Phụ nữ tại Ethiopia đối mặt với những thách thức trong đại dịch COVID-19

YAOUNDÉ, Cameroon – Phụ nữ ở Ethiopia thường phải chịu “vai trò về giới truyền thống”, nơi họ phải luôn phục tùng nam giới trong xã hội.

 “Trong các cuộc tụ họp có cả nam và nữ, nếu một người đàn ông đứng lên phát biểu, phụ nữ sẽ phải quay lưng lại và không được nhìn vào người đàn ông khi anh ta đang nói”, Ciaran Gallagher, Cán bộ Truyền thông của Trócaire, cơ quan phát triển quốc tế chính thức của các Giám mục Ireland, cho biết.

Cơ quan này làm việc tại quốc gia Sừng châu Phi, nơi hiện đang phải hứng chịu một số cuộc khủng hoảng nhân đạo – bao gồm hạn hán, xung đột sắc tộc và đại dịch coronavirus COVID-19 đang diễn ra.

Trócaire đã thiết lập không gian an toàn cho phụ nữ trong nước, nhằm giúp bảo vệ họ khỏi bạo lực và khó khăn.

“Hiện tại có 25 nhóm không gian an toàn cho phụ nữ trong khu vực nơi Trócaire đang hoat động”, ông Gallagher giải thích với Crux.

“Trước COVID-19, các nhóm như vậy gặp nhau hai tuần một lần. Họ được khuyến khích nói về kinh nghiệm cá nhân của họ trong một môi trường hỗ trợ. Đối với nhiều phụ nữ, đây là lần đầu tiên trong đời họ có thể bộc lộ bản thân một cách cởi mở”.

Sau đây là đoạn trích cuộc trò chuyện của ông Gallagher với Crux về hoạt động của Trócaire tại Ethiopia.

Crux: Trócaire đã hoạt động tại khu vực Borana thuộc Vùng Oromia, miền nam Ethiopia – một khu vực thường xuyên xảy ra xung đột và hạn hán. Tình hình hiện tại như thế nào?

Ông Gallagher: Bạo lực sắc tộc và những hiểm họa thiên nhiên tái diễn ở Ethiopia đã tạo ra một cuộc khủng hoảng phức tạp. Đối phó với cuộc xung đột sắc tộc ở Moyale, Oromia, Trócaire đã phối hợp làm việc với tổ chức ‘Irish Aid’ để hỗ trợ cho 33.000 người bị buộc phải di dời, thực hiện việc phân phối ENFI (Phân phối vật phẩm không phải thức ăn khẩn cấp – ví dụ như bạt và lều, dây thừng, quần áo, chăn mền) và WASH (Water, Sanitation and Hygiene – Nước, Hệ thống vệ sinh và Việc giữ vệ sinh cá nhân) cũng như đảm bảo việc bảo vệ phụ nữ, trẻ em gái và các nhóm có nguy cơ.

Điều gì đang thúc đẩy các cuộc xung đột trong khu vực này?

Các cuộc khủng hoảng thường gây ra bởi sự xung đột về khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên, bao gồm nước và các bãi chăn thả. Tình trạng hạn hán làm trầm trọng thêm những căng thẳng tiềm ẩn. Trong những năm gần đây, những căng thẳng này càng trở nên trầm trọng hơn do sự xuất hiện của những căng thẳng và các cuộc xung đột sắc tộc ở Ethiopia.

Khi những căng thẳng sắc tộc gia tăng xung quanh Ethiopia, Borena đã không thể tránh khỏi và cuộc xung đột với các nhóm sắc tộc láng giềng đã để lại những hậu quả bi thảm. Hàng trăm nghìn người đã bị buộc phải di dời do xung đột giữa sắc tộc Boren Oromos và Somalis. Cần phải lưu ý rằng đây chủ yếu là sắc tộc Somalis đến từ vùng Somali của Ethiopia, chứ không phải từ đất nước Somalia.

Tình hình hạn hán ở đó nghiêm trọng như thế nào và nó ảnh hưởng thế nào đến người dân địa phương?

Vấn đề biến đổi khí hậu đang thách thức chính cơ chế của nhiều xã hội và nước sạch ngày càng trở nên khan hiếm đối với rất nhiều người trên thế giới. Theo WHO, cứ 10 người trên thế giới thì có 3 người không được sử dụng nước sạch tại nhà. Cứ 10 người thì có đến 6 người thiếu các hệ thống vệ sinh được quản lý an toàn.

