Phân tích: Thượng Hội đồng đang mô hình hóa một giải pháp cho sự phân cực của Giáo hội như thế nào?

Con đường dẫn đến sự hiệp nhất đích thực cho một Giáo hội bị phân cực nghiêm trọng là gì? Thượng Hội đồng về Hiệp hành nhóm họp từ ngày 4 đến ngày 29 tháng 10 tại Rôma vừa là mô hình vừa đưa ra câu trả lời: thông qua cuộc gặp gỡ và đối thoại cá nhân khi các môn đệ cùng bước đi với Chúa Giêsu Kitô hiện diện ở giữa họ.

Cả cuộc gặp gỡ cá nhân lẫn cuộc đối thoại trong phương trình này đều đòi hỏi tính trung tâm của Chúa Giêsu Kitô là Đấng Trung Gian và sự mặc khải trọn vẹn, Đấng mà tất cả những người bước theo Ngài gặp gỡ xung quanh và trong Ngài. Giáo hội – như Đức Hồng Y Jean-Claude Hollerich thuộc Dòng Tên của Địa phận Luxembourg, Tổng tường trình viên của Thượng Hội đồng Giám mục, đã nói – là “Dân Chúa, bước đi trong lịch sử, với Chúa Kitô hiện diện ở giữa”.

Thượng Hội đồng đã nhấn mạnh đến tính trung tâm của các tham dự viên có mối quan hệ sống động với Chúa Giêsu để gặp gỡ và trò chuyện với nhau. Chương trình của Thượng Hội đồng – gồm các cuộc tĩnh tâm, thinh lặng, cầu nguyện và thờ phượng chung (trải nghiệm sự phong phú của các nghi lễ khác nhau của Giáo hội Công giáo), suy tư thần học bắt nguồn từ Kinh Thánh, chầu Thánh Thể, lần hạt và hành hương – mời gọi các tham dự viên hiệp thông sâu sắc hơn với Chúa Giêsu khi họ tìm cách làm sâu sắc thêm sự hiệp thông với nhau.

Trong bài giảng Thánh lễ khai mạc Thượng Hội đồng vào ngày 4 tháng 10, Lễ kính Thánh Phanxicô Assisi, Đức Thánh Cha nhắc nhở mọi người rằng Thánh Phanxicô, người đã mang lấy những thương tích của Chúa Giêsu một cách thần bí, “để mặc lấy Ngài (Chúa Giêsu) , tự lột bỏ mọi thứ”. Đức Thánh Cha Phanxicô nói rằng chỉ khi cầu nguyện, Thánh Phanxicô mới nghe được lời mời gọi của Chúa Giêsu: “Hãy đi sửa chữa Giáo hội của Ta”.

Đức Thánh Cha Phanxicô cho biết Thượng Hội đồng nhằm nhắc nhở tất cả các tín hữu rằng Giáo hội luôn cần được “thanh lọc, được ‘sửa chữa’” và “luôn cần trở về với nguồn mạch là Chúa Giêsu và đặt mình trở lại con đường của Chúa Thánh Thần để Tin Mừng của Người đến với tất cả mọi người”.

Các tham dự viên tham gia Thượng Hội đồng đã trực tiếp lên tiếng về sự phân cực trong Giáo hội vốn đang phản ánh xã hội – và sự hiệp thông đích thực bắt nguồn từ Chúa Kitô đưa mọi người đến sự hòa hợp, thậm chí ngay cả khi có sự bất đồng, cho dù họ có xác định là người theo chủ nghĩa truyền thống hay cấp tiến hay không.

Những suy tư vào ngày 9 tháng 10 của Cha Timothy Radcliffe thuộc Dòng Đa Minh chia sẻ với các đại biểu Thượng Hội đồng tập trung vào việc những cuộc gặp gỡ cá nhân thay đổi cuộc sống với Chúa Giêsu đã giải thoát những người mắc kẹt trong tội lỗi, khao khát Thiên Chúa như thế nào, và biến đổi họ thành những nhà truyền giáo đầy nhiệt huyết, chẳng hạn như người phụ nữ bên giếng trong Tin Mừng Gioan chương 4.

