Ngoại trưởng Hoa Kỳ: Vatican có 'thẩm quyền luân lý’ để nói về Trung Quốc

Trước chuyến thăm tới Vatican trong tuần này, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cho biết ông có kế hoạch thảo luận về tình trạng vi phạm nhân quyền ở Trung Quốc và đồng thời kêu gọi các quan chức Vatican lên tiếng về cuộc đàn áp tôn giáo ở Trung Quốc.

“Chúng tôi đã nói khá rõ ràng về tình hình nhân quyền ở Trung Quốc vốn đã trở nên tồi tệ dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình đối với các tín đồ tôn giáo trên khắp đất nước”, Ngoại trưởng Pompeo phát biểu với CNA trong một cuộc phỏng vấn độc quyền hôm thứ Sáu.

“Giáo hội có một lượng lớn thẩm quyền luân lý và chúng tôi muốn khuyến khích họ sử dụng thẩm quyền luân lý đó, để cải thiện điều kiện cho các tín đồ, chắc chắn là các tín đồ Công giáo, cũng như tín đồ của tất cả các tín ngưỡng bên trong Trung Quốc, và đó là cuộc trò chuyện mà chúng tôi sẽ có”, Ngoại trưởng Pompeo cho biết thêm.

Ngoại trưởng Pompeo sẽ viếng thăm Tòa Thánh trong tuần này trong một chuyến công du vốn cũng sẽ bao gồm các cuộc gặp gỡ tại Hy Lạp, Ý và Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi viếng thăm Vatican, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Pompeo sẽ gặp gỡ Đức Hồng y Pietro Parolin, Quốc Vụ Khanh Tòa Thánh, cùng với Đức Tổng giám mục Paul Gallagher, người đứng đầu văn phòng của Tòa Thánh về quan hệ với các chính phủ dân sự.

Ngoại trưởng Pompeo dự kiến sẽ không gặp gỡ Đức Giáo hoàng Phanxicô, người mà ông đã hội kiến vào tháng 10 năm ngoái. Trong khi Đức Giáo hoàng không phải lúc nào cũng gặp gỡ các bộ trưởng ngoại giao đến viếng thăm Vatican, Tòa Thánh đã nói với các nhà ngoại giao Hoa Kỳ rằng Đức Giáo hoàng Phanxicô không muốn hội kiến bất kỳ một nhân vật chính trị Mỹ nào quá gần gũi với cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11.

Cuộc gặp gỡ diễn ra trong bối cảnh Tòa Thánh dự kiến sẽ sớm gia hạn một thỏa thuận đã đạt được cách đây hai năm với Bắc Kinh về cơ cấu lãnh đạo trong Giáo hội.

Cuộc gặp gỡ cũng diễn ra ngay sau khi Ngoại trưởng Pompeo công bố một bài luận vào ngày 18 tháng 9 trên tờ First Things về thỏa thuận giữa Vatican và Trung Quốc.

Trong một tweet thúc đẩy bài luận này, Ngoại trưởng Pompeo viết rằng “Vatican gây nguy hiểm cho thẩm quyền luân lý của mình nếu gia hạn thỏa thuận”. Nhận xét đã tạo ra làn sóng trong giới ngoại giao vì đã chỉ trích thẳng thắn chính sách của Tòa Thánh.

Nhưng Ngoại trưởng Pompeo nhấn mạnh với CNA rằng ông cam kết làm việc với Vatican và ông thừa nhận tầm quan trọng mang tính quốc tế của việc đó đối với chủ đề tự do tôn giáo.

Ngoại trưởng Pompeo cho biết ông tin rằng Hoa Kỳ và Tòa Thánh “có chung lợi ích trong việc nhận thấy rằng mọi người dân ở Trung Quốc đều có cơ hội thực hành đức tin, thực hiện quyền lương tâm của họ”.

“Chính quyền của chúng tôi đã dành rất nhiều thời gian và sức mạnh để thúc đẩy vấn đề tự do tôn giáo trên toàn thế giới, và tôi thiết nghĩ Giáo hội Công giáo và Hoa Kỳ chia sẻ chung mong muốn tạo điều kiện cải thiện để các tín hữu Công giáo thực hiện truyền thống đức tin của họ ở Trung Quốc”.

