đa thê, những người LGBTQ+, v.v.)?”
Một câu hỏi khác được gợi ý để cầu nguyện và suy tư liên quan đến kỷ luật độc thân của Linh mục. “Như một số châu lục đề xuất, liệu có thể bắt đầu một suy tư liên quan đến kỷ luật về việc tiếp cận chức tư tế đối với những người đàn ông đã kết hôn, ít nhất là ở một số khu vực không?”, tài liệu đặt câu hỏi.
Tài liệu nhắc đi nhắc lại về “những căng thẳng” đã xuất hiện trong Tiến trình Hiệp hành, nhưng đồng thời chỉ ra những điều này như một phần tích cực và cần thiết trong việc phân định đường hướng của Giáo hội.
“Chúng ta không nên sợ những điều này, cũng đừng cố gắng bằng giải quyết tất cả bất cứ giá nào, nhưng tốt hơn là tham gia vào tiến trình phân định hiệp hành đang diễn ra”, tài liệu cho biết. “Chỉ bằng cách này, những căng thẳng này mới có thể trở thành nguồn năng lượng và không rơi vào sự phân cực mang tính hủy hoại”.
Thẩm Quyền trong Giáo Hội
“Việc thi hành thẩm quyền trong Giáo hội” nổi lên như một chủ đề chính trong Tài liệu Làm việc với từ “thẩm quyền” xuất hiện hơn 50 lần trong văn bản.
“Trong mọi thời đại, việc thực thi thẩm quyền và trách nhiệm trong Giáo hội đều bị ảnh hưởng bởi các mô hình quản lý và hình ảnh quyền lực phổ biến trong xã hội”, tài liệu nhận xét. “Làm thế nào chúng ta có thể nhận thức được điều này và thực hiện một sự phân định theo tinh thần Tin Mừng về những thực hành phổ biến trong việc thực thi quyền bính, trong Giáo hội và trong xã hội?”.
Một câu hỏi được đề xuất để phân định cho Thượng Hội đồng Giám mục là “chúng ta có thể học được gì về việc thực thi thẩm quyền và trách nhiệm từ các Giáo hội và cộng đồng Giáo hội khác?”.
Một câu hỏi khác đặt ra: “Làm thế nào chúng ta có thể giải quyết mang tính xây dựng những trường hợp mà những người có thẩm quyền cảm thấy họ không thể xác nhận những kết luận đạt được trong quá trình phân định của cộng đoàn, đưa ra quyết định theo một hướng khác? ”.
Vẫn còn một câu hỏi khác được đặt ra: “Những tác nhân kích thích nào từ các nền văn hóa bản địa, thiểu số và bị áp bức có thể giúp chúng ta tái cân nhắc về tiến trình đưa ra quyết định của mình?”.
Văn bản cũng đề xuất phân định việc nhận thức rằng một Giáo hội đồng trách nhiệm cần có tinh thần đồng trách nhiệm và sự minh bạch có thể “tạo cơ sở cho việc cải cách các thể chế, cơ cấu và thủ tục, nhằm củng cố sự thay đổi theo thời gian”. Đặc biệt, tài liệu đề cập đến mong muốn được bày tỏ về “các thủ tục lựa chọn có sự tham gia nhiều hơn, đặc biệt là liên quan đến việc lựa chọn các Giám mục”.
‘Đối thoại trong Chúa Thánh Thần’
Tài liệu cũng dành một lượng không gian đáng kể, bao gồm cả một trang minh họa, cho khái niệm “đối thoại trong Chúa Thánh Thần”, mà tài liệu gọi là “phương pháp Hiệp hành”.
Đối thoại trong Chúa Thánh Thần, xuất hiện 23 lần, được mô tả như một tiến trình cầu nguyện cá nhân, lắng nghe, chia sẻ, tạo không gian cho người khác và cho Chúa Thánh Thần, và việc phân định theo nhóm trong bầu khí cầu nguyện.
“Đó không phải là cuộc đối thoại trong Chúa Thánh Thần”, tài liệu cho biết, “nếu không có một bước tiến theo một hướng chính xác, thường là bất ngờ hướng đến hành động cụ thể”.
Tài Liệu Làm việc kêu gọi việc “đào tạo theo phương pháp này” cho tất cả những người đã được rửa tội và cho việc đào tạo “những điều phối viên” có thể đồng hành cùng các cộng đồng trong việc thực hành phương pháp này.
“Việc đào tạo cho cuộc đối thoại trong Chúa Thánh Thần đồng nghĩa với việc đào tạo để trở thành một Giáo hội hiệp hành”, tài liệu cho biết.
Một câu hỏi đặt ra là liệu cuộc trò chuyện trong Chúa Thánh Thần có thể hỗ trợ “việc đổi mới các quy trình đưa ra quyết định trong Giáo hội” hay không và liệu Giáo luật có cần thay đổi để tạo điều kiện thuận lợi cho quy trình đó hay không.
Tài liệu kêu gọi đổi mới chương trình giảng dạy ở Chủng viện của Giáo hội để tập trung nhiều hơn vào “một phong cách và não trạng hiệp hành”, cũng như những thay đổi đối với ngôn ngữ được sử dụng trong phụng vụ, thuyết giảng, Giáo lý, nghệ thuật thánh, truyền thông và phương tiện truyền thông.
Tài liệu nhấn mạnh việc đào tạo đối với mọi tín hữu Công giáo như là “phương tiện không thể thiếu để biến cách thức tiến hành tinh thần Hiệp hành thành một mô hình mục vụ cho đời sống và hoạt động của Giáo hội”.
“Việc đào tạo cho một linh đạo hiệp hành đích thực hơn là trọng tâm của việc đổi mới Giáo hội”, tài liệu cho biết.
Đức Hồng Y Jean-Claude Hollerich, người nắm giữ một trong những vị trí quan trọng trong Thượng Hội đồng Giám mục, cho biết trong một cuộc phỏng vấn của Vatican News vào tháng Tư rằng việc phân định trong Thượng Hội đồng là một “tiến trình thiêng liêng”.
“Và đó là lý do tại sao chúng ta có cuộc trò chuyện thiêng liêng này, hay đúng hơn là cuộc trò chuyện này trong Chúa Thánh Thần: Đó là một cách lắng nghe và bước vào cuộc đối thoại, không phải với thái độ chống đối, để đạt được một kết luận chung”.
“Rõ ràng rằng”, Đức Hồng Y Hollerich cho biết thêm, “luôn luôn cần có sự hoán cải trong tiến trình này: Đôi khi chính Giám mục phải hoán cải, đôi khi chính giáo dân cũng phải hoán cải”.
“Cuộc đối thoại thiêng liêng”, đã được đề cập trong các tài liệu khác liên quan đến Thượng Hội đồng, bắt nguồn từ Linh đạo Inhã và gắn liền với Linh thao.
Minh Tuệ (theo CNA)
