Đức Tổng Giám mục Paul R. Gallagher, Ngoại trưởng Vatican, và Dmytro Kuleba, Ngoại trưởng Ukraine, bày tỏ lòng kính trọng đối với các binh sĩ Ukraine thiệt mạng gần Bức tường tưởng niệm ở Kyiv, Ukraine vào ngày 20 tháng 5 năm 2022 (Ảnh: CNS / Bộ Ngoại giao Ukraine / Reuters)
Đức Tổng Giám mục Paul Gallagher đã giữ chức vụ Ngoại Trưởng Tòa Thánh trong bảy năm rưỡi qua. Vào ngày 11 tháng 7, vị Giám chức đã có một cuộc phỏng vấn đề cập đến nhiều vấn đề với phóng viên Gerard O’Connell của America tại Vatican, trong đó ngài nói về tình hình địa chính trị trên thế giới, cuộc chiến ở Ukraine và quan hệ giữa Nga và Vatican.
Đức Tổng Giám mục Gallagher cũng thảo luận về thỏa thuận tạm thời của Tòa Thánh với Trung Quốc về việc đề cử các Giám mục, việc Đức Hồng y Joseph Zen bị bắt giữ, mối bận tâm của Vatican về tình hình tại Thánh Địa, quan hệ giữa Tòa Thánh và Hoa Kỳ, việc Tòa Thánh tham gia công ước của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu, chuyến viếng thăm của Đức Thánh Cha Phanxicô tới Canada và những chuyến thăm có thể xảy ra của Đức Thánh Cha tới các quốc gia khác. Đức Tổng Giám mục Gallagher kết luận bằng cách mô tả những tiến triển mà ngài muốn chứng kiến trên thế giới trong vòng hai đến ba năm tới.
Cuộc phỏng vấn sẽ được trình bày thành ba phần trong những ngày tới.
Phần I: Một thế giới chìm trong xung đột
Phát biểu từ vị trí ưu thế của mình tại Vatican và các cuộc gặp trong nhiều năm với các vị nguyên thủ quốc gia, các bộ trưởng chính phủ cấp cao và các nhà lãnh đạo tôn giáo từ khắp các châu lục, Đức Tổng Giám mục Gallagher đã bày tỏ quan ngại sâu sắc trước những xung đột và phân cực ở các quốc gia trên toàn cầu. “Chúng ta đang đi đến một tình huống cực kỳ nguy hiểm trên toàn thế giới”, Đức Tổng Giám mục Gallagher nói, “và sẽ không mất nhiều thời gian để khiến mọi thứ thậm chí còn tồi tệ hơn nữa” và đi đến “một thế giới chìm trong xung đột”. Vị Giám chức nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết cần phải “làm cho các thể chế đa phương của chúng ta hoạt động tốt hơn”, đồng thời ủng hộ một sự can dự mạnh mẽ ở cấp độ chính trị, ngoại giao và Giáo hội để “hàn gắn” các cuộc xung đột.
Đức Tổng Giám mục Gallagher đã nói về cuộc chiến ở Ukraine và chuyến viếng thăm gần đây của cá nhân ngài tới quốc gia đó, cũng như mối quan hệ giữa Vatican và Điện Kremlin. “Quả thực rất khó để nhìn ra một giải pháp trong tương lai”, Đức Tổng Giám mục Gallagher nói, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải “giữ cho hy vọng đối thoại và thương lượng tồn tại”. Vị Giám chức xác nhận rằng Đức Thánh Cha Phanxicô có ý định đến thăm Kyiv, có lẽ sớm nhất là vào tháng Tám.
Với tư cách là Ngoại Trưởng Tòa Thánh kể từ tháng 11 năm 2014, Đức Tổng Giám mục đã có được một cái nhìn tổng thể đặc biệt về tình hình trên toàn cầu. Ngài nhận định tình hình địa chính trị trên thế giới hiện nay như thế nào?
Tôi thiết nghĩ đó là một tình huống xung đột và phân cực chưa từng có. Quay trở lại cách diễn tả ban đầu của Đức Thánh Cha Phanxicô rằng chúng ta đang trải qua “Chiến tranh thế giới thứ III từng phần”, mọi người đều nghĩ rằng Đức Thánh Cha đang nói những điều vô nghĩa hoặc ít nhất là rất thiếu thận trọng, nhưng tất cả đều được chứng minh là đúng. Một ngày nọ, tôi đã trò chuyện với một nhóm các Nữ tu, và chúng tôi đã chụp bốn bản đồ của các khu vực khác nhau trên thế giới. Tôi đã đi qua các quốc gia cùng với họ, và thật ngạc nhiên là hầu như khắp mọi nơi trên thế giới đều có một số hình thức xung đột; đó có thể không phải là một cuộc chiến tranh, nhưng đó có thể là sự phân cực xã hội hoặc xung đột giữa các hệ thống chính trị khác nhau trong một quốc gia.