Thỏa thuận giữa Vatican-Trung Quốc nhằm thống nhất các tín hữu Công giáo ở Trung Quốc, những người đã bị chia rẽ giữa “Giáo hội hầm trú” trung thành với Rome và một tổ chức được quốc gia công nhận, Hiệp hội Công giáo Yêu nước Trung Quốc, trong đó các Giám mục trước đây đã được bổ nhiệm và tấn phong mà không được sự chấp thuận của Đức Giáo hoàng, tạo ra một cuộc ly giáo trên thực tế trong Giáo hội.

Thỏa thuận, mà chi tiết chưa bao giờ được công bố công khai, cũng nhằm cung cấp một số biện pháp bảo vệ pháp lý cho hơn 9 triệu người Công giáo ở Trung Quốc, vào thời điểm khi mà Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nói rằng ông muốn chứng kiến việc Trung Quốc “tích cực hướng dẫn việc làm cho các tôn giáo phải trở nên phù hợp với xã hội xã hội chủ nghĩa … ủng hộ việc các tôn giáo của Trung Quốc kiên trì theo đường hướng Hán hóa”.

Trên thực tế, các nhà quan sát nhân quyền cho biết, dự án đó đã dẫn đến việc bắt giữ các nhà lãnh đạo tôn giáo, bao gồm cả các tín hữu Công giáo, cấm trẻ em tham dự Thánh lễ, và camera an ninh được lắp đặt trong các nhà thờ, đồng thời khiến những người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở khu tự trị Tân Cương của Trung Quốc phải đối mặt với tình trạng giam giữ hàng loạt, cưỡng bức lao động, triệt sản và phá thai trong một chiến dịch ngày càng được mô tả là một tội ác diệt chủng. Các nhóm tôn giáo và các nhóm sắc tộc khác cũng gặp phải tình trạng tương tự.

Ngoại trưởng Pompeo phát biểu với CNA rằng “chúng tôi nhận thấy khả năng đến Nhà thờ bị suy giảm rất nhiều … những việc họ đang làm đối với các cơ sở thờ phượng dành cho tín đồ Kitô giáo, những sự việc đang xảy ra ở phía tây đối với cộng đồng Hồi giáo ở Tân Cương, chúng tôi theo dõi tất cả những điều này đang ngày càng trở nên xấu đi và chúng tôi kêu gọi Vatican thực hiện khả năng của họ trong thẩm quyền luân lý để hỗ trợ những tín đồ đó”.

“Đó là cuộc trò chuyện mà tôi mong đợi rằng tôi sẽ có được mỗi khi gặp các nhà lãnh đạo tôn giáo trên khắp thế giới”, Ngoại trưởng Pompeo nói.

Những người chỉ trích thỏa thuận giữa Vatican-Trung Quốc nói rằng nó đã khiến Đức Giáo hoàng Phanxicô giữ im lặng về tình hình nhân quyền ở Trung Quốc. Một số nhà phê bình nói rằng sự im lặng đó dường như đã thu được ít thiện chí đối với những người Công giáo sống ở Trung Quốc, nhưng nó sẽ làm tổn hại đến khả năng truyền giáo của Giáo hội ở đất nước này bằng cách khiến Giáo hội dường như có vẻ đồng lõa với các hành vi ngược đãi của chế độ.

Các nhà phê bình cũng lưu ý rằng trong khi một thỏa thuận rõ ràng đã được ký kết về việc bổ nhiệm các Giám mục ở Trung Quốc, một số Giám mục đã thực sự được bổ nhiệm để lấp đầy nhiều Giáo phận trống tòa ở Trung Quốc, bởi vì Bắc Kinh đã khiến quá trình bổ nhiệm bị đình trệ.

Tuy nhiên, những người bảo vệ thỏa thuận nói rằng các điều kiện đối với người Công giáo có thể tồi tệ hơn nhiều trong nước nếu Tòa Thánh không sẵn sàng can dự với Bắc Kinh, và thậm chí ngay cả khi một số Giám mục được bổ nhiệm, đã ngăn chặn việc bổ nhiệm các Giám mục có khuynh hướng ly giáo là sự khởi đầu của cuộc cải cách.

