Cha Anthony Li Hui, ở giữa bên phải, được tấn phong Giám mục phụ tá tại Nhà thờ chính tòa Giáo phận Bình Lương, Trung Quốc, ngày 28 tháng 7 năm 2021 (Ảnh: CNS / www.chinacatholic.cn)
Đây là phần thứ hai của loạt bài phỏng vấn gồm ba phần với Đức Tổng Giám mục Paul Gallagher. Đọc Phần I tại đây.
Trong phần thứ hai của cuộc phỏng vấn độc quyền với America, Đức Tổng Giám mục Paul Gallagher, ngoại trưởng Tòa Thánh, nói về mối quan hệ của Tòa Thánh với Trung Quốc và đưa ra đánh giá của mình về thỏa thuận tạm thời giữa hai bên về việc đề cử các Giám mục. Đức Tổng Giám mục Gallagher tiết lộ rằng Vatican sẽ sớm bổ nhiệm các nhà ngoại giao đến văn phòng nghiên cứu của họ ở Hồng Kông và cơ quan ngoại giao của họ ở Đài Loan. (Vào ngày 19 tháng 7, phóng viên Gianni Cardinale đã đưa tin trên tờ nhật báo Công giáo Ý Avvenire rằng Đức Ông Stefano Mazzotti người Ý đã được bổ nhiệm làm đại biện lâm thời cho Đài Bắc và Đức Ông José Luis Diaz Maria Blanca Sanchez người Tây Ban Nha đã được bổ nhiệm vào “phái đoàn nghiên cứu” của Tòa Thánh tại Hồng Kông)
Sau đó, Đức Tổng Giám mục Gallagher đã nói về mối bận tâm của Tòa Thánh trước tình hình biến động tại Thánh Địa và nguy cơ của tình trạng bạo lực gia tăng giữa người Israel và người Palestine. Vị Giám chức cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của cam kết lớn hơn của Hoa Kỳ nhằm giúp giải quyết cuộc xung đột vốn đã kéo dài hơn 70 năm qua.
Trung Quốc và Hồng Kông
Quay trở lại vấn đề Trung Quốc: Đã bốn năm kể từ khi ký kết thỏa thuận tạm thời. Kết quả của thỏa thuận đó ra sao?
Tôi cho rằng kết quả không quá ấn tượng. Đã có sáu cuộc bổ nhiệm Giám mục, và có một số cuộc bổ nhiệm khác đang được tiến hành. Vì vậy, thỏa thuận này không phải là không mang lại kết quả. Tôi cho rằng chúng ta muốn thấy nhiều kết quả hơn và còn nhiều việc cần phải làm. Nhưng thỏa thuận đang được thực hiện ở một mức độ nhất định. Thỏa thuận có thể mang lại nhiều kết quả hơn, nhưng chúng ta đã trải qua Covid, và các phái đoàn đã không thể gặp gỡ nhau trong những năm gần đây. Vì vậy, chúng tôi đang nỗ lực thực hiện công việc đó ngay bây giờ và chúng tôi đang cố gắng tiếp tục và làm cho thỏa thuận hoạt động hiệu quả hơn.
Có kế hoạch nào để các phái đoàn hai bên gặp gỡ nhau không?
Chúng tôi đang tiến hành công việc đó. Vâng. Hy vọng là sẽ mang lại một cuộc gặp gỡ trong tương lai gần.
Cuộc gặp gỡ đó sẽ diễn ra tại Rôma hay Bắc Kinh?
Chúng ta phải chờ xem.
Có bất kỳ tiến triển nào về bất kỳ vấn đề nào không nằm trong thỏa thuận?
Không, bởi vì các phái đoàn chỉ thảo luận về những điều nằm trong thỏa thuận. Và tôi nghĩ rằng thỏa thuận có chức năng là một loại biện pháp xây dựng lòng tin; nếu chúng ta có thể làm việc thành công với các nhà chức trách Trung Quốc về việc bổ nhiệm các Giám mục, thì điều đó rõ ràng cũng giúp cả hai bên bắt đầu xem xét các vấn đề khác.
