Mầu nhiệm Một Chúa Ba Ngôi
(Mt 28, 16-20)
Mỗi ngày chúng ta tiếp nhận nhiều thông tin, nhưng tiếp nhận không như nhau. Có những thông tin đọc qua rồi bỏ vì chẳng liên hệ với chúng ta bao nhiêu, chẳng hạn chuyện các nhà khoa học đã xác lập được bản đồ gien con người, hay chuyện tổng thống Trump huỷ cuộc họp với Kim Jong-un… Ngược lại có những thông tin kém quan trọng hơn về mặt tầm mức, nhưng lại liên quan trực tiếp đến đời sống chúng ta nên được quan tâm hơn, chẳng hạn chuyện xăng dầu lên giá, chuyện đường phố ngập lụt…
Cũng với cái nhìn như vậy, hỏi mầu nhiệm Một Chúa Ba Ngôi có ý nghĩa gì với chúng ta? Phải chăng chỉ là công thức tuyên xưng trên môi miệng mỗi khi làm dấu Thánh Giá, đọc kinh Tin Kính, kinh Sáng Danh mà chẳng ăn nhập gì tới đời sống? Chúng ta phải hiểu về mầu nhiệm Một Chúa Ba Ngôi như thế nào và sống mầu nhiệm này ra sao?
Mầu nhiệm Một Chúa Ba Ngôi là một trong những mầu nhiệm lớn lao nhất Đức Giêsu đã mặc khải cho nhân loại. Mầu nhiệm này vượt khỏi tầm suy luận và hiểu biết của con người. Một Chúa Ba Ngôi nghĩa là Thiên Chúa là Thiên Chúa duy nhất nhưng có ba ngôi vị khác nhau. Chúa Cha khác với Chúa Con và khác với Chúa Thánh Thần. Khác là khác trong tương quan: Cha là Cha của Con, và Con là Con của Cha, phân biệt rất rõ rệt. Khác còn là khác nơi nguồn gốc: Cha sinh ra Con, chứ Con không hề sinh ra Cha ; Chúa Thánh Thần bởi Chúa Cha và Chúa Con mà ra chứ không ngược lại. Tuy khác nhau, nhưng Chúa Cha, Chúa Con, Chúa Thánh Thần không phải là ba Thiên Chúa mà chỉ là một: “Ta và Cha là một” (Ga 14,10). Là một vì cả ba cùng chung một sự sống, cùng chung một bản tính: “Mọi sự của Cha đều là của Con” (Ga 16,15). Là một khăng khít đến nỗi: “Ai thấy Ta là thấy Chúa Cha” (Ga 14,9). Một là ba, ba là một. Rắc rối quá, khó hiểu quá!
Để làm sáng tỏ phần nào mầu nhiệm này, trước đây các nhà thần học thường dùng những tỉ dụ như hình tam giác, ba thể đặc lỏng khí của vật chất… Nay chúng ta thử dùng một hình ảnh mới hơn xem sao: chiếc quạt điện. Hãy quan sát chiếc quạt máy. Khi quạt đứng yên ta phân biệt rõ cả ba cánh quạt, nhưng khi cắm điện vào, quạt quay, ba cánh không còn phân biệt, quạt quay càng nhanh ba cánh càng hoà thành một.
Dĩ nhiên chẳng có so sánh nào là hoàn hảo, nhất là khi dùng một vật hữu hình để nói về mầu nhiệm cao cả của Đấng vô hình. Tuy nhiên, qua hình ảnh cái quạt, dẫu có khập khiễng, vẫn gợi ý cho chúng ta nói được chút gì về mầu nhiệm Thiên Chúa. Thật vậy, xét ở thể tĩnh, Thiên Chúa là ba ngôi vị riêng biệt. Thế nhưng, Thiên Chúa không bao giờ ở thể tĩnh cả, Người luôn ở thể động, nghĩa là Ba Ngôi luôn luôn yêu thương trao hiến cho nhau… như chiếc quạt quay mãi, quay mãi không thôi. Ba Ngôi Thiên Chúa yêu thương nhau với một tình yêu thắm thiết chan hòa. Chúa Cha yêu Chúa Con và trao ban tất cả cho Chúa Con. Chúa Con yêu Chúa Cha và dâng hiến tất cả cho Chúa Cha. Chúa Thánh Thần là tình yêu thông hiệp giữa Chúa Cha và Chúa Con.
