TỪ LÒNG YÊU MẾN PHỤNG VỤ
Phụng vụ Thánh Thể trong các giáo xứ là một trong những nét linh đạo chủ yếu của Dòng Chúa Cứu Thế. Hiến pháp và Quy luật của Dòng nhiều lần nhấn mạnh đến “phụng vụ”:
Các nhà truyền giáo dẫn đắt những người mới gia nhập đạo đến chia sẻ trọn vẹn Ơn Cứu Chuộc đang hoạt động trong phụng vụ, nhất là trong bí tích Giao hoà, nơi Tin Mừng về lòng thương xót của Thiên Chúa trong Đức Kitô được công bố và cử hành một cách tuyệt vời, nhưng quan trọng nhất là bí tích trong Thánh Thể, qua đó Giáo Hội được xây dựng (Điều 12).
Họ sẽ tìm thấy Chúa Kitô, nhất là trong những dấu chỉ cứu độ chính yếu. Vì lý do này, đời sống cộng đoàn của họ phải được nuôi dưỡng bằng giáo huấn của Tin Mừng và bằng phụng vụ thánh, nhất là bí tích Thánh Thể” (Điều 27).
Trong phụng vụ, họ khám phá và sống mầu nhiệm Chúa Kitô và mầu nhiệm ơn cứu độ. Điều này đúng nhất nơi Bí tích Thánh Thể mà họ nhìn nhận là tột đỉnh và là nguồn mạch của toàn bộ đời sống tông đồ, đồng thời là dấu chỉ của tình liên đới truyền giáo (Điều 29) [dịch theo bản tiếng Anh, 1965].
ĐẾN VỚI ÂM NHẠC TRONG PHỤNG VỤ
Một trăm năm qua, Dòng Chúa Cứu Thế tại Việt Nam, với tâm hồn ngất ngây trong phụng vụ, đã cùng cộng đoàn Dân Chúa trên quê hương này hát lên những bài ca tôn thờ chung hoà với Đức Kitô là bài ca muôn thuở: “Là Thượng Tế của Giao Ước mới và vĩnh cửu, Chúa Giêsu Kitô, mang bản tính nhân loại, đã đưa vào cuộc lưu đày ở trần gian này một bản thánh ca vẫn còn được hát lên qua mọi thời đại nơi ngai toà thiên quốc. Chính Người tập họp và liên kết toàn thể cộng đồng nhân loại với Người để cùng hát bản thánh ca ngợi khen này” (Hiến chế về Phụng vụ, số 83).
Chắc hẳn tâm hồn thờ phượng bằng thánh nhạc nơi các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế là di sản thiêng liêng của thánh Anphongsô lập Dòng, người đã được Đức Giáo hoàng Bênêđíchtô XVI biểu dương bằng những lời này: “Hôm nay, tôi muốn giới thiệu với anh chị em hình ảnh một vị Tiến sĩ Hội Thánh thánh thiện mà chúng ta vô cùng biết ơn vì ngài vừa là một nhà thần học luân lý lỗi lạc vừa là bậc thầy về đời sống tâm linh cho mọi người, đặc biệt là những người bình dân. Ngài là tác giả của lời và nhạc của một trong những bài thánh ca Giáng sinh nổi tiếng nhất ở Ý, và không chỉ riêng ở Ý: Tu scendi dalle stelle [Chúa đến từ các vì sao] (Tiếp kiến chung, 30-3-2011).
VÀ LAN TOẢ NIỀM VUI CẦU NGUYỆN ĐẾN VỚI CÁC GIÁO XỨ
Với ba tuyển tập thánh ca bình dân Ca nguyện Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp và Thánh vịnh lời ca, Ngợi ca An Phong (gồm 72 bài của các tác giả tu sĩ, tu sĩ Linh mục DCCT như Hoàng Diệp, Vũ Khởi Phụng, Hoàng Đức, cha Ngà, cha Đào, Minh Phú, hay của 1 đệ tử,…), Dòng Chúa Cứu Thế Việt Nam đã đi đầu trong việc mời gọi cộng đoàn tham gia cách tích cực vào phụng vụ công của Hội Thánh và nâng cao đời sống đạo đức của các tín hữu trong kinh nguyện và nhịp sống hằng ngày.
Cha Mátthêu Vũ Khởi Phụng, C.Ss.R. (1940-2016)
Cha Phêrô Nguyễn Đức Mầu, C.Ss.R. (1942-2022)
Cầu nguyện bằng âm nhạc không phải là đường hướng riêng của Dòng Chúa Cứu Thế nhưng là của toàn thể Giáo Hội và của mọi cộng đoàn tu trì. Tuy nhiên, ở Việt Nam, Dòng Chúa Cứu Thế ghi dấu ấn độc đáo khi các nhạc sĩ của Dòng chắp cánh cho các tác phẩm tuyệt vời bay đi từ các tu viện đến với mọi tín hữu, nhất là đến với các bạn trẻ luôn háo hức “từ muôn phương” cùng nhau “sánh vai lên đường”. Nổi bật trong các nhạc sĩ DCCT, chúng ta phải kể đến Linh mục Hoàng Diệp và Linh mục Thành Tâm.
+ Cha HOÀNG DIỆP, C.Ss.R. Nhắc đến tên gọi của linh mục nhạc sĩ Hoàng Diệp thì rất ít người biết đến, nhưng nhắc đến tác giả của bài thánh ca bất hủ “Kìa Bà nào đang tiến lên…” thì ai cũng biết, vì đã quá thuộc lòng bài hát đẹp này. Cha Hoàng Diệp đã để lại cho nền thánh nhạc Việt Nam nhiều tác phẩm thánh ca đã được tuyển chọn và phổ biến. Có thể kể đến các tập thánh ca của ngài như: Thánh Ca tuyển tập 1, Thánh Ca tuyển tập 2, Dao Ca tuyển tập, Trường Ca thánh khúc, và 2 tập thơ đạo. Trong Thánh Ca tuyển tập 2, trang 189, Linh mục Hoàng Diệp ghi rất rõ nhạc bài Giáng Sinh Hội nhạc Thiên quốc là của thánh Anphongsô. Bài này nhiều nơi vẫn tấu vang trong Đại lễ Giáng Sinh hằng năm.
Cha Phêrô Nguyễn Hoàng Diệp, C.Ss.R. (1924-2008)
+ Cha THÀNH TÂM, C.Ss.R. Linh mục Thành Tâm là một trong những nhạc sĩ khởi xướng thể loại Thánh ca Vào Đời các ca đoàn trẻ và các bạn trẻ rất thích. Những năm gần đây, Linh mục Thành Tâm đã chấp thuận thay đổi một vài hạn từ trong lời ca của nhiều bài hát của ngài để được dễ dàng sử dụng trