Cuộc phỏng vấn với Đức Ông Marek Piątek C.Ss.R, Giám mục Giáo phận Coari tại Amazon, người đã tham gia Thượng Hội Đồng Giám mục về khu vực Amazon được tổ chức tại Rome, từ ngày 6-27/10/2019.
Dưới đây là nội dung cuộc phỏng vấn với Đức Ông Marek Piątek C.Ss.R:
Thưa Đức Cha, những tin tức nào Ngài sẽ mang đến cho giáo dân trong Giáo phận Coari?
Trước hết, tôi sẽ trao lại cho họ phép lành của Đức Thánh Cha Phanxicô. Trong các cuộc họp của chúng tôi tại Thượng Hội Đồng Giám Mục, tôi đã xin Ngài ban phép lành cho Giáo phận, các Linh mục, các tu sĩ, chủng sinh và giáo dân của chúng tôi. Tôi cũng đảm bảo với Ngài rằng chúng tôi sẽ luôn cầu nguyện cho Ngài. Tôi đã nhắc ĐTC Phanxicô rằng Ngài đã nâng Hạt Giám chức Coari lên hàng Giáo phận vào năm 2013. Tôi cũng mang trong mình tính phổ quát của Giáo hội Công giáo, rằng tôi có thể trải nghiệm ở đây tại “Thành phố Vĩnh cửu” (Rôma) nơi có mộ của Thánh Phêrô và ngai của những người kế vị Ngài. Tôi cũng mang theo bên mình toàn bộ di sản của Thượng Hội đồng giám mục đến Amazon!
Thượng Hội đồng chính là thời gian đặc biệt của ân sủng của Thiên Chúa không chỉ đối với lục địa, đối với Giáo phận địa phương của chúng tôi mà còn đối với toàn thể Giáo hội. Thượng Hội đồng, đối với chúng tôi, đã trở thành Lễ Ngũ Tuần. Chính Chúa Thánh Thần là nhân tố chính của Thượng Hội đồng giám mục. Chúng tôi đã cố gắng lắng nghe điều mà Chúa Thánh Thần đã ngỏ lời với Giáo hội tại khu vực Amazon. Chúng tôi đã cố gắng lắng nghe những gì Đức Thánh Cha nói, những điều các Nghị phụ chia sẻ, những điều mà giáo dân và các Tu sĩ đã đề cập, đặc biệt chúng tôi lắng nghe từ các vị đại diện của các dân tộc bản địa ở Amazon.
Sau khi trở về Coari, tôi cũng sẽ nói với Giáo phận láng giềng của chúng tôi về việc phong Thánh cho Nữ tu Dulce Lopes Pontes người Brazil, còn được gọi là “Mẹ của người nghèo” ở Salvado, bang Bahia, mà tôi đã có cơ hội được tham dự tại Rome. Tôi cũng sẽ nói với họ về chuyến viếng thăm Đền thờ Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp và về một cuộc gặp gỡ thú vị với Cha Michael Brehl, Bề Trên Tổng Quyền và cộng đoàn Dòng Chúa Cứu Thế tại Trụ sở chính. Tôi đã cầu nguyện trước Linh Ảnh Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp cho Giáo phận của chúng tôi. Mỗi tuần trong Giáo xứ, chúng tôi luôn làm Tuần Cửu nhật kính Đức Mẹ. Đây là một di sản tuyệt đẹp được các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế truyền lại!
Đức Cha nhận thấy Giáo phận Coari thế nào? Giáo phận có những đặc thù nào? Đâu là những vấn đề Giáo phận phải đối mặt?
Giáo phận Coari, thuộc bang Amazonas, là một Giáo phận non trẻ, truyền giáo và năng động! Giáo phận này đã được ĐTC Phanxicô thiết lập vào ngày 9 tháng 10 năm 2013. Quan Thầy của Giáo phận là Thánh Anna, Thân mẫu của Mẹ Thiên Chúa và bà ngoại của Chúa Giêsu Kitô. Diện tích của Giáo phận khoảng 120 000 km² với ít hơn 300.000 cư dân. Giáo Phận có 10 Giáo xứ lớn với hơn 500 cộng đồng. Trong đó có hai Giáo xứ được điều hành bởi các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế.
Trong giáo phận, có hơn 20 linh mục và 4 nữ tu sĩ, cũng như hàng trăm giáo dân: các thừa tác viên ngoại thường về Lời Chúa, Bí tích Thánh Thể, cũng như được ủy quyền để chứng hôn và cử hành Bí tích rửa tội; có hơn 800 giáo lý viên giáo dân và khoảng 30 ủy ban mục vụ khác nhau. Chúng tôi sử dụng các phương tiện truyền thông để phục vụ công việc truyền giáo. Các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế tại Coari đã điều hành một đài phát thanh trong hơn 50 năm.
