Trong một cuộc phỏng vấn với Vatican News, được thực hiện qua email, Tổng biên tập tạp chí Dòng Tên La Civiltà Cattolica, Linh mục Antonio Spadaro SJ, đã nhấn mạnh một số chủ đề chính của Thượng Hội đồng Giám mục về khu vực Amazon, và đồng thời thảo luận về sự cần thiết đối với một Giáo hội “bản địa” vốn được hội nhập trong các nền văn hóa bản địa.
ĐTC Phanxicô trò chuyện với Linh mục Antonio Spadaro, SJ, trong một phiên họp tại Thượng Hội đồng Giám mục về khu vực Amazon (AFP)
VATICAN NEWS: Một số chủ đề chính được xem xét tại Thượng Hội đồng Giám mục về khu vực Amazon có ý nghĩa gì đối với toàn thế giới?
LINH MỤC ANTONIO SPADARO: Chủ đề quan trọng đầu tiên đó chính là ‘Sứ mạng tiên tri’. Ngày nay, Giáo hội cần phải thi hành sứ mạng tiên tri khi đối diện với những thách đố to lớn của hiện tại, và để nhận thức tương lai mà chúng ta muốn xây dựng. Vì vậy, chủ đề đầu tiên đó chính là tương lai của Giáo hội, lưu tâm đến việc những hạt giống của tương lai giờ đây nằm ở các khu vực ngoại vi hơn là ở trung tâm. Khu vực ngoại vi lên tiếng từ trung tâm với nhận thức rằng kinh nghiệm của nó được lắng nghe như một tiếng nói tiên tri đối với toàn thể Giáo hội. Và, chính xác vì lý do này, nó được một số người đánh giá là đáng lo ngại.
Chủ đề quan trọng thứ hai đó chính là Thượng Hội đồng hướng thẳng đến một vùng đất nơi tập trung những mâu thuẫn khổng lồ các đặc tính chính trị, kinh tế và sinh thái. Một vùng đất không phải là một quốc gia, nơi mà một nhóm người bị đàn áp và đe dọa bởi nhiều hình thức bạo lực. Nhưng cũng là một nhóm người, những người được thừa hưởng sự giàu có phong phú về ngôn ngữ, văn hóa, nghi lễ, truyền thống của tổ tiên.
Chủ đề quan trọng thứ ba đó chính là Đức tin. Các bài phát biểu chia sẻ trong hội trường và trong các nhóm nhỏ đang vẽ nên một bức bích họa lớn mà trong đó tất cả mọi thứ đều được kết nối với nhau: đức tin và lịch sử, hy vọng và địa lý, bác ái và chính trị. Không có gì nằm ngoài tầm nhìn hoặc vượt quá sự cam kết vốn xuất phát từ sự thúc đẩy của đức tin. Các chủ đề thần học trong Hội trường Thượng Hội đồng được đan xen một cách chặt chẽ với cuộc sống của người dân, những căng thẳng địa chính trị và “việc chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta”. Và, chính vì lý do này, nó được một số người đánh giá là đáng lo ngại. Đây cũng chính là lý do tại sao các cuộc tấn công phủ đầu nhằm vào Thượng Hội đồng, mang dáng vẻ như là một sự sùng đạo thuộc trào lưu chính thống, xuất phát từ các nhóm bảo vệ các lợi ích về kinh tế – chính trị. Nhưng đây cũng chính là lý do tại sao từ kinh nghiệm trưởng thành của Thượng Hội đồng này, nó có thể chỉ ra “những đường hướng mới” cho Giáo hội hoàn vũ.
Chủ đề quan trọng thứ tư đó chính là Giáo hội được xây dựng dựa trên các Bí tích và sứ vụ. Các Nghị phụ Thượng Hội đồng nhận thức được việc các cộng đồng thường xuyên cử hành Bí tích Thánh Thể khó khăn như thế nào do thiếu linh mục. Đã có một cuộc trò chuyện rõ ràng về quyền của các tín hữu để không phải tiếp tục phải “nhịn” Bí tích Thánh Thể; và về nghĩa vụ của các mục tử để cung cấp của ăn cho họ. Nhưng một tầm nhìn rộng lớn và trưởng thành hơn về Giáo hội, cuối cùng cũng đã tránh xa chủ nghĩa giáo sĩ, nhận thức được sự cần thiết cần phải hình dung ra những sứ vụ mới trong Giáo hội, đối với phụ nữ, cũng đã được bày tỏ. Rõ ràng từ những lời chứng, Giáo hội tại khu vực Pan-Amazon đã mắc nợ rất nhiều đối với những người phụ nữ. Nó cũng nhận thức được việc giáo dân đã thực sự có được nhiệm vụ giảng dạy và hỗ trợ các cộng đồng của Giáo hội.
VATICAN NEWS: Đã có rất nhiều cuộc thảo luận về sự hội nhập văn hóa. Đặc biệt trong bối cảnh của truyền thống Dòng Tên lâu đời trong khu vực này, xin Cha có thể đưa ra một vài suy nghĩ về việc làm thế nào Giáo hội có thể có được “diện mạo của khu vực Amazon”, trong khi vẫn trung thành với truyền thống Công giáo?
LINH MỤC ANTONIO SPADARO: Chúng ta phải phân biệt giữa một Giáo hội vốn coi người dân bản địa như là đối tượng của việc chăm sóc mục vụ, và một Giáo hội “bản địa” vốn coi người dân bản địa như là những nhân vật chính trong kinh nghiệm đức tin của nó. Chúng ta chắc chắn phải hướng đến một Giáo hội bản địa. Trong bối cảnh văn hóa, bản sắc, lịch sử và tâm linh của họ, một Giáo hội bản địa có thể được sinh ra với các vị Mục tử và các thừa tác viên, luôn luôn hiệp nhất trong tinh thần hiệp thông hoàn toàn với Giáo hội Công giáo toàn cầu, nhưng được hội nhập văn hóa trong các nền văn hóa bản địa. Phụng vụ phải đáp ứng với văn hóa của người dân để nó có trở thành “culmen et fons”, đỉnh cao và cội nguồn của đời sống Kitô giáo (x. Hiến Chế Phụng Vụ ‘Sacrosantum Concilium’, số 10) và do đó nó có thể được liên kết với những đau khổ và niềm vui của tất cả mọi người.
Câu hỏi về các nghi thức là một câu hỏi có từ lâu. Câu hỏi về các nghi thức của Trung Quốc tại thời điểm của Linh mục Dòng Tên Matteo Ricci và câu hỏi về việc cử hành phụng vụ tại Amazon đã được kết nối với nhau. Chúng ta cần phải hết sức cẩn thận để không phạm những sai lầm trong quá khứ. Tôi đã bị ấn tượng bởi thực tế rằng ý cầu nguyện đầu tiên của các tín hữu trong Thánh lễ khai mạc Thượng Hội đồng Giám mục về khu vực Amazon là bằng tiếng Trung Quốc. Một câu trả lời xác thực mang tính Công giáo phải được đưa ra theo yêu cầu của các cộng đồng Amazon để điều chỉnh phụng vụ bằng cách đánh giá cao tầm nhìn vũ trụ, các truyền thống, biểu tượng và nghi thức bao gồm các chiều kích siêu việt, cộng đồng và sinh thái.
Minh Tuệ (theo Vatican News)