Lại nữa, muốn cho quạt quay đều, quay tốt thì ba cánh phải cân bằng, nếu một trong ba cánh nặng hơn nó sẽ làm cho chiếc quạt đảo, không vững. Cũng vậy, Ba Ngôi khác nhau nhưng bằng nhau, không Ngôi nào hơn Ngôi nào kém. Bằng nhau và nên một với nhau trong vinh quang, trong danh dự, trong ý chí, trong quyền năng…
Khi quay, quạt tạo ra luồng gió mát. Nguyên lý làm cho quạt quay là nguyên lý điện từ, do dòng điện đi qua cuộn dây dẫn điện. Nguyên lý hoạt động của Ba Ngôi là tình yêu. Hoạt động đó, như sách giáo lý cho biết: Chúa Cha sáng tạo, Chúa Con cứu chuộc, Chúa Thánh Thần thánh hóa. Tình yêu sáng tạo muốn chia sẻ hạnh phúc nên Thiên Chúa đã tạo dựng nên vũ trụ vạn vật và con người. Tình yêu cứu độ muốn giải thoát con người khỏi tình trạng nô lệ tội lỗi nên Ngôi Hai đã xuống thế làm người. Tình yêu thánh hóa muốn đổi mới và làm cho cuộc sống tươi đẹp hơn nên ngọn lửa của Chúa Thánh Thần không ngừng được đốt lên trong lòng các tín hữu.
Trở lại vấn đề chúng ta đã nêu lên từ đầu: mầu nhiệm quan trọng là thế nhưng có ăn nhập gì đến đời sống chúng ta hay không? Ăn nhập chứ, ăn nhập nhiều là đằng khác vì có liên quan đến sự sống đời đời của chúng ta, liên quan đến ơn cứu độ. Thật vậy, tất cả những mặc khải của Đức Giêsu đều nhằm mang lại ơn cứu rỗi cho loài người. Thế nên, nếu không cần thiết cho ơn cứu độ của chúng ta, Đức Giêsu đã chẳng mặc khải mầu nhiệm Một Chúa Ba Ngôi làm gì cho thêm rắc rối.
Mầu nhiệm Một Chúa Ba Ngôi với nguyên lý hoạt động là tình yêu là nguyên mẫu tốt nhất và duy nhất cho mọi hoạt động của con người từ cấp độ cá nhân cho đến tập thể gia đình, xã hội, quốc gia. Trở lại với cái quạt, từ nguyên lý điện từ, người ta đã chế tạo ra các loại động cơ điện, cái thì làm quạt điện, máy bơm nước, cái thì làm máy kéo… phục vụ đời sống thường ngày, dùng trong nông nghiệp, công nghiệp, các ngành tiểu thủ công nghiệp… mang lại biết bao lợi ích. Tương tự như vậy và còn hơn vậy, hoạt động của con người chỉ có thể mang lại lợi ích tốt đẹp khi rập theo khuôn mẫu hoạt động của Ba Ngôi với động lực là tình yêu. Đi ngược lại khuôn mẫu tình yêu, tức là theo nguyên lý của hận thù oán ghét, con người chỉ mang lại đổ vỡ bất hạnh cho mình và cho người khác.
Gia đình chẳng hạn. Phải nói gia đình là cộng đồng ngôi vị giống với mẫu Ba Ngôi Thiên Chúa nhất, gia đình sao chép một cách tự nhiên nhất hình ảnh của Ba Ngôi. Gia đình nào cũng được mời gọi tham dự vào sự sáng tạo, cứu độ và đổi mới của Ba Ngôi. Có hoạt động sáng tạo nào tuyệt vời và giống với sự sáng tạo của Thiên Chúa cho bằng việc sinh sản con cái. Có sự cứu độ và giải thoát nào cao cả và vô vị lợi cho bằng sự hy sinh tha thứ của cha mẹ dành cho con cái. Có tác động đổi mới nào hữu hiệu và quan trọng mà con cái nhận được cho bằng sự giáo dục từ gia đình. Để đạt hiệu quả tốt đẹp, tất cả những hoạt động của gia đình phải được thúc đẩy bằng một động lực duy nhất là tình yêu. Tuy nhiên, trong thực tế nhiều khi không được như thế. Có những đứa con được sinh ra không phải trong tình yêu mà chỉ vì vỡ kế hoạch, là bất đắc dĩ, hay tệ hơn nữa thay vì sáng tạo lại là hủy diệt, là phá thai. Có những gia đình xào xáo, bất hòa, rạn nứt, đổ vỡ vì vợ chồng, cha mẹ, con cái không biết quên mình hy sinh, tha thứ cho nhau. Có những khi thay vì giúp nhau đổi mới, gia đình lại là nơi làm cho người ta nên xấu hơn, tồi tệ hơn.