Các giáo xứ và cộng đồng của chúng tôi không chỉ sống và sinh hoạt trên các bờ sông tuyệt đẹp, nhưng còn ở gần các con sông và những hồ nước rất nguy hiểm. Giáo dân nơi đây rất tốt bụng, cao thượng và đáng tin tưởng, mặc dù có một số điểm yếu. Chúng tôi hướng dẫn cuộc sống và chăm sóc mục vụ theo nhịp thủy triều lên xuống của sông hồ: thời điểm mùa hè là thời gian của các trận lũ lụt.
Việc giao thông đi lại chỉ được thực hiện bằng tàu và thuyền. Khoảng cách giữa các giáo xứ thì rất rộng lớn. Từ Tòa Giám Mục ở Coari đến giáo xứ gần nhất phải mất 10 tiếng di chuyển bằng thuyền.
Cuộc sống của người dân nơi đây như thế nào? Giáo Phận có bị thiếu ơn gọi không?
Chúng tôi sống than bần và nghèo khó. Chúng tôi quan tâm đến việc tự cung cấp, nhưng đơn giản là chúng tôi không thể đủ khả năng đầu tư lớn hơn. Vào năm 2000, chúng tôi đã mở Chủng viện Thần học Thánh Anna, nơi chúng tôi đón tiếp những chàng trai trẻ vừa tốt nghiệp trung học và đưa họ vào năm dự bị. Tại Manaus, thành phố thủ đô của tiểu bang, chúng tôi có mười ứng viên cho chức Linh mục đang nghiên cứu triết học và thần học.
Ơn gọi Linh mục và tu sĩ địa phương chính là niềm vui của giáo phận chúng tôi. Chúng tôi có những linh mục đầy thánh thiện và nhiệt thành xuất phát từ người dân địa phương! Giáo dân cũng đã có sự đóng góp to lớn cho công việc mục vụ và truyền giáo. Chỉ với một số ít linh mục, đặc biệt có những giáo dân truyền lại di sản đức tin cho các thế hệ mới sau này. Sứ vụ linh mục và giám mục bắt nguồn từ Bí tích Truyền chức Thánh, trong khi sứ vụ giáo dân được thiết lập dựa trên Bí tích Rửa tội.
Trong tình cảnh các giáo phái Tin lành hoạt động mạnh mẽ, việc đào tạo và huấn luyện là hết sức cần thiết, đặc biệt là đối với giáo dân. Đó chính là lý do tại sao, để có thể vượt qua nhiều khó khăn trên cuộc hành trình, chúng tôi đã xây dựng “Nhà tĩnh tâm Thánh Anphongsô và Trung tâm đào tạo Truyền giáo”. Từ năm 2017, đã có các khóa học dành cho các linh mục và giáo dân từ khắp nơi trong giáo phận.
Xin Đức Cha chia sẻ đôi điều về các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế. Làm thế nào để họ có thể tham gia vào sứ vụ trong Giáo phận Coari?
Uy tín hiện tại của chúng tôi được phát triển từ những công việc tốt lành của các nhà truyền giáo. Chúng tôi đã là một Hạt Giám Chức trong 50 năm. Chính Thánh Giáo Hoàng Phaolô VI, người đã thiết lập hạt Giám Chức này vào năm 1963 và giao hạt Giám Chức cho các tu sĩ Dòng Chúa Cứu thế của Manaus chăm sóc mục vụ. Trong gần 40 năm, hạt Giám Chức được dẫn dắt bởi vị Giám mục thông thái và tận tụy, Đức Cha Gutprice Freire Régis CSsR, Ngài đến từ các khu vực địa phương.
Nhờ những công việc quả cảm của các tu sĩ Dòng Chúa Cứu thế từ Phụ Tỉnh Manaus, Brazil và các tu sĩ người Mỹ từ Tỉnh Dòng St. Louis cũ (nay được sáp nhập vào Tỉnh Dòng Denver) mà các cấu trúc mục vụ và vật chất của Giáo phận chúng tôi đã phát triển lớn mạnh. Sẽ không có giáo phận nào ở Coari ngày hôm nay nếu không có hơn 70 năm thực hiện công việc truyền giáo tuyệt vời nhưng lại vô cùng khắt khe này! Ngay từ đầu, các Nữ tu Dòng Thừa Sai Máu Châu Báu Chúa Kitô đã hợp tác với các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế trong giáo phận. Và giờ đây chúng tôi dâng lời tạ ơn Chúa vì tất cả những điều này và chúng tôi cũng rất biết ơn họ!
