Thánh Anphongsô Maria de Liguori
Kính gửi Cha Michael Brehl, Bề trên Tổng quyền Dòng Chúa Cứu Thế và Tổng Điều hành Học viện Thần học Luân lý Thánh Anphongsô
150 năm trước, ngày 23 tháng 03 năm 1871, Thánh Anphonsô Maria đệ Liguori được ĐTC Pio IX tuyên phong là Tiến sĩ Hội Thánh. Sự tuyên bố sắc chỉ này làm sáng tỏ nét đặc trưng về quan niệm luân lý và thiêng liêng của Thánh Anphongsô. Ngài đã biết chỉ ra “con đường chắc chắn trong tình trạng mơ hồ về những quan niệm trái chiều giữa trường phái nhiệm nhặt và trường phái phóng khoáng của luân lý”.
150 năm kể từ ngày kỷ niệm vui mừng này, sứ điệp của Thánh Anphongsô Maria đệ Liguori, quan thầy của các cha giải tội và các nhà thần học luân lý, và gương mẫu cho toàn thể Hội Thánh trong việc ra đi vì sứ vụ, nó mạnh dạn chỉ ra con đường chủ đạo để đưa lương tâm đến gần với dung nhan hiền từ của Chúa Cha, bởi vì “ơn cứu độ mà Thiên Chúa trao ban cho chúng ta là công trình của lòng xót thương của Ngài” (EG, #112).
Sự lắng nghe thực tại
Sự đề xuất thần học của thánh Anphongsô được nảy sinh từ sự lắng nghe và đón nhận tính dễ bị tổn thương của những người nam-nữ bị bỏ rơi về mặt thiêng liêng nhất. Vị Thánh Tiến sĩ được đào tạo trong tâm thức luân lý nhiệm nhặt, đã chuyển hóa thành “lòng khoan dung” ngang qua việc lắng nghe thực tại của đời sống.
Kinh nghiệm truyền giáo nơi các vùng ngoại biên hiện hữu trong thời đại của ngài, sự tìm kiếm và lắng nghe những hối nhân, sự sáng lập và hướng dẫn Dòng Chúa Cứu Thế thuở sơ khai, và còn nhiều trách nhiệm trong vai trò là giám mục của một Hội Thánh địa phương, đã biến ngài trở thành một người cha và người thầy của lòng xót thương, chắc chắn rằng “thiên đàng của Thiên Chúa hiện diện trong cõi lòng của con người”.
Việc thay đổi dần dần theo hướng chăm sóc mục vụ truyền giáo một cách chắc chắn, có khả năng gần gũi với dân chúng, biết đồng hành từng bước, chia sẻ cuộc sống cách cụ thể với họ, cả khi ở giữa những giới hạn, những thách thức lớn lao và rất vất vả, cả nền tảng thần học và luật học được tiếp nhận trong những năm học tập của ngài, đã thúc đẩy Anphongsô đến việc xem xét lại. Lúc đầu, ngài được ghi dấu ấn bởi trường phái nhiệm nhặt, sau đó đã thay đổi trong cách tiếp cận với lòng xót thương, một nhà rao giảng Tin Mừng năng động với khả năng ứng xử rất lôi cuốn.
Trong các cuộc tranh luận thần học, ngài thích lý trí hơn là quyền bính. Ngài không dừng lại ở công thức mang tính lý thuyết của các nguyên lý, nhưng ngài tự cho phép mình tham chiếu từ chính cuộc sống. Ngài đã bênh vực cho những người nhỏ bé nhất, dễ bị tổn thương nhất, và bị gạt ra bên lề xã hội thời đại bấy giờ. Ngài bảo vệ “quyền” của tất cả mọi người, đặc biệt của những người bị bỏ rơi và nghèo khổ nhất. Dù đối diện với muôn vàn khó khăn, con đường này đã dẫn ngài đến chọn lựa mang tính quyết định tự đặt mình vào việc phục vụ lương tâm đang tìm kiếm điều thiện cần làm, vì theo Anphongsô các tín hữu được Thiên Chúa mời gọi nên thánh.
Cho nên, thánh Anphongsô “không phải là người chủ trương phóng khoáng, cũng không phải người chủ trương nhiệm nhặt. Ngài là một người theo chủ nghĩa hiện thực trong tinh thần Kitô giáo đích thực”. Bởi vì ngài hiểu rõ rằng “trung tâm điểm của Tin Mừng là đời sống cộng đoàn và có bổn phận với người khác” (EG, #177).
Việc rao giảng Tin Mừng trong một xã hội thay đổi cách nhanh chóng đòi hỏi sự can đảm lắng nghe thực tại, để “giáo dục lương tâm suy nghĩ cách khác biệt, không theo lối mòn của quá khứ”.
