Quốc huy Mexico trên một lá cờ lớn tại quảng trường Zocalo của thành phố, Mexico City, thứ Năm, ngày 13 tháng 11 năm 2025 (Ảnh: Claudia Rosel/ AP)
Giữa làn sóng bạo lực ngày càng gia tăng, Giáo hội Mexico đang chuẩn bị cho giai đoạn mới của sáng kiến ‘Đối thoại Hòa bình quốc gia’, sẽ diễn ra tại thành phố Guadalajara từ ngày 31 tháng 1 đến ngày 1 tháng 2.
Ý tưởng nhằm quy tụ các cơ quan chức năng, cảnh sát, các tổ chức phi chính phủ và các học giả để thảo luận về các phương pháp chống bạo lực đã được chứng minh là thành công ở cấp địa phương, trong các tổ chức như các trường học và công ty.
Theo Cha Jorge Atilano SJ, người đứng đầu sáng kiến, sự kiện ‘Đối thoại Hòa bình quốc gia’ đã trải qua nhiều giai đoạn khác nhau kể từ khi được phát động vào năm 2023. Vào thời điểm đó, đây là câu trả lời cho vụ sát hại hai Linh mục Dòng Tên – Cha Joaquín Mora và cha Javier Campos – tại Giáo xứ của họ ở bang Chihuahua vào tháng 6 năm 2022.
“Bước đầu tiên là thúc đẩy chương trình nghị sự quốc gia về hòa bình. Sau đó, các cam kết hòa bình đã được ký kết bởi các ứng cử viên Tổng thống, các quan chức chính phủ và nhiều bên liên quan khác. Giai đoạn tiếp theo là việc thực hiện các cam kết này. Giờ đây, chúng tôi sẽ thảo luận và chia sẻ những hành động hiệu quả nhất”, Atilano nói với Crux.
Lộ trình hòa bình được xây dựng trong suốt quá trình này bao gồm một số trục chiến lược liên quan đến các chủ đề như giáo dục và tái cấu trúc xã hội. Tất cả đều là những can thiệp cần thiết nhưng phải mất một thời gian dài mới thấy được kết quả cụ thể.
“Cùng lúc đó, bạo lực vẫn tiếp tục gây chấn động cả nước. Vấn nạn tống tiền đang gia tăng ở nhiều vùng lãnh thổ do các nhóm tội phạm thống trị”, Cha Atilano nhận định.
Trên thực tế, mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng bạo lực đã khiến nhiều người Mexico yêu cầu giải pháp nhanh chóng, trong khi toàn bộ tình hình rất phức tạp và rõ ràng đòi hỏi những thay đổi lâu dài.
Bạo lực đã lan tràn khắp Mexico đến mức Giáo hội đã nhiều lần cảm nhận được tác động của nó. Cả giáo dân lẫn giáo sĩ đều là nạn nhân.
“Trong vòng một năm, 3 Linh mục đã bị giết hại”, Cha Atilano nhắc lại.
Cha Marcelo Pérez đã bị sát hại vào tháng 10 năm 2024, khi một người đàn ông lạ mặt xả súng vào xe của ngài sau Thánh lễ tại bang Chiapas. Kẻ nổ súng đã bị buộc tội và bị xét xử, bị kết án. Tuy nhiên, kẻ chủ mưu đằng sau vụ giết người vẫn chưa được xác định.
Cha Pérez đã tham gia vào cuộc đấu tranh bảo vệ môi trường và cộng đồng bản địa, điều này đã thu hút sự căm ghét của các nhà lãnh đạo địa phương quyền lực và các băng đảng tội phạm. Vị Linh mục đã bị đe dọa trong một thời gian dài.
Gần đây hơn, 2 Linh mục khác cũng đã bị sát hại. Cha Bertoldo Pantaleón, người mất tích vào ngày 4 tháng 10 tại bang Guerrero, được tìm thấy đã chết 2 ngày sau đó. Một người quen cũ của ngài bị buộc tội tham gia vào vụ giết người.
Ngày 11 tháng 11, thi thể của Cha Ernesto Hernández được tìm thấy trong một mương nước thải ở bang Mexico. Ngài đã mất tích hơn 10 ngày trước đó.
Theo cảnh sát, Cha Hernández đã gặp một nữ tiếp viên vào ngày 29 tháng 10 và đi cùng người phụ nữ nay đến nhà một người đàn ông. Tại đây, họ đã cung ăn uống cho đến khi vị Linh mục bị giết hại. 3 người đã bị bắt giữ vì liên quan đến vụ án.
Trong số giáo dân, vụ việc kinh hoàng nhất xảy ra vào tháng Năm tại Guanajuato, khi 8 thiếu niên nam nữ bị sát hại trong một bữa tiệc. Nhiều người trong số họ là thành viên tích cực của Giáo xứ và các phong trào tôn giáo.
“Tất cả những tội ác đó càng thúc đẩy chúng tôi tiếp tục phong trào hòa bình. Sự phẫn nộ tiếp thêm sức mạnh cho chúng tôi tiến về phía trước”, Cha Atilano nói.
Vào tháng 10, Tổ chức Trợ giúp các Giáo hội Đau khổ (ACN) đã công bố báo cáo thường niên năm 2024. Mexico được coi là một trong những quốc gia nguy hiểm nhất thế giới đối với các nhà lãnh đạo tôn giáo.
Tài liệu cho thấy 10 Linh mục đã bị sát hại trong 6 năm cầm quyền của cựu Tổng thống Andrés Manuel López Obrador (2018-2024). 10 Linh mục khác phải hứng chịu các hanh động bạo lực, trong khi 900 người khác là nạn nhân của nạn tống tiền.
Báo cáo cũng đề cập đến vụ giết hại hai giáo lý viên vào năm 2023 và vụ giết hại một cậu bé giúp lễ cùng anh trai của cậu trong vụ xả súng trước một nhà thờ vào năm 2024.
Theo Trung tâm Công giáo Đa phương tiện, đơn vị giám sát bạo lực chống lại Giáo hội, 60 Linh mục đã bị sát hại ở Mexico trong giai đoạn 1990-2024, bao gồm một Hồng y. 20 giáo dân và tu sĩ nam nữ cũng đã bị sát hại trong giai đoạn này.
Bà Julieta Appendini, Giám đốc ACN Mexico, phát biểu với Crux rằng đây là quốc gia có số lượng Linh mục bị sát hại cao nhất thế giới.
“Việc thiếu tự do tôn giáo ở Mexico không phải là hậu quả của sự đàn áp của nhà nước, mà là do tội phạm. Nếu công lý không được thực thi, tội phạm cuối cùng sẽ hạn chế tự do tôn giáo”, bà Appendini nói.
Bà Appendini cho biết các Linh mục là những người lãnh đạo cộng đồng, có xu hướng ổn định xã hội. Các nhóm tội phạm thường nhắm vào những người có ảnh hưởng lớn đến cộng đồng mà chúng muốn thống trị.
“Các Linh mục là những người làm đảo lộn kế hoạch của họ”, bà lập luận.
Bà Appendini cũng cho biết thêm rằng họ cũng có thể làm gương cho mọi người.
“Khi một người dân bình thường chứng kiến một Linh mục bị giết hại, họ sẽ nghĩ: ‘Nếu họ làm điều đó với một người có giá trị đạo đức như vậy, thì họ có thể làm gì với tôi?’”, bà Appendini cho biết.
Tuy các Linh mục và giáo dân có thể phạm sai lầm và dính líu đến những người không nên dính líu, nhưng trong hầu hết các trường hợp, điều đó không xảy ra. Tuy nhiên, các nhóm địa phương quyền lực thường vu khống một Linh mục bị sát hại, cáo buộc người đó có liên quan đến tội phạm.
“Đó là một cách cản trở việc điều tra. Cha Marcelo Pérez đã bị sát hại cách đây một năm, và công lý vẫn chưa được thực thi”, bà nói.
Cha José Filiberto Velásquez, người đứng đầu Trung tâm Nhân quyền Minerva Bello ở bang Guerrero, đã từng bị đe dọa và tấn công. Năm 2023, xe của ngài đã bị bọn tội phạm nã súng.
“Nhiều vùng lãnh thổ ở Mexico nằm dưới sự kiểm soát của các tổ chức tội phạm. Điều đó gây nguy hiểm cho tất cả mọi người. Đối với các Linh mục, tình hình còn tệ hơn vì họ luôn phải di chuyển và có thể gặp phải những rắc rối không đáng có”, Cha Velásquez nói với Crux.
Cha Velásquez cho rằng sáng kiến ‘Đối thoại Hòa bình Quốc gia’ đã đi đúng hướng, sử dụng các phương pháp giáo dục để nâng cao nhận thức chống bạo lực.
“Đó là một cuộc khủng hoảng xuất phát từ nhiều nguyên nhân và không thể giải quyết trong một sớm một chiều. Câu trả lời từ sáng kiến ‘Đối thoại Hòa bình Quốc gia’ sẽ được đưa ra trong dài hạn”, Cha Velásquez nói.
Cha Atilano cho biết kể từ khi sáng kiến Đối thoại được phát động, 300 Thị trưởng đã ký cam kết vì hòa bình và 250 dự án liên quan đến giáo dục trẻ em và các lớp học cho gia đình và trường học về xây dựng hòa bình đã được triển khai.
“Nhiều mối liên hệ giữa Giáo hội và các doanh nhân, cácphong trào xã hội, gia đình của những người mất tích, v.v. cũng đã được thiết lập”, vị Linh mục cho biếtthêm.
Đối với Cha Atilano, “đó là một quá trình liên quan đến giáo dục”.
“Chúng ta phải thảo luận các giải pháp thay thế cho tình hình hiện tại”, Cha Atilano nói.
Minh Tuệ (theo Crux)