Cha Radcliffe nhấn mạnh rằng “tình yêu mang tính cá nhân và sự hận thù mang tính trừu tượng”.

Cha Radcliffe cũng lưu ý biệt có biết bao nhiêu người trong Giáo hội cảm thấy bị gạt ra bên lề xã hội vì họ bị dán nhãn, chẳng hạn như “những người đã ly dị và tái hôn, những người đồng tính, những người tị nạn, người Châu Phi, tu sĩ Dòng Tên!”. Nhưng Cha Radcliffe cũng chỉ ra rằng những người trong Giáo hội nhận ra điều này rất dễ có những điểm mù của riêng họ. Cha Radcliffe đề cập đến việc một người bạn đã tâm sự với ngài về những cái nhãn mác vốn đặt mọi người vào những chiếc hộp, sau đó nói với họ rằng: “Tôi không thể chịu đựng những người bảo thủ này”.

Vị Linh mục Dòng Đa Minh nhấn mạnh điều cần thiết là “phải được đào tạo để gặp gỡ nhau một cách cá nhân sâu sắc, trong đó chúng ta vượt qua những nhãn hiệu dễ dãi”. Cha Radcliffe giải thích rằng “nếu bạn thực sự gặp ai đó, bạn có thể trở nên tức giận, nhưng sự thù hận không thể duy trì được trong một cuộc gặp gỡ thực sự cá nhân. Nếu bạn nhìn thoáng qua con người của họ, bạn sẽ thấy Đấng đã tạo ra họ và duy trì sự tồn tại của họ, Đấng có tên ‘TA LÀ ĐẤNG TA LÀ’”.

Người ta có thể thấy các lựa chọn thiết kế vật lý của hội trường Thượng Hội đồng đang hoạt động vì mục đích này. Tất cả các tham dự viên – những người có quan điểm khác nhau về nhiều vấn đề khác nhau mà họ tha thiết – đang ngồi tại những chiếc bàn tròn được gọi là “các nhóm nhỏ”. Đó là một sự lựa chọn củng cố về mặt thể chất cả nhân tính chung lẫn phép rửa chung của họ.

Cuộc gặp gỡ cá nhân, bắt nguồn từ Chúa Kitô, tạo tiền đề cho các thành viên của Giáo hội có một cuộc đối thoại đích thực, bởi vì giờ đây việc trao đổi chân lý trong bối cảnh tình yêu là điều khả dĩ. Cha Radcliffe cho biết Thánh Phaolô và Thánh Phêrô đã có sự bất đồng công khai, và điều đó không thành vấn đề. Điều mà Thánh Phaolô không thể chịu đựng trong Giáo hội là những kẻ “buôn chuyện và làm việc một cách bí mật… che giấu thân phận bằng những nụ cười dối trá”.

Đức Thánh Cha Phanxicô cũng minh định rằng tiến trình hiệp hành sẽ thay đổi văn hóa sợ nói cho nhau biết sự thật của Giáo hội, điều này làm dấy lên những câu chuyện ngôi lê đôi mách, điều mà ngài gọi là “căn bệnh phổ biến nhất trong Giáo hội”. Đức Thánh Cha nói rằng sự bất đồng nên được đưa ra “trước mặt nhau”.

“Đó chính là mục đích của một Thượng Hội đồng”, Đức Thánh Cha nói. “Nói sự thật, chứ không nói xấu sau lưng người khác”.

Đồng thời, tiến trình Thượng Hội đồng cũng đang mô hình hóa rằng mặc dù Giáo hội có những vấn đề quan trọng cần thảo luận, thì vai trò trung tâm của Chúa Giêsu Kitô không chỉ cung cấp nền tảng chung cho cuộc đối thoại mà còn cung cấp những ranh giới để có thể diễn ra sự phân định hiệu quả.

Như Đức Hồng Y Hollerich đã chỉ ra, Thượng Hội đồng “không bắt đầu lại từ điểm xuất phát”. Người ta có thể thấy lý do cho Thượng Hội đồng này một lần nữa là Chúa Giêsu. Như Công đồng Vatican II dạy, Chúa Giêsu “vừa là trung gian vừa là sự viên mãn của mọi mạc khải”. Và Giáo hội, như Thánh Gioan Phaolô II đã nói, “không thể làm gì khác hơn là loan báo Tin Mừng, nghĩa là sự thật trọn vẹn mà Thiên Chúa đã mặc khải cho chúng ta biết về Người”.