Tôi cũng tin chắc rằng nhờ lời cầu nguyện tha thiết và việc chăm sóc của họ cho ơn gọi linh mục và tu sĩ, ngày nay tất cả các linh mục giáo phận của chúng tôi đều xuất phát từ người dân địa phương. Điều này rất quan trọng! Sứ mạng truyền giáo chỉ có thể đem lại hoa trái và chỉ có thể phát triển khi các ơn gọi địa phương xuất hiện! Nhiệm vụ của chúng tôi giờ đây đó chính là bảo vệ và phát triển di sản đã được nhận lãnh.
Chúng ta có thể mong đợi những gì từ Thượng Hội Đồng Giám mục về khu vực Amazon? Làm thế nào để những suy tư của Thượng Hội Đồng Giám Mục sẽ được tiếp tục?
Đức Thánh Cha, ngay từ lúc khai mạc Thượng Hội đồng, đã chỉ ra bốn vấn đề liên quan đến khu vực Amazon để chúng ta cùng nhau suy tư và cầu nguyện. Đó chính là việc chăm sóc mục vụ, sự đa dạng của các nền văn hóa, chiều kích sinh thái-xã hội, và thực tế về coogn nghị tính của Giáo Hội. Do đó, những kỳ vọng đối với Thượng Hội đồng đã tăng lên rất cao, một phần cũng nhờ vào sự quan tâm đáng kể từ các phương tiện truyền thông đại chúng.
Tôi muốn nhấn mạnh rằng Thượng Hội đồng chính là hơi thở của mùa xuân trong đời sống của Giáo hội của chúng ta. Thượng Hội Đồng sẽ góp phần vào việc làm gia tăng đức tin, góp phần vào sự phát triển của công việc truyền giáo, truyền sinh khí cho sự hợp tác trong việc xây dựng Triều đại của Thiên Chúa dựa trên công lý và chân lý, và đồng thời cũng góp phần vào mối bận tâm lớn hơn đối với “Ngôi nhà chung” của chúng ta, nghĩa là cho toàn bộ công trình Thiên Chúa cũng như để cứu chuộc con người và thế giới. Hệ Sinh thái toàn diện, trong đó nhấn mạnh các giá trị và phẩm giá của sự sống con người, là một phần quan trọng của việc truyền giáo.
Thượng Hội Đồng cho chúng ta thấy sự cần thiết cần phải quan tâm nhiều hơn đối với người dân bản địa, để tôn trọng văn hóa, truyền thống và đời sống tâm linh của họ. Trong suốt Thượng Hội Đồng Giám mục, chúng tôi đã bàn về một nghi thức mới có thể sử dụng cho các Giáo Hội tại Amazon và các phương pháp khả thi nhằm khác phục tình trạng linh mục. Chúng tôi đã được mời đến để nâng cao giá trị của giáo dân và sứ vụ của họ vốn phát xuất từ Bí tích rửa tội. Thượng Hội Đồng cũng nói về sự cần thiết trong việc đánh giá cao hơn vai trò của phụ nữ trong Giáo hội. Vai trò của lời chứng cá nhân và tinh thần huynh đệ cũng đã được nhấn mạnh, đặc biệt là đối với những người nghèo và những người bị bỏ rơi.
Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo? Kết luận chính thức của Thượng Hội Đồng Giám Mục tại Roma chắc chắn không phải là việc chắm dứt những suy tư về các vấn đề mà Thượng Hội Đồng đã giải quyết. Giờ đây, đặc biệt là sau khi ĐTC Phanxicô công bố Tông Huấn hậu Thượng Hội đồng, khi mà giai đoạn rất quan trọng bắt đầu, đó là việc thực hiện các nghị quyết của Thượng Hội Đồng đối với toàn bộ khu vực Amazon, bao gồm 9 quốc gia. Chúng ta phải mang tinh thần của Thượng Hội Đồng đến với các Giáo hội địa phương, các Giáo phận của chúng ta, các cộng đồng cũng như tâm hồn con người! Điều này đòi hỏi sự cam kết của tất cả mọi người, đồng thời đòi hỏi tinh thần trách nhiệm chung, sự khôn ngoan và hiểu biết thiêng liêng, tinh thần nhiệt huyết truyền giáo, và sự trợ giúp tuyệt vời từ Chúa Thánh Thần.
Thưa Đức Cha, Ngài là một trong năm Giám mục Dòng Chúa Cứu Thế mục vụ tại khu vực Amazon. Những yếu tố nào trong công cuộc truyền giáo của các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế hữu ích cho công việc của Ngài trong Giáo phận?