Tôi hiểu rằng trước khi ký kết thỏa thuận, phái đoàn Trung Quốc đã từng nói rằng họ không thể thảo luận bất kỳ vấn đề nào khác cho đến khi thỏa thuận được ký kết. Ví dụ, họ không thể thảo luận về vấn đề liên quan đến các Giám mục hầm trú hoặc con số các Giáo phận hoặc việc Tòa Thánh mở văn phòng tại Bắc Kinh cho đến khi thỏa thuận được ký kết. Nhưng sau khi ký kết thỏa thuận, phái đoàn Tòa Thánh có thể thảo luận những vấn đề khác như vậy không?
Vâng, về một số vấn đề đó đã có một số cuộc thảo luận. Đã có một số cuộc thảo luận, đặc biệt là về vấn đề mở văn phòng tại Bắc Kinh và những vấn đề khác tương tự. Đã có các cuộc thảo luận, nhưng chưa có kết luận.
Hiện ngài vẫn chưa chỉ định một đại diện mới cho văn phòng nghiên cứu của Tòa Thánh tại Hồng Kông vì nhà cựu ngoại giao của Vatican đã được tái bổ nhiệm ở vị trí khác. Tại sao?
Vâng. Chúng tôi sẽ bổ nhiệm vị đại diện mới! Bởi vì đây là thời điểm trong năm mà chúng tôi thực hiện những cuộc chuyển giao trong cơ quan ngoại giao của Tòa Thánh.
Điều này có đúng với Đài Loan không? Có phải ngài cũng đang bổ nhiệm một nhà ngoại giao của Vatican ở đó?
Vâng đúng vậy. Chúng tôi cũng đang bổ nhiệm vị trí này.
Tại sao Vatican chưa bao giờ công bố văn bản của thỏa thuận tạm thời với Trung Quốc? Tôi đã nghe nhiều Hồng y và Giám mục ở châu Á và nhiều nơi khác cũng chỉ trích việc họ không được hay biết về nội dung của thỏa thuận này. Không ai nhìn thấy văn bản ngoài một nhóm nhỏ. Tại sao lại phải giữ bí mật?
Văn bản của thỏa thuận đã được soạn thảo trước khi tôi nhậm chức, và về cơ bản nó chắc chắn là không thay đổi kể từ khi tôi đảm nhận công việc này. Tôi tin rằng ngay từ đầu, mọi người đã quyết định rằng văn bản sẽ không được công bố, ít nhất là không cho đến khi nó được ký kết một cách dứt khoát. Hơn nữa, có một cam kết để cố gắng và cải thiện văn bản. Khi chúng ta nhận thấy rằng có thể một số thứ không hoạt động tốt như bình thường, thì đó có thể là thời điểm văn bản có thể được sửa đổi và cải thiện.
Nhưng những thay đổi sẽ chỉ liên quan đến việc đề cử các Giám mục.
Đúng. Đó là điều duy nhất mà thỏa thuận đề cập đến.
Ngài đã gặp gỡ Bộ trưởng ngoại giao Trung Quốc tại Munich vào ngày 14 tháng 2 năm 2020. Liệu có cuộc gặp cấp cao nào khác sẽ diễn ra không?
Vâng, có một mong muốn như thế. Đây là mong muốn chứng kiến rào cản được dần được tháo gỡ để Đức Hồng y Pietro Parolin có thể gặp gỡ ai đó cao hơn Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị, nhưng không phải là Chủ tịch Trung Quốc, và do đó, cuối cùng, có thể, chuẩn bị cho cuộc gặp giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Đức Thánh Cha Phanxicô. Quả là có mong muốn đó.
Mong muốn chỉ xuất phát từ phía Tòa Thánh, hay cả từ phía Trung Quốc?
Tôi thiết nghĩ người Trung Quốc đồng ý rằng cần phải nâng cao dần mức độ liên hệ trực tiếp giữa chúng ta.
Đức Thánh cha Phanxicô gần đây cho biết ngài hy vọng sẽ gia hạn thỏa thuận vốn sẽ hết hạn vào tháng 10. Ngài có dự định gia hạn thỏa thuận này thêm hai năm, hay biến nó thành một thỏa thuận rõ ràng, hay thế nào?