Nhưng, chắc chắn, điều đáng lo ngại nhất, mối nguy hiểm thực sự là chúng ta đang có các trung tâm của sự xung đột trên khắp thế giới, và có nguy cơ bạn bị lây nhiễm chéo và tất cả các dấu chấm đột nhiên trở nên liên kết với nhau, và chúng ta nhận thấy mình đang chìm trong một thế giới xung đột, không chỉ khu vực hay quốc gia và lục địa, mà là một thế giới xung đột. Tôi thiết nghĩ đó chính là thực tế hiện nay. Tôi nghĩ rằng đó là những gì chúng ta cần phải hành động, cho dù chúng ta đang làm việc ở cấp độ chính trị hay cấp độ ngoại giao hay cấp độ Giáo hội, chúng ta cần phải thừa nhận thực tế của cuộc xung đột này và cố gắng hàn gắn nó.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã nói rằng chúng ta đã thực sự khởi sự Chiến tranh thế giới thứ III. Thực tế có phải như vậy không?
Tôi không nghĩ rằng chúng ta đã chính thức bắt đầu Thế chiến thứ III bởi vì để có một cuộc chiến, bạn phải tuyên chiến. Nhưng chắc chắn là chúng ta đang phải đối mặt với một tình huống cực kỳ nguy hiểm trên toàn thế giới, và như chúng ta biết, sẽ không mất nhiều thời gian để khiến mọi thứ thậm chí còn tồi tệ hơn nữa. Do đó, tôi thiết nghĩ chúng ta cần phải hành động ngay bây giờ, chứ không chỉ nói: “Nếu mọi thứ trở nên tồi tệ hơn trong một vài năm nữa, có lẽ chúng ta phải làm điều gì đó”.
Chúng ta cần phải nỗ lực làm cho các tổ chức đa quốc gia, đa phương của chúng ta hoạt động tốt hơn. Chúng ta phải nỗ lực làm cho Liên hợp quốc quyết tâm đối mặt và giải quyết một số vấn đề trên thế giới. Và nếu cần thiết, có thể các thể chế này cần phải được cải tổ. Ví dụ, ở châu Âu, Tổ chức An ninh và Hợp tác ít nhiều đã bị tê liệt. Tôi thiết nghĩ, chúng ta phải làm việc này, theo một cách nào đó, làm cho chúng trở nên hiệu quả và chủ động hơn.
Đức Tổng Giám mục có đồng ý rằng chủ nghĩa đa phương đã sụp đổ ở một mức độ đáng kể trong bảy năm rưỡi kể từ khi ngài trở thành Ngoại trưởng Tòa Thánh?
Sụp đổ không phải là từ chính xác, nhưng tôi thiết nghĩ nó đã bị suy yếu nghiêm trọng. Ít nhất, chúng ta vẫn có các tổ chức, chúng ta vẫn có một số sự thiện chí; nhưng, vâng, thế giới có thể đã không được phục vụ hữu hiệu bởi các tổ chức này. Tuy nhiên, Đức Thánh Cha Phanxicô rất quyết tâm đối với chủ nghĩa đa phương. Đức Thánh Cha tin tưởng vào hệ thống đa phương, ngay cả khi, theo tôi, Ngài tin tưởng vào một hệ thống đa phương được cải cách và đổi mới, đáp ứng tốt hơn với những thách thức của thế kỷ 21.
Mọi người luôn nói về các tổ chức dựa trên quy tắc, nhưng, rõ ràng, mọi người đã trở nên lấp liếm các quy tắc: Tôi tuân theo các quy tắc nếu nó phù hợp với tôi; nếu không, tôi không làm như thế. Và điều này rất nguy hiểm. Thật không may, trong bảy năm rưỡi này, nơi tôi đã làm việc, mặc dù nhiều thứ đã tiến triển ở một số khía cạnh, đồng thời, nói chung, trong quan hệ quốc tế có một cuộc khủng hoảng sâu sắc. Bằng cách thừa nhận cuộc khủng hoảng và quay trở lại ý nghĩa trước đây về cuộc khủng hoảng, chúng ta phải nắm bắt các cơ hội mà cuộc khủng hoảng hiện tại mang lại, chúng ta nỗ lực hết sức để thực hiện các cải tiến và làm cho mọi thứ hoạt động hiệu quả.