Đức Hồng y Parolin từ chối trả lời các câu hỏi từ CNA liên quan đến chuyến thăm của Ngoại trưởng Pompeo. Một phụ tá của Đức Hồng y phát biểu  với CNA rằng Đức Hồng y Parolin mong đợi sẽ thảo luận về các vấn đề liên quan đến thỏa thuận giữa Trung Quốc với Ngoại trưởng Pompeo.

Đầu tháng này, Đức Hồng y Parolin đã phát biểu với các nhà báo rằng “mối bận tâm hiện tại của Tòa Thánh đó là bình thường hóa đời sống của Giáo hội hết khả năng có thể, để đảm bảo rằng Giáo hội có thể sống một cuộc sống bình thường, mà đối với Giáo hội Công giáo cũng là quan hệ với Tòa Thánh và với Đức giáo hoàng”.

Ngoại trưởng Pompeo phát biểu với CNA rằng ông hiểu rằng Giáo hội phải đối mặt với những rủi ro ở Trung Quốc cho dù họ có can dự với Bắc Kinh như thế nào.

“Tòa Thánh sẽ phải cân bằng những rủi ro đó và tôi đánh giá cao điều đó, và tôi không biết chính xác những thỏa thuận đã được đồng ý là gì”.

“Nhưng tôi có thể nói với quý vị rằng khi quý vị nhìn vào sự thật, điều kiện đã trở nên tồi tệ hơn. Khả năng biểu lộ đức tin của các tín đồ đã giảm sút. Nó đã đi lùi”, Ngoại trưởng Pompeo nói.

“Và vì vậy trong trường hợp những cuộc đối thoại này cực kỳ quan trọng và phức tạp, các thỏa thuận được ký kết phải thực sự mang lại kết quả phản ánh tình hình tốt hơn. Đây là hình thức của những điều mà chúng ta luôn phải đối mặt, nơi chúng ta chắc chắn có những giải pháp không hoàn hảo, nhưng chúng ta không bao giờ ngừng kêu gọi điều mà chúng ta cuối cùng nhận thức được là điều đúng đắn phải làm”.

“Hoa Kỳ đang kêu gọi các quốc gia trên toàn thế giới mở rộng tầm mắt đối với những sự việc đang diễn ra [ở Trung Quốc], cho dù đó là quyền tự do đang bị từ chối ở Hồng Kông, hay những sự việc đang diễn ra chống lại những người muốn thực hành đức tin của họ ở Tây Tạng, ở Nội Mông … Chúng tôi đang theo dõi sự suy thoái của vấn đề tự do tôn giáo, và mỗi chúng ta có trách nhiệm đặc biệt trong việc giải quyết vấn đề đó”, Ngoại trưởng Pompeo nói.

“Tôi tin tưởng rằng Tòa Thánh có khả năng thực sự đặc biệt và duy nhất để làm cho cuộc sống của mỗi người trong số những người này, những người chỉ đơn giản mong muốn thực hiện nhân quyền cơ bản nhất của họ trong việc thực hành đức tin cá nhân, được trở nên tốt đẹp hơn”, Ngoại trưởng Pompeo nói.

Đức Hồng y Giuse Trần Nhật Quân (Joseph Zen), nguyên Giám mục Hồng Kông, là một nhà phê bình thẳng thắn về thỏa thuận với Trung Quốc. Đức Hồng y Zen đã phát biểu với CNA trong tháng này rằng “sự im lặng sẽ làm tổn hại công cuộc Phúc Âm hóa”.

“Mai này, khi mọi người sẽ cùng nhau quy tụ để lên kế hoạch cho một Trung Quốc mới, Giáo hội Công giáo có thể không được chào đón”.

Cùng với Đức Hồng y Zen, Đức Hồng y Charles Muang Bo của Miến Điện và Đức Hồng y Ignatius Suharyo của Indonesia đã nhiều lần tố cáo những hành vi vi phạm nhân quyền của Trung Quốc.

Ngoại trưởng Pompeo phát biểu với CNA rằng ông tin rằng cần có thêm nhiều tiếng nói hơn, bao gồm cả những tiếng nói từ Rome, nên được  cất lên. “Thế giới, và điều đó chắc chắn bao gồm cả Vatican, có trách nhiệm nói lên sự thật đó, nói về thực tế đang diễn ra”, Ngoại trưởng Pompeo nói.