So sánh ngôn ngữ của Giáo hội với văn phạm, Đức Hồng Y Hollerich nói rằng mặc dù ngôn ngữ phát triển theo thời gian, “trong văn phạm có một số quy tắc cơ bản không bao giờ thay đổi”. Đối với Thượng Hội đồng, Đức Hồng Y giải thích “các quy tắc của tính Công giáo” – chẳng hạn như phẩm giá Bí tích Rửa tội, vai trò của Đức Giáo hoàng, tính hiệp đoàn Giám mục, thừa tác vụ do chức thánh và chức Tư tế phổ quát (và chúng liên quan với nhau như thế nào) – là những quy tắc nền tảng không bao giờ thay đổi.

“Với những yếu tố cơ bản này của văn phạm Công giáo, chúng ta phải tìm cách diễn đạt những hiểu biết mới mà Chúa Thánh Thần ban cho chúng ta”.

Khi Thượng Hội đồng tiếp tục, các tham dự viên sẽ phải phân định cho Đức Thánh Cha những đề xuất cụ thể về cách thức Giáo hội có thể phát triển nền văn hóa hiệp thông này xuống cấp địa phương, và những phương tiện hiệu quả nào có thể củng cố và duy trì nó vì sứ mạng của Giáo hội.

Nhưng việc phát triển nền văn hóa đối thoại đích thực và gặp gỡ cá nhân bắt nguồn từ Chúa Kitô này đòi hỏi mọi người phải làm gương để những người khác có thể noi theo.

 Có những cái nhìn thoáng qua về điều này đã xuất hiện từ Thượng Hội đồng. Mỗi nhóm nhỏ đang làm việc theo các chủ đề từ Tài liệu làm việc của Thượng Hội đồng – và nhóm nhỏ số 28, mà hãng tin Công giáo NCR đã đưa tin, tập trung vào các vấn đề LGBTQ+. Nhưng NCR lưu ý “nguồn tin của họ cho biết các đại biểu được cân bằng đồng đều giữa những người muốn có thêm không gian và sự điều chỉnh về vấn đề đồng giới và những người phản đối”.

Một bức ảnh thậm chí còn minh họa nhiều hơn sự hiệp thông của họ giữa những người Công giáo trong Giáo hội không đồng ý về những điểm quan trọng: Cha James Martin thuộc Dòng Tên đã đăng tải dòng tweet vào ngày 12 tháng 10 một bức ảnh chụp một nhóm nhỏ đó đứng quanh bàn của họ và mỉm cười. Ngài viết: “Chúng tôi đến từ khắp nơi trên thế giới, từ nhiều quốc gia và nền văn hóa, với nhiều quan điểm, nhưng hiệp nhất trong Chúa Kitô”.

Vượt qua sự phân cực để phát triển sự hiệp thông đích thực giữa các thành viên của Giáo hội, những người mà Chúa Giêsu đã biến thành chi thể của Ngài, có ý nghĩa đối với việc Giáo hội cuối cùng sẽ phát triển trở thành một cộng đồng gồm các “môn đệ truyền giáo” có tính tương trợ, những người “luôn luôn trong trạng thái truyền giáo”, như Đức Thánh Cha Phanxicô đã mô tả cách đây 10 năm trong “Evangelii Gaudium”.

Như Đức Hồng Y Hollerich đã phát biểu tại hội trường Thượng Hội đồng vào ngày 13 tháng 10, “sự phát triển của sự hiệp thông này không tự nó khép kín, nhưng được thúc đẩy hướng tới việc truyền giáo”.

Và mục tiêu của sứ mạng đó, Đức Hồng Y Hollerich nói, “chính là mở rộng phạm vi của sự hiệp thông, giúp ngày càng nhiều người có thể gặp gỡ Chúa Kitô và đón nhận lời mời gọi trở thành một phần của dân Ngài”.

Minh Tuệ (theo The Pilot)