Như tôi đã chọn trong Khẩu hiệu Giám mục của mình “TÔNG ĐỒ TRUYỀN GIÁO DÒNG CHÚA CỨU THẾ” (DISCIPULUS MISSIONARIUS REDEMPTORIS). Vì vậy, tôi cố gắng làm cho sứ vụ Tông đồ của mình trở thành một sứ vụ truyền giáo bất chấp những hạn chế của con người. Đối với cá nhân tôi, các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế và linh đạo của Dòng rất có giá trị và đóng góp rất nhiều cho công việc truyền giáo của các giám mục. Ở đây, trong khu vực Amazon, đặc sủng của Dòng Chúa Cứu Thế chúng tôi mang tính thời sự! Tôi sẽ chỉ đề cập đến những yếu tố quan trọng nhất: tình yêu dành cho Chúa Kitô Cứu Thế, công việc truyền giáo, đặc biệt là cho người nghèo, tình yêu dành cho Giáo hội và giáo dân, sự kiên trì trong sứ mạng được giao phó, tinh thần cầu nguyện, sự đơn sơ trong lối sống, có khả năng luôn luôn sẵn sàng lên đường, khả năng dễ tiếp cận, lòng yêu mến Đức Maria, sự nỗ lực hướng tới sự thánh thiện…Sự thiếu thốn mà tôi có thể cảm nhận được đó chính là sự khan hiếm của đời sống cộng đồng, mặc dù, mặt khác, “sự cô đơn” vẫn tồn tại nơi sự tồn tại của con người, bao gồm cả sứ vụ truyền giáo của giám mục.
Gần đây, khi tôi đến thăm Học viện Thánh Anphongsô, Cha Alfonso Amarante, Giám đốc Học viện, đã tặng tôi một cuốn sách có tựa đề: “Ánh sáng nội tâm: Những nền tảng và địa điểm thực thi”. Thánh Anphongsô Maria de Liguori, Đấng sáng lập Dòng Chúa Cứu Thế và Tiến sĩ Giáo hội, đã đề cập rất nhiều về vai trò của lương tâm trong đời sống Kitô hữu. Nhiệm vụ đào luyện lương tâm và sự phân biệt đúng đắn này là rất kịp thời và hết sức cần thiết trong xã hội đa nguyên, nhưng thường mất phương hướng và lệch lạc ngày nay. Đây chính là một yếu tố đặc trưng khác trong truyền thống của chúng tôi, và nó thật sự quan trọng đối với các nhà truyền giáo và các giám mục.
Thượng Hội đồng Giám mục diễn ra vào tháng 10, Tháng Truyền giáo. Làm thế nào để mọi người có thể trợ giúp Giáo hội trong khu vực Amazon?
Đó chính là ý muốn của Đức Thánh Cha, khi lần đầu tiên chúng tôi trải nghiệm tháng Mười như là Tháng Truyền giáo Ngoại thường. Ở Brazil, tháng 10 cũng là Tháng Mân côi, nhưng trên hết, đó là Tháng Truyền giáo. Bản chất của Giáo Hội là truyền giáo! Sức mạnh của chứng ngôn truyền giáo xuất phát từ việc suy ngẫm, từ Bí tích Thánh Thể, từ việc lắng nghe Lời Chúa, từ sự tiếp xúc với những người dân đặc biệt cần đến sự giúp đỡ…
Có nhiều hình thức trợ giúp cho sứ mạng truyền giáo. Cầu nguyện là việc không thể thay thế trong việc ủng hộ sứ mạng truyền giáo! Và đây chính là những gì mỗi chúng ta có thể làm, cầu nguyện cho sứ mạng truyền giáo và cho các nhà truyền giáo cụ thể. Chúng ta có thể hỗ trợ Giáo hội tại Amazon bằng cách đi truyền giáo với tư cách là linh mục, tu sĩ và giáo dân. Chúng ta có thể ủng hộ sứ mạng truyền giáo với những đau khổ của chúng ta khi chúng ta dâng những khó khăn khác nhau trong cuộc sống của chúng ta cho Thiên Chúa.
Chúng ta cũng có thể hỗ trợ Giáo hội tại Amazon thông qua sự trợ giúp cụ thể về mặt vật chất. Kinh phí truyền giáo: chúng tôi phải chịu chi phí cho việc mua và cải tạo những chiếc thuyền phục vụ việc đi lại trong khu vực, mua nhiên liệu cho những chuyến đi truyền giáo dài hạn, chi phí xây dựng các nhà thờ và các trung tâm mục vụ mới, việc đào tạo các chủng sinh hết sức tốn kém, công việc điều hành các đài phát thanh, các công việc từ thiện bác ái và các công tác mục vụ khác nhau… Giáo hội tại Amazon còn hết sức nghèo nàn và cần có sự hỗ trợ về vật chất để phục vụ công cuộc truyền giáo và thực hiện sứ mạng này một cách hiệu quả hơn! Vì vậy, chúng tôi rất biết ơn những người ủng hộ chúng tôi và chúng tôi liên tục cầu nguyện cho họ.
Cảm ơn Đức Cha rất nhiều vì đã cùng với chúng tôi thực hiện cuộc phỏng vấn!
Linh mục Grzegorz Ruszaj CSsR
Hoàng Việt (theo Scala News)