Mỗi hoạt động mục vụ của Anphongsô đều khởi đi từ sự gặp gỡ cứu độ với Thiên Chúa của sự sống, nảy sinh từ sự lắng nghe và được nuôi dưỡng bởi nền tư thưởng thần học biết tiếp nhận những thắc mắc của các nhân vị để chỉ ra những con đường hợp lý. Theo gương mẫu của Thánh Anphongsô, tôi mời gọi các nhà thần học luân lý, các nhà thừa sai và các cha giải tội đi vào trong mối tương quan sống động với mọi thành viên dân Thiên Chúa và ngắm nhìn cuộc sống từ gốc độ của chính họ để hiểu được những khó khăn thực tế mà họ gặp phải và giúp chữa lành những viết thương. Bởi vì, chỉ có tình huynh đệ đích thực “biết ngắm nhìn sự cao cả thánh thiêng của người thân cận, biết khám phá Thiên Chúa trong mỗi cá vị hiện hữu, biết chấp nhận những phiền toái trong đời sống chung qua việc gắn bó với tình yêu của Thiên Chúa, biết mở rộng cõi lòng cho tình yêu Thiên Chúa để tìm kiếm hạnh phúc của tha nhân theo cách của Chúa Cha nhân lành” (EG, #92).
Giáo huấn luân lý Kitô giáo được mời gọi loan báo, đào sâu và giảng dạy sự trung thành với Tin Mừng. Nó phải luôn là lời đáp trả cho Thiên Chúa – Đấng yêu thương và cứu độ chúng ta. Chúng ta cần nhận ra Chúa nơi người khác và ra khỏi chính mình để tìm kiếm lợi ích cho mọi người” (EG, #39). Thần học luân lý không thể chỉ suy tư trên công thức của các nguyên tắc hay các chuẩn mực, nhưng cần phải tiếp nhận thực tại, điều vượt lên trên hầu hết ý tưởng (x. EG, #231). Đây là một ưu tiên (x. EG, #34-39). Như chính Thánh Anphongsô nhắc nhở chúng ta, chỉ có kiến thức về các nguyên tắc thuần lý thuyết thôi thì không đủ để đồng hành và nâng đỡ lương tâm trong sự biện phân điều tốt để hoàn thiện. Điều cần thiết là kiến thức phải trở thành hiện thực ngang qua việc lắng nghe và đón nhận những người rốt cùng, những người dễ bị tổn thương và những ai bị xã hội loại trừ.
Lương tâm chín chắn cho một Hội Thánh tưởng thành
Từ mẫu gương của Thánh Anphongsô Maria đệ Liguori, người canh tân nền thần học luân lý, đồng hành và nâng đỡ những người bị thiếu thốn sự trợ giúp thiêng liêng nhất trong hành trình hướng đến ơn cứu rỗi, đó là điều đáng mong chờ và do đó cần ủng hộ. Chủ trương cực đoan nhân danh Tin Mừng không nên được đặt ra để chống lại sự yếu đuối của con người. Cần phải luôn luôn tìm kiếm con đường, không làm xa cách, nhưng là những con tim xích lại gần với Thiên Chúa, như cách mà Thánh Anphongsô đã làm với giáo huấn của ngài về đời sống thiêng liêng và luân lý. Tất cả điều này bởi vì “đại đa số người nghèo có một sự mở lòng đặc biệt với đức tin; họ cần Thiên Chúa và chúng ta không thể bỏ qua việc trao cho họ tình bạn của Thiên Chúa, sự chúc lành và Lời của Ngài, việc cử hành các bí tích, một lời đề nghị cho hành trình lớn lên và trưởng thành trong đức tin. Chọn lựa ưu tiên của chúng ta vì người nghèo phải chủ yếu chuyển thành một sự quan tâm tôn giáo mang tính đặc thù và ưu tiên” (EG, #200).
Cũng như Thánh Anphongsô chúng ta được mời gọi đi đến gặp gỡ dân chúng như cộng đoàn tông đồ đi theo Chúa Cứu Thế giữa những người bị bỏ rơi. Việc tiếp cận với những người thiếu thốn sự trợ giúp thiêng liêng này giúp vượt qua nền đạo đức vị kỷ và thúc đẩy một sự trưởng thành luân lý có khả năng chọn lựa điều thiện chân chính. Rèn luyện lương tâm có trách nhiệm và lòng chạnh thương chúng ta sẽ có một Hội Thánh trưởng thành, có khả năng đáp ứng mang tính xây dựng tính dễ bị tổn thương của xã hội dưới nhãn quan nước trời.