Về Ukraine
Đức Tổng Giám mục đã đến thăm Ukraine vào tháng Năm. Ngài có học hỏi được điều gì đó từ chuyến viếng thăm của cá nhân mình mà ngài chưa biết trước đó?
Đó là lần đầu tiên tôi đặt chân đến Ukraine, và tôi đã học được rất nhiều điều. Tôi đã học được rất nhiều điều về nhà nước Ukraine. Tôi đã học được rất nhiều về Giáo hội và tôn giáo ở Ukraine. Nhưng, rõ ràng, tôi đã đến thăm Ukraine trong bối cảnh chiến tranh và xâm lược, và ở đó, điều tôi nghĩ rằng tôi học được là sự kiên cường của người dân và lòng dũng cảm của họ. Nhưng tôi cũng đã học được về mức độ của sự đau khổ ở đó. Tôi đã đến thăm những nơi khác, những nơi đang phải hứng chịu bạo lực, xung đột và sự chết chóc.
Nhưng ở đó, mặc dù cá nhân tôi không nhìn thấy một số điều vốn đã được mô tả là đã xảy ra ở Ukraine trong những tháng này, tôi đã đến thăm một số nơi mà những điều đó đã xảy ra và chứng kiến mức độ của sự tàn phá ở Irpin và cảnh tang thương diễn ra sờ sờ trước mắt của thị trấn Bucha, nơi chúng tôi đã đến thăm nơi chôn cất các thi thể và tham quan triển lãm ảnh bên trong nhà thờ Chính thống giáo ở đó. Đó là điều tôi nghĩ khiến tôi kinh ngạc nhất khi bước vào các tòa nhà chính phủ đều đã bị mất điện, và những người dân đang sống ở tầng dưới của các tòa nhà với đèn chiếu sáng và lối đi rất thô sơ và mọi thứ đều được bảo vệ bằng những bao cát. Có nhiều điều để trải nghiệm. Và sau đó tôi học hỏi từ kinh nghiệm đó.
Ngài nhận định tình hình hiện nay ở Ukraine như thế nào?
Rõ ràng, chiến tranh vẫn tiếp diễn. Ở một mức độ nào đó, người ta mô tả đó là một cuộc chiến tranh tiêu hao. Nhưng có một sự thiệt hại lớn về nhân mạng. Quả thực rất khó để nhìn thấy một giải pháp phía trước. Rõ ràng là tôi hy vọng và cầu nguyện để một giải pháp sẽ xuất hiện và nó sẽ xảy ra thông qua đàm phán và ngoại giao, điều mà người dân Ukraine chắc chắn đã cam kết. Nhưng rất khó để người dân Ukraine có thể hình dung các cuộc đàm phán thực sự vào lúc này vì mức độ sâu sắc của sự đau khổ cũng như sự tổn thương của người dân. Tôi e rằng mọi chuyện sẽ tiếp diễn với những tổn thất cho cả hai bên.
Tôi nghĩ rằng cộng đồng quốc tế có trách nhiệm duy trì hy vọng đối thoại và hy vọng đàm phán. Và tôi nghĩ đó chắc chắn là một phần vai trò của Tòa Thánh vào thời điểm này, không bỏ qua bạo lực và xung đột, đồng thời nói rằng: “Cuối cùng, chúng ta cần phải trò chuyện; cuối cùng, cần phải có thương lượng; cuối cùng, cần phải khôi phục hòa bình”.
Có bất kỳ sự tiếp cận nào từ Moscow đối với Vatican liên quan đến việc hòa giải không?
Thưa không, không chính thức. Chúng tôi duy trì liên lạc với Đại sứ quán nơi đây tại Tòa Thánh. Ở một mức độ nào đó, chúng tôi duy trì các mối liên hệ với các cơ quan chính phủ thông qua Sứ thần Tòa Thánh tại Moscow. Nhưng không có lời mời rõ ràng nào của Moscow đối với Tòa Thánh để tiến hành hòa giải.
Đức Hồng y Pietro Parolin đã cho biết rằng vào những thời điểm khác nhau, kể cả khi Đức Thánh Cha Phanxicô đến thăm Đại sứ quán Liên bang Nga tại Tòa Thánh, Vatican đã đưa ra nhiều yêu cầu khác nhau đối với Điện Kremlin. Điện Kremlin có phản ứng tích cực nào đối với bất kỳ yêu cầu nào trong số này không?