Do các phái đoàn đã không gặp gỡ nhau trong hơn hai năm vì Covid, tôi thiết nghĩ hãy còn quá sớm để ký kết thỏa thuận dứt khoát. Việc chúng ta gia hạn một năm hay hai năm sẽ tùy thuộc vào việc hai bên thương lượng. Lần trước, chúng ta đã gia hạn nó trong hai năm. Tôi cho rằng thỏa thuận này một lần nữa sẽ được gia hạn thêm hai năm.
Kể từ cuộc gặp mặt trực tiếp gần đây nhất hơn hai năm trước, đã có cuộc họp trực tuyến nào giữa các phái đoàn từ Vatican và Bắc Kinh?
Không. Chúng tôi chưa có bất kỳ cuộc họp trực tuyến nào.
Đức Hồng y Joseph Zen đã bị bắt giữ tại Hồng Kông vào ngày 12 tháng 5 và sau đó được tại ngoại. Ngài giải thích thế nào về vụ bắt giữ này?
Rõ ràng là Tòa Thánh rất quan tâm đến vụ bắt giữ Đức Hồng Y Zen. Chúng tôi không biết rằng Đức Hồng y Zen là thành viên của tổ chức này [Quỹ cứu trợ nhân đạo 612, vốn cung cấp sự hỗ trợ pháp lý, y tế và tài chính cho những người bị bắt giữ, bị thương hoặc bị đe dọa bạo lực trong các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ]. Tôi chắc chắn đã không hề hay biết về điều đó. Việc Đức Hồng y Zen là thành viên của tổ chức đó rõ ràng không được các nhà chức trách Hồng Kông đánh giá cao. Tôi thiết nghĩ việc bắt giữ ngài là một điều gì đó khiến chúng ta hết sức kinh ngạc, và chúng ta hy vọng rằng vấn đề có thể được giải quyết ổn thỏa trong tương lai gần.
Tôi hiểu rằng các nhà chức trách Hồng Kông đã tịch thu giấy thông hành của Đức Hồng y Zen, vì vậy ngài sẽ không thể đến Vatican để tham dự Công nghị tấn phong các tân Hồng y vào cuối tháng 8.
Ôi, nếu Đức Hồng Y Zen không có giấy thông hành, ngài không thể đi du lại.
Đức tân Giám mục Địa phận Hồng Kông, Đức Cha Stephen Chow S.J., đã viết gần đây trên Tạp chí Sunday Examiner của Giáo phận (ngày 2 tháng 6 năm 2022): “Tôi có thể cảm nhận Hồng Kông, bao gồm cả Giáo hội của chúng ta, đang trở nên giống như một sự tồn tại trong các vết nứt. Và không gian rộng rãi cho quyền tự do ngôn luận của chúng ta, điều mà chúng ta đã coi là đương nhiên, dường như đang giảm dần”. Tòa Thánh nhận định tình hình tại Hồng Kông như thế nào?
Tòa Thánh cam kết bảo vệ quyền tự do tôn giáo. Nếu vị Giám mục cảm thấy không gian dành cho người Công giáo Hồng Kông đang giảm đi, chúng tôi rõ ràng là rất tiếc về điều đó, và chúng tôi sẽ cố gắng hỗ trợ hết sức có thể. Rõ ràng, tình hình đã thay đổi nếu đó là những gì vị Giám mục đang nói. Tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ khuyến khích anh chị em giáo dân của mình tận dụng tối đa sự tự do mà họ có, không gian mà họ có, như chúng ta đã làm ở nhiều quốc gia trên thế giới. Hiện nay, dường như tự do tôn giáo không được coi là điều hiển nhiên; có rất nhiều hạn chế đối với quyền tự do của mọi người. Và Tòa Thánh nỗ lực làm việc để cố gắng hỗ trợ và cải thiện những tình huống đó dù họ ở đâu, cho dù đó là Hồng Kông hay một nơi nào khác.
Ngài có đồng ý rằng những hạn chế áp đặt hiện nay đối với Giáo hội ở đại lục và ở Hồng Kông gây khó khăn cho việc thúc đẩy Giáo huấn Xã hội của Giáo hội không?
Tôi phải nói chuyện với vị Giám mục Địa phận để biết những hạn chế đó là gì, và thành thật mà nói, tôi không biết những hạn chế đó thế nào vào lúc này. Tôi nghĩ rằng rõ ràng có thể có những hạn chế đối với những gì mọi người có thể công bố, những gì họ có thể nói. Khi bạn đang nói chuyện vào lúc này đây, bạn đang nói rất chung chung về những hạn chế và tôi không biết điều đó thực sự như thế nào, điều đó diễn ra như thế nào trong Giáo hội tại Hồng Kông.
Vatican và Thánh Địa
Quay sang vấn đề Thánh Địa, ngài nhận thấy tình hình hiện tại ở đó như thế nào? Chính phủ đã sụp đổ ở Israel, tình trạng bạo lực gia tăng giữa người Israel và người Palestine từ đầu năm đến nay và nhiều nhà quan sát cho rằng tình hình có thể bùng nổ trở lại. Vậy ngài nhận định tình hình hiện tại như thế nào?
Tôi nghĩ rằng bạn đúng khi nói rằng tình huống này quả thực vô cùng tế nhị. Bạn nói đúng, bạo lực đang là một vấn đề ngày càng gia tăng. Có những điểm yếu mang tính thể chế ở cả hai bên, như chúng ta thấy trong sự sụp đổ của chính phủ Bennett-Lapid. Ngoài ra, có rất nhiều vấn đề đang chờ xử lý giữa người Palestine. Tôi nói rõ ràng là đang ngày càng gia tăng sự tuyệt vọng giữa những người trẻ tuổi ở cả hai phía.
Cái chết của nhà báo Công giáo trẻ Shireen [Abu Akleh] khiến mọi người bàng hoàng. Đó chỉ là một ví dụ, một ví dụ mang tính rất đồ họa, về các vấn đề của Thánh Địa. Và tôi nghĩ rằng chúng ta cần đổi mới cam kết đối với hòa bình, đối thoại và nỗ lực thúc đẩy cam kết của Tòa Thánh đối với giải pháp hai nhà nước, đối với vị thế quốc tế của Giêrusalem, điều mà mọi người có xu hướng gạt bỏ trong những năm gần đây.
Nhưng sau đó một người hỏi, những đề xuất nào khác đã được đưa ra? Chúng ta thấy chính quyền của Tổng thống Trump đã đưa ra một số đề xuất rõ ràng là đã không đi đâu về đâu. Tôi nghĩ rằng có một mong muốn mới về một sự tập trung mới ở Trung Đông. Thật không may, trên thế giới và trên các phương tiện truyền thông, chúng ta có xu hướng tập trung vào một vấn đề tại một thời điểm, và cuộc chiến Ukraine đã tiêu tốn tất cả. Nhưng có những tình huống khác đòi hỏi chúng ta phải chú ý: Có Syria, Lebanon; có cuộc xung đột Israel-Palestine; cũng có những tình huống khác khiến cộng đồng quốc tế chú ý.
Liệu Tòa Thánh có nỗ lực mới nào để giải quyết tình hình gay cấn tại Thánh Địa không?
Tôi thiết nghĩ chúng tôi muốn nói rằng chúng tôi luôn nỗ lực cho cả hai bên. Chúng tôi nỗ lực can dự nhiều nhất có thể, bằng những cách thức có thể, thông qua Sứ thần Tòa Thánh tại Israel, Khâm sứ Tòa Thánh tại Giêrusalem, và trong toàn khu vực. Khi Shireen bị giết hại, và rõ ràng điều đó có tác động to lớn đến cộng đồng người Công giáo và người Palestine, chúng tôi đã yêu cầu đại sứ Palestine đến và giải thích tầm nhìn của họ về sự việc. Và chúng tôi cũng mời đại sứ Israel tại Tòa Thánh đến, và chúng tôi cũng cố gắng truyền đi một thông điệp mạnh mẽ và rõ ràng tới chính phủ của ông ấy vào thời điểm đó.
Trong trường hợp này, ngài có thể thấy một ví dụ khác về nỗ lực nhắm vào giới truyền thông, vào các nhà báo, để đưa tin về những sự việc đang thực sự xảy ra tại Thánh Địa. Rất nhiều nhà báo đã bị giết hại, bị giam giữ hoặc bị trù dập vì công việc họ làm. Liệu Tòa Thánh có thể làm bất cứ điều gì trong tình huống này không?
Tôi nghĩ rằng Tòa Thánh bảo vệ quyền sống của mọi người, bằng mọi cách mà chúng tôi có thể. Nếu bất kỳ nhóm cụ thể nào đang bị nhắm mục tiêu ở Thánh Địa, thì rõ ràng đó là nguyên nhân gây ra sự đau buồn và tai tiếng nghiêm trọng. Nhưng nếu bạn nhìn khắp thế giới, các nhà báo đôi khi trở thành tâm bắn trong nhiều tình huống xung đột, và tôi nghĩ rằng Tòa Thánh và các Giáo hội địa phương sẽ làm những gì chúng tôi có thể làm được, nhưng chúng tôi không có các giải pháp sẵn sàng cho tất cả những tình huống này.
Ngài có đến Thánh Địa với tư cách là đại diện chính thức của Vatican nếu được mời không?
Vâng, nếu tôi được mời! Tôi chưa bao giờ đến Thánh Địa, ngay cả với tư cách cá nhân, vì vậy tôi rất muốn đến đây.
Trong những thập kỷ gần đây, tôi nghĩ rằng các quan chức cấp cao trong Phủ Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh không muốn đến Thánh Địa. Đức Thánh Cha đi và sau đó được tháp tùng bởi những người đó. Nhưng vâng, tôi sẽ đi, nhưng tôi không thấy có nhiều khả năng sẽ có một lời mời như vậy. Chúng tôi cũng đã không tiếp đón nhiều quan chức cấp cao từ Israel kể từ khi tôi đến đây. Tôi không biết liệu có quan chức cấp cao nào đã đến Phủ Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh trong những năm gần đây hay không.
Ngài nói rằng ngài đã không gặp bất kỳ quan chức cấp cao nào ở Vatican trong những năm gần đây?
Không, tôi không nghĩ vậy.
Ngài giải thích điều đó thế nào?
Tôi không có lời giải thích ngay tức khắc. Rõ ràng là người Israel mong muốn duy trì các mối quan hệ chính thức như vốn có.
Rõ ràng, Hoa Kỳ là một trong những quốc gia đóng vai trò quan trọng nhất ở Trung Đông và ở Thánh Địa, và mọi người đều nói rằng nếu không có Hoa Kỳ thực sự can dự, sẽ không có giải pháp nào cho cuộc xung đột giữa Israel và Palestine. Ngài có cùng ý kiến đó không?
Tôi chắc chắn có cùng quan điểm rằng Hợp chủng quốc Hoa Kỳ là một nhân tố rất quan trọng. Tổng thống Biden sắp có chuyến viếng thăm tới khu vực này. Liệu một giải pháp có thể được đưa ra mà không có người Mỹ hay không, tôi không biết. Rõ ràng, tôi hy vọng rằng bất kỳ giải pháp nào cũng sẽ có thiện chí của người Mỹ. Tôi không nghĩ rằng chúng ta có thể đặt giới hạn cho mọi thứ. Có những quốc gia khác đã có những đóng góp rất quan trọng trong lịch sử trong việc giúp đỡ trong cuộc xung đột giữa Israel và Palestine. Nhưng tôi chắc chắn nghĩ rằng mọi thứ sẽ tốt hơn nếu Hoa Kỳ tiếp tục cam dự ở đó.
Như ngài đã đề cập, Tổng thống Biden sẽ đến Thánh Địa. Ngài đã thực hiện bất kỳ nỗ lực nào để truyền đạt quan điểm và mối bận tâm của mình với Tổng thống Hoa Kỳ trước khi ông ấy đến đó chưa?
Tôi đã gặp đại sứ Hoa Kỳ tại Tòa Thánh cách đây vài ngày trước.
Về vấn đề này?
Thưa vâng.
Minh Tuệ (theo America)