Không theo khuôn mẫu Ba Ngôi Thiên Chúa, hoạt động của con người chỉ mang đến bất hạnh và cuối cùng là chết chóc và hủy diệt. Chết chóc và hủy diệt ở phạm vi hẹp là cộng đoàn và gia đình. Chết chóc và hủy diệt ở phạm vi rộng là xã hội, là thế giới… mà biểu hiện cụ thể là chiến tranh, là bất công, là ô nhiễm môi trường, là tội ác dưới mọi hình thức…
Đó là kinh nghiệm mà đất nước chúng ta đã trải qua. Cuộc cách mạng đặt nền tảng trên thù hận, bạo lực… mang lại gì? Đất nước thống nhất ư? Thống nhất địa lý nhưng lòng người vẫn ly tán, vết thương hận thù chia rẽ vẫn rỉ máu. Xoá bỏ bất công ư? Xoá bất công này để xây bất công khác, bất công chồng lên bất công, tạo ra một tầng lớp thống trị mới, độc tài hơn, dã man hơn… Thế nên con đường để dựng xây lại đất nước, không thể là con đường hận thù bạo lực. Niềm hy vọng một đất nước dân chủ tự do chỉ có thể phát xuất từ nguyên lý yêu thương, theo nguyên mẫu của Ba Ngôi Thiên Chúa. Chỉ những ai có con tim yêu thương mới thực sự xây dựng hoà bình, mang lại hạnh phúc và an lạc cho xứ sở này.
Trong bài Tin Mừng hôm nay, Chúa Giêsu truyền dạy mỗi người chúng ta phải trở nên chứng nhân rao giảng Tin Mừng cho muôn dân, với lời dặn: “làm phép rửa cho họ nhân danh Cha, và Con, và Thánh Thần”. Làm phép rửa không chỉ là làm phép rửa cho từng cá nhân với công thức Ba Ngôi, nhưng điều căn bản hơn, chính là làm phép rửa cho toàn thể nhân loại khi loan truyền nguyên lý tình yêu của Ba Ngôi, khiến nguyên lý tình yêu trở thành nguyên lý của mọi nguyên lý, khai triển nguyên lý tình yêu hiệp nhất vào mọi chi tiết của cuộc sống, làm cho tình yêu của Ba Ngôi thấm nhập vào ngóc ngách của mọi cơ chế, mọi quan hệ xã hội.
Mỗi ngày chúng ta làm dấu thánh giá nhiều lần. Mỗi lần làm dấu thánh giá hãy ý thức rằng chúng ta đang ghi dấu tình yêu của Thiên Chúa Ba Ngôi trên thân thể và đang nhân danh Ba Ngôi để thực hiện hoạt động của mình. Chỉ những hoạt động nhân danh Ba Ngôi tình yêu, được khơi nguồn từ chính nguồn mạch tình yêu Ba Ngôi, được thúc đẩy bởi tình yêu, được nuôi dưỡng bằng tình yêu, được thực hiện vì tình yêu thì mới mang đến sự giải phóng và đổi mới thực sự bản thân và xã hội, mới mang lại cho con người sự sống và hạnh phúc đích thực. Chính lúc đó chúng ta đang sống mầu nhiệm Ba Ngôi một cách đúng đắn và tích cực. Có như thế mầu nhiệm này mới thực sự trở thành trung tâm niềm tin Kitô giáo của chúng ta.
Lm. Phaolô Nguyễn Quốc Hưng
Đại Chủng Viện thánh Giuse Sài Gòn