Người dân ở các nước đang phát triển bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Nguồn cung cấp nước không đủ dẫn đến tình trạng thiếu lương thực, nạn đói tiềm tàng, tình trạng suy thoái sinh thái và xung đột về các nguồn tài nguyên.

Ở những nơi như Adigrat, miền Bắc Ethiopia, hơn 80% dân số sống phụ thuộc vào những cơn mưa để tồn tại, và vấn đề biến đổi khí hậu đã gây ra những tác động tàn khốc đối với cuộc sống và sinh kế của người dân nghèo.

Trócaire, với sự hỗ trợ của quỹ ‘DFID UKAID Match’, đang phối hợp làm việc với các cộng đồng như Adigrat trên khắp miền Bắc Ethiopia. Ở những nơi mà mùa màng thường xuyên bị phá hủy do tình trạng hạn hán ngày càng gia tăng và ttình trạng hiếu mưa, chương trình DFID hỗ trợ một hồ chứa nhỏ đang giúp các cộng đồng ứng phó. Dự án này có đường ống chạy dài 5 km, mang lại nguồn nước và sự sống cho cây trồng xanh tốt và hỗ trợ hàng trăm gia đình.

Các cộng đồng hiện đang bảo tồn đất, thu hoạch thức ăn gia súc và tìm ra những cách mới để trồng trọt. Họ đang ngày càng trở nên kiên cường hơn trước những đợt hạn hán ngày càng gia tăng về cường độ và tần suất. Các dự án như vậy cho phép cộng đồng sử dụng các con đập ngăn sông, nơi nước được lưu trữ lại và sau đó được sử dụng để trồng nhiều loại cây trồng. Các cộng đồng nông thôn xây dựng các ruộng bậc thang trên các sườn núi để giữ nước và giúp thực phẩm phát triển ngay cả khi hạn hán.

Ông đã chia sẻ rằng phụ nữ trong khu vực đã phải chịu đựng bạo lực và nhiều gian khổ cùng cực. Ý ông là gì?

Hơn 600 phụ nữ là thành viên của các nhóm phụ nữ mà Trócaire phối hợp làm việc ở miền Nam Ethiopia, nhiều người trong số họ đã phải chịu đựng bạo lực và sự khó khăn cùng cực. Các nhóm đã được thành lập để cung cấp một không gian an toàn cho những phụ nữ và trẻ em gái này tập hợp lại với nhau và chia sẻ những mối bận tâm của họ.

Các nhóm này đã có tác động rất lớn đến phụ nữ ở khu vực khó khăn gần biên giới Kenya, nơi gần 200.000 người đã phải rời bỏ nhà cửa trong những năm gần đây do tình trạng xung đột và hạn hán.

 Trócaire và các đối tác địa phương của chúng tôi đã và đang làm việc tại khu vực Borena Zone để cung cấp các dịch vụ hỗ trợ và bảo vệ nhân đạo cho các cộng đồng dễ bị tổn thương nhất.

Để đối phó với những đau khổ đó, Trócaire đã giúp những người phụ nữ thiết lập không gian an toàn, nơi họ có thể tự do bày tỏ.

Phụ nữ và trẻ em gái trong các cộng đồng phải di dời phải đối mặt với gánh nặng rất lớn trong những lĩnh vực này và có thể bị bỏ lại bên lề xã hội. Các vai trò về giới truyền thống được ghi khắc và trở nên cố kết nơi đây. Trong các cuộc tụ họp có cả nam lẫn nữ, nếu một người đàn ông đứng lên phát biểu thì phụ nữ phải quay lưng lại và không được nhìn người nam khi họ đang nói. Vì vậy, những nhóm này thực sự quan trọng, để phụ nữ có không gian an toàn để chia sẻ những bận tâm của họ, có được những thông tin quan trọng và tìm kiếm sự hỗ trợ.

Hiện tại có 25 nhóm không gian an toàn cho phụ nữ trong khu vực nơi Trócaire đang hoạt động. Trước COVID-19, các nhóm như vậy gặp gỡ hai tuần một lần. Họ được khuyến khích nói về kinh nghiệm của họ trong một môi trường hỗ trợ. Đối với nhiều phụ nữ, đây là lần đầu tiên trong đời họ có thể bộc lộ bản thân một cách cởi mở.