Ngoại trưởng Pompeo cũng cho biết thêm rằng theo quan điểm của ông, Hoa Kỳ và các quốc gia khác đã và đang nỗ lực để tạo ra sự thay đổi trong khu vực.

Nói về Hoa Kỳ, Ngoại trưởng Pompeo cho biết rằng “chúng tôi đã áp đặt cái giá phải trả đối với một số trong số các quốc gia vi phạm nghiêm trọng nhất, chúng tôi đã thúc giục các doanh nghiệp Mỹ phải đảm bảo, chẳng hạn như ở Tân Cương, rằng họ không làm ăn với những quốc gia có liên quan trong những vụ vi phạm nhân quyền khủng khiếp đang diễn ra ở đó. Vì vậy, chúng tôi đã thực hiện một số hành động nhằm ngăn chặn những hình thức vi phạm những quyền cơ bản nhất của con người”.

Đề cập đến cuộc gặp gỡ sắp tới với các quan chức đến từ Úc, Nhật Bản và Ấn Độ, Ngoại trưởng Pompeo cho biết rằng mục tiêu của ông là “xây dựng một liên minh vì các dân tộc yêu tự do trên toàn thế giới …. để tiếp tục bảo vệ những quyền cơ bản nhất này”.

Ngoại trưởng Pompeo cho biết rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc có những hành động trừng phạt đối với các quốc gia phản đối việc Trung Quốc vi phạm nhân quyền bằng cách cắt đứt hoặc hạn chế các mối quan hệ thương mại.

“Chúng tôi đã nói chuyện với các quốc gia ở Thái Bình Dương – các quốc đảo Thái Bình Dương – những người đã làm điều gì đó mà người Trung Quốc không thích và họ đã ngừng đưa khách du lịch đến quốc gia của họ. Nó ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế của họ. Các quốc gia bình thường không làm điều đó. Họ không sử dụng thương hiệu ngoại giao trừng phạt vốn ảnh hưởng đến cuộc sống của những người dân chân chính”.

Nói về Đài Loan, nơi chính quyền Trump đã đưa ra các sáng kiến ngoại giao mới bằng cách cử cả nhà ngoại giao cấp cao và Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ Alex Azar trong những tháng gần đây, Ngoại trưởng Pompeo cho biết đảo quốc này, vốn tự coi mình là có chủ quyền trong khi Bắc Kinh coi đây như là một tỉnh nổi loạn, “chắc chắn là một phần trong nỗ lực của chúng tôi”, nhưng đồng thời cho biết “thách thức lớn hơn nhiều so với bất kỳ một không gian chiến thuật duy nhất nào”.

“Thách thức và cuộc chiến không phải giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Đây là cuộc chiến giữa chủ nghĩa độc tài, sự man rợ, pháp quyền và việc bảo vệ các quyền và tự do cơ bản của con người. Đó là thách thức mà Đảng Cộng sản Trung Quốc đưa ra và đó là thách thức mà Tổng thống Trump đã nỗ lực làm việc để chống lại, để đảm bảo ít nhất là đối với người dân Mỹ, chúng tôi sẽ đi đúng hướng. Chúng tôi đang kêu gọi các quốc gia khác tham gia cùng với chúng tôi trong thử thách này”.

“Các chế độ tham gia vào các hành vi độc đoán, toàn trị”, Ngoại trưởng Pompeo nói, “tồn tại trong bóng tối và sự hoang mang xáo trộn. Và các nhà chức trách đạo đức trên thế giới, những người coi trọng các quyền tự do cơ bản nhất đối với mỗi con người … thu hút sự chú ý đối với các chế độ đó cuối cùng sẽ tạo ra cuộc sống tốt hơn cho mọi người”, Ngoại trưởng Pompeo cho biết thêm.

“Điều tôi hy vọng và những gì tôi biết Tòa Thánh dự định thực hiện là tiếp tục tập trung sự chú ý đối với tình hình. Đó sẽ là điều đúng đắn cần thực hiện, đó sẽ là điều mà Hoa Kỳ sẽ yêu cầu họ thực hiện, và tôi tin chắc rằng họ sẽ làm như vậy. Có một lịch sử lâu dài về điều đó trong Giáo hội và tôi tin tưởng rằng họ sẽ tiếp tục làm điều đó”.

Minh Tuệ (theo CNA)