Tôi nghĩ rằng phản ứng đó là vị thế của Tòa Thánh đã được đánh giá cao. Sự sẵn sàng của Tòa Thánh đã được đánh giá cao, nhưng họ đã không đi xa hơn khi nói rằng: “Vâng, chúng ta hãy nói về một sự hỗ trợ có thể có, một sự hòa giải có thể có cùng với phía Ukraine”.
Và không có lời mời đến thăm Moscow nào đối với Đức Thánh Cha Phanxicô?
Không, mọi thứ chẳng hề rõ ràng. Một lần nữa, tôi nghĩ rằng đã có một số sự ồn ào tốt đẹp, một số nhận xét tích cực, nhưng không có gì rõ ràng bằng một lời mời.
Khi Đức Tổng Giám mục có mặt tại Kyiv, ngài đã mô tả Nga là “kẻ xâm lược” ở Ukraine, vàngài nói rằng Tòa Thánh ủng hộ “sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine”. Tôi hiểu rằng Đức Tổng Giám mục đang nói nhân danh Đức Thánh Cha Phanxicô.
Tôi đang nói nhân danh Tòa Thánh, và cho đến nay Đức Thánh Cha vẫn chưa khiển trách tôi về những gì tôi đã nói thay cho ngài. Tôi nên chỉ ra rằng khi chúng tôi nói về việc Tòa Thánh ủng hộ chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, đó là lập trường của chúng tôi, và chúng tôi tin rằng điều đó tương ứng với quan điểm của chính phủ. Giờ đây, đó là một điểm khởi sự. Người Ukraine phải đàm phán với những người khác, rõ ràng là với người Nga. Hiện tại, nếu họ muốn sửa đổi sự toàn vẹn lãnh thổ đó, điều đó tùy thuộc vào họ. Nhưng đối với những gì chúng tôi có liên quan, tôi hiểu rằng đó là lập trường của họ cho đến ngày nay, và chúng tôi tôn trọng điều đó.
Đó là một nguyên tắc được áp dụng toàn diện. Ví dụ, trong nhiều thập kỷ, chúng tôi tôn trọng chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia Baltic trong thời kỳ Liên Xô chiếm đóng. Chúng tôi không bao giờ thay đổi quan điểm của mình về điều đó, và điều đó được các quốc gia đó đánh giá rất cao, đặc biệt là khi họ giành lại độc lập sau khi Liên Xô sụp đổ.
Vì vậy, phải chăng ngài không thừa nhận tuyên bố độc lập đơn phương của các vùng Donetsk và Luhansk?
Không, chúng tôi sẽ không công nhận bất kỳ tuyên bố độc lập đơn phương nào như vậy.
Ngài đã phát biểu trên kênh truyền hình nhà nước Ý cách đây vài ngày trước rằng Đức Thánh Cha Phanxicô có thể đến thăm Kyiv vào tháng Tám? Điều đó thực tế như thế nào?
Tôi không biết. Tôi không phải là Đức Thánh Cha. Tôi cũng không phải là bác sĩ của ngài. Và chúng tôi vẫn chưa thực hiện chuyến thăm đến Canada. Nhưng tôi nghĩ Đức Thánh Cha đang có khí sắc tốt. Ngài chắc chắn đã tiến bộ rất nhiều trong khả năng di chuyển của mình. Có lẽ khi chúng tôi trở về từ Canada, và sắp tới là tháng 8, có thể ngài sẽ muốn bắt đầu xem xét điều đó một cách nghiêm túc và lập một số kế hoạch.
Nhưng từ những gì ngài biết, phải chăng Đức Thánh Cha Phanxicô quyết tâm đến thăm Kyiv?
Ồ vâng, Đức Thánh Cha Phanxicô rất quyết tâm; ngài rất mong muốn điều và ngài cảm thấy mình nên đến Ukraine.
Bất chấp việc thiếu lời mời từ Moscow?
Tôi sẽ nói như vậy! Hai vấn đề này không được kết nối với nhau. Đó có thể là một điều tốt nếu chúng được kết nối với nhau. Nhưng tôi thiết nghĩ ưu tiên chính yếu của Đức Thánh Cha Phanxicô vào lúc này là thực hiện chuyến viếng thăm Ukraine, gặp gỡ chính quyền Ukraine, gặp gỡ người dân Ukraine và Giáo hội Công giáo Ukraine.
Minh Tuệ (theo America)