Gặp gỡ những người nhỏ bé nhất cho phép chúng ta đấu tranh với “logic của “tính cạnh tranh và quy luật của kẻ mạnh hơn”, “con người, xét trong chính nó, bị xem như hàng hóa tiêu dùng, có thể sử dụng và sau đó vứt bỏ”, sản sinh ra “sự khởi đầu của văn hóa loại trừ”” (x. EG, #53).
Thời gian gần đây, những thách thức mà xã hội đang phải đối diện thì nhiều vô số: dịch bệnh và việc làm trong thế giới hậu Covid, những sự chăm sóc phải đảm bảo cho tất cả mọi người, vấn đề bảo vệ sự sống, những tài nguyên (input) đến với chúng ta từ trí tuệ nhân tạo, sự trông nom tạo vật, sự đe dọa chống lại nền dân chủ và tính cấp bách của tình huynh đệ. Khốn cho chúng ta nếu trong bổn phận của người truyền giảng Tin Mừng này, chúng ta tách biệt “tiếng kêu của người nghèo” ra khỏi “tiếng kêu của trái đất”.
Anphongsô đệ Liguori, người thầy và là đấng bảo trợ của các cha giải tội và các nhà thần học luân lý, đã đưa ra những câu trả lời mang tính xây dựng cho những thách thức của xã hội trong thời đại của ngài. Ngang qua việc Phúc Âm hóa đại phúc, ngài đã chỉ ra một lối thần học luân lý có khả năng tuân giữ đồng thời những đòi hỏi của Tin Mừng và những tính dễ bị tổn thương của con người.
Tôi mời gọi anh em theo gương mẫu của Thánh Tiến sĩ hãy đối diện cách chân thành với lãnh vực thần học luân lý “tiếng kêu của Thiên Chúa mời gọi tất cả chúng ta: “Em ngươi đâu?” (St 4,9). Người anh em bị nô lệ đang ở đâu? Đâu rồi những người đang bị giết chết mỗi ngày nơi những kho hàng lậu nhỏ bé, nơi những ổ gái điếm, nơi những trẻ em bị bắt đi ăn xin, nơi những người phải lao động trong sự lẩn trốn vì không được hợp thức hóa?” (EG, #211).
Đối mặt với những giai đoạn mang tính thời đại như hiện nay, người ta nhấn mạnh một cách cụ thể nguy cơ mang tính tuyệt đối hóa những quyền của kẻ mạnh, mà lãng quên người nghèo khổ nhất. Việc hình thành lương tâm hướng thiện như là một mục tiêu không thể thiếu với một Kitô hữu. Dành không gian cho lương tâm – nơi đó tiếng nói của Thiên Chúa vang lên – để họ có thể tiếp tục phân định tính cá vị của mình trong tính cụ thể của đời sống (x. AL, 37) là nhiệm vụ đào tạo chúng ta cần phải trung thành. Thái độ của người Samari nhân hậu (Lc 10,33-35), như tôi đã chỉ ra trong Thông điệp Fratelli tutti, thúc đẩy chúng ta trong hướng đi này.
Thần học luân lý không được sợ hãi đón nhận tiếng kêu của những người rốt cùng trong xã hội nhưng biến tiếng kêu đó thành của chính mình. Phẩm giá của những người yếu đuối là bổn phận luân lý không được trốn tránh hay ủy thác. Cần phải làm chứng rằng: quyền luôn nói về tình liên đới.
Tôi mời gọi anh em, như cách mà Thánh Anphongsô đã làm, hãy đi ra ngoài để gặp gỡ những người anh chị em dễ bị tổn thương trong xã hội của chúng ta. Điều này bao gồm việc phát triển một suy tư thần học luân lý và hoạt động mục vụ, có khả năng dấn thân cho lợi ích chung, điều vốn có gốc rễ trong việc rao giảng Kerygma, sự quyết định trong việc bảo vệ sự sống, hướng đến tạo vật và tình huynh đệ.
Nhân dịp đặc biệt này, tôi khuyến khích Dòng Chúa Cứu Thế và Học viện Giáo Hoàng Anphongsô, với tư cách là trung tâm đào tạo thần học và tông đồ bậc cao, hãy tham gia vào cuộc đối thoại mang tính xây dựng với tất cả đòi hỏi đến từ mọi nền văn hóa, để tìm kiếm những giải đáp hoạt vụ tông đồ, luân lý và thiêng liêng mang lại lợi ích cho những người dễ bị tổn thương, hãy biết rằng đối thoại là làm chứng (marturya).
Nguyện xin thánh Anphongsô Maria de Liguori và Đức Trinh Nữ Maria Hằng Cứu Giúp luôn luôn đồng hành với anh em.
Roma, Vương Cung Thánh Đường Laterano, ngày 23 tháng 03 năm 2021
ĐTC Phanxicô
Nam Cường C.Ss.R., chuyển ngữ