Một trong những nhóm phụ nữ như vậy là ‘Angasu’, nghĩa là “một tia sáng lóe lên trong bóng tối” trong ngôn ngữ Oromo địa phương. Angasu là một cứu cánh cho nhiều thành viên trong cộng đồng. Cũng như việc hỗ trợ về mặt tâm lý, các thành viên trong nhóm thay nhau đi lấy củi và nước sinh hoạt. Họ giúp đỡ những người lớn tuổi, những người tàn tật trong cộng đồng và những người mới làm mẹ làm những công việc nội trợ. Những người phụ nữ này thậm chí còn xây và sửa nhà cho các thành viên khác trong cộng đồng.

Các biện pháp cách ly xã hội liên quan đến COVID đồng nghĩa với việc các cuộc họp như vậy không thể thực hiện được nữa. Làm thế nào tổ chức Trócaire có thể đối phó với thử thách này?

Những nhóm mang tính thay đổi cuộc sống quan trọng này hiện đang bị đe dọa do đại dịch COVID-19, vì các nhóm lớn không còn có thể tập hợp an toàn. Vào tháng 3, chính phủ Ethiopia đã cấm tụ tập đông người và thiết lập các biện pháp cách ly xã hội do đại dịch COVID-19.

Các thành viên trong nhóm lo sợ rằng Angasu sẽ có nguy cơ phải đóng cửa. Điều này sẽ cắt đứt hệ thống hỗ trợ vô giá này cho phụ nữ và trẻ em gái trong khu vực. Để ngăn chặn điều này xảy ra, với sự giúp đỡ từ Trócaire và tổ chức đối tác địa phương của chúng tôi là ‘Oromia Pastoralist Association’, các thành viên Angasu đã thay đổi cách thức hoạt động.

Họ đã thông qua các thủ tục mới để cho phép các nhóm gặp gỡ và chia sẻ những thông tin quan trọng về COVID-19 với các thành viên khác trong cộng đồng. Angasu hiện chọn bốn đại diện để hỗ trợ các thành viên khác bằng cách tổ chức các buổi họp theo nhóm nhỏ về cách thức phòng ngừa và vệ sinh chống COVID-19. Bằng cách này, họ tránh việc gặp gỡ trong một nhóm lớn, nhưng những người đại diện sau đó đảm bảo rằng tất cả thông tin liên quan sẽ đến được với tất cả mọi thành viên trong nhóm.

Thông qua tư duy sáng tạo và việc biến một nhóm lớn thành một mạng lưới hỗ trợ rộng lớn hơn cho các nhóm nhỏ hơn, những nhóm hỗ trợ đáng kinh ngạc này có thể tiếp tục hoạt động.

Làm thế nào tổ chức có thể đối phó lâu dài với các vấn đề về môi trường?

Các hoạt động đang được tiếp tục ở một số quốc gia, chẳng hạn như; xác định và trồng các lại cây trồng bản địa; phân phối hạt giống, bếp, phân phối bồn chứa nước, thu thập dữ liệu năng suất từ nông dân và hỗ trợ các hệ thống kiến thức bản địa thông qua WhatsApp / SMS.

‘Work in Borena’ tập hợp khuôn khổ và cách tiếp cận ‘Trao quyền cho Phụ nữ’ của chúng tôi, cùng với các phương pháp quản lý tài nguyên thiên nhiên và các phương pháp tiếp cận phát triển hệ thống thị trường nhằm xây dựng khả năng phục hồi trong các cộng đồng địa phương và tính bền vững của các biện pháp can thiệp.

Các phương pháp quản lý tài nguyên thiên nhiên ở Borena sử dụng các phương pháp hay nhất về quản lý các bãi chăn thả phù hợp với các cấu trúc quản trị truyền thống và chính thức, các nhóm cộng đồng có sự tham gia, các nhóm phụ nữ, những người lớn tuổi và một loạt các lĩnh vực khác, bao gồm cả các lĩnh vực trong khu vực tư nhân. Nhiều biện pháp can thiệp, bao gồm điều chỉnh lại trạm cấp nước, xây dựng ao cộng đồng, lắp đặt hệ thống thu gom nước mưa và lưu trữ bể chứa ngầm, và làm việc với các nhà cung cấp đầu vào, chẳng hạn như các sản phẩm thú y, bác sĩ thú y và các nhà phân phối thức ăn chăn nuôi.

Trócaire sẽ tiếp tục làm việc với những cộng đồng này để giúp họ thích nghi và đương đầu với thực tế này. Tuy nhiên, chúng ta cũng phải kêu gọi các nhà lãnh đạo của chúng ta đưa ra các chính sách và hành động quốc gia ở Ireland và Liên minh Châu Âu để chúng ta cũng có thể thực hiện vai trò của mình trong việc giải quyết thách thức mang tính toàn cầu này.

Minh Tuệ (theo Crux)