Liên Hiệp Quốc, khi thiết lập lễ kỷ niệm thường niên này vào năm 2010, đã công nhận điều mà hàng triệu người đã nhận thức rõ: cuộc đời của Đức Tổng Giám mục Romero là minh chứng cho sức mạnh của chân lý trước nỗi kinh hoàng.
Bức tranh tường miêu tả Đức Tổng Giám mục Oscar Romero tại Đại học El Salvador (Ảnh: Wikipedia/Giobanny Ascencio & Raul Lemus/CC BY-SA 3.0)
Hàng năm vào ngày 24 tháng 3, thế giới dừng lại để tôn vinh một tiếng nói không chịu khuất phục trong sự im lặng. Liên Hợp Quốc đã chọn ngày này để đánh dấu Ngày Quốc tế về Quyền được biết Sự thật liên quan đến các Vi phạm Nhân quyền Nghiêm trọng và vì Phẩm giá của nạn nhân. Không phải ngẫu nhiên mà ngày này bắt nguồn từ cuộc đời — và sự tử đạo — của Thánh Óscar Romero.
Đức Cha Romero, Tổng Giám mục San Salvador, đã bị ám sát khi đang cử hành Thánh lễ vào ngày 24 tháng 3 năm 1980. Trong những tháng trước khi qua đời, ngài đã trở thành người ủng hộ không chùn bước đối với người nghèo, những người “mất tích” và những người không có tiếng nói ở El Salvador, một đất nước khi đó đang bị chia rẽ bởi tình trạng bất ổn dân sự và bạo lực có hệ thống.
Vụ ám sát Đức Cha Romero, do một đội tử thần thân chính phủ thực hiện, là phản ứng trực tiếp trước việc vị Giám chức công khai lên án tình trạng vi phạm nhân quyền.
Liên Hợp Quốc, khi thiết lập lễ kỷ niệm thường niên này vào năm 2010, đã công nhận điều mà hàng triệu người đã nhận thức rõ: rằng cuộc đời của Đức Tổng Giám mục Romero là minh chứng cho sức mạnh của chân lý trước nỗi kinh hoàng. Quyền được biết điều gì đã xảy ra với người thân yêu của mình — sự thật về sự mất tích, cái chết hoặc nỗi đau khổ của họ — là một yêu cầu chính trị nhưng cũng là một khát vọng sâu sắc của con người.
Đức Tổng Giám mục Oscar Arnulfo Romero (Ảnh do Quỹ Tổng Giám mục Romero cung cấp)
Là những con người, chứ không phải là những số liệu thống kê
Ở những nơi xảy ra các vụ thảm sát hàng loạt và đàn áp chính trị, việc tìm kiếm sự thật thường gặp phải sự phủ nhận, trì hoãn hoặc bóp méo. Nhưng như Liên Hợp Quốc đã ghi nhận, quyền này là quyền bất khả xâm phạm. Gia đình có quyền được biết. Xã hội có quyền được ghi nhớ. Và nạn nhân có quyền được công nhận không phải là những số liệu thống kê, mà là những con người có phẩm giá.
Đức Tổng Giám mục Romero đã ý thức điều này từ lâu trước khi ngôn ngữ của luật pháp quốc tế bắt kịp. Trong bài giảng sau cùng của mình, vị Giám chức đã lên tiếng cho những bà mẹ đau buồn và những người cha mất tích, cho những người nông dân và trẻ em bị kẹt giữa làn đạn của cuộc nội chiến kéo dài ở El Salvador. Từ bục giảng, Đức Tổng Giám mục Romero đã nhấn mạnh phẩm giá con người của tất cả mọi người, kể cả những người mất tích, và lời nói của ngài mang theo sức nặng của sự đau khổ của họ:
“Nhân danh Thiên Chúa, nhân danh người dân đau khổ mà tiếng kêu của họ đã thấu tận trời cao… Tôi khản nài, tôi van xin, tôi ra lệnh cho các người: hãy chấm dứt sự đàn áp!”.
Và Đức Tổng Giám mục Romero đã phải trả giá bằng mạng sống của mình cho những lời nói đó.
Đứng lên vì sự thật
Giáo hội Công giáo đã công nhận sự tử đạo của Đức Tổng Giám mục Romero vào năm 2015 và ngài đã được Đức Thánh Cha Phanxicô tuyên phong hiển thánh vào năm 2018. Nhưng di sản của vị Giám chức đã vượt xa El Salvador và Giáo hội. Đức Tổng Giám mục Romero đã trở thành biểu tượng toàn cầu về ý nghĩa của việc bảo vệ chân lý khi việc làm như vậy là điều nguy hiểm.
Quyết định của Liên Hợp Quốc liên kết Ngày về Quyền được biết Sự thật với sự tử đạo của Đức Tổng Giám mục Romero không chỉ mang tính biểu tượng. Đó là lời kêu gọi hành động. Đó là lời mời gọi bảo vệ những người tố giác và những nhân chứng, bảo quản lưu trữ, điều tra các vụ lạm dụng và đảm bảo rằng không có gia đình nào phải sống trong bóng tối về những gì đã xảy ra với những người thân yêu của họ.
Đức Tổng Giám mục Romero đã từng nói: “Có nhiều điều chỉ có thể nhìn thấy qua đôi mắt đã rơi lệ”.
Quyền được biết sự thật tôn vinh tầm nhìn đó — tầm nhìn coi công lý không phải là sự trả thù, mà là sự công nhận, sự phục hồi và hy vọng.
Ngày 24 tháng 3 năm nay, thế giới không chỉ tưởng nhớ đến cái chết của Đức Tổng Giám mục Romero, mà còn nhớ đến cách ngài đã sống: như một người Mục tử sát cánh cùng với đàn chiên của mình, và là một nhân chứng cho chân lý, bất kể phải trả giá như thế nào.
Minh Tuệ (theo Aleteia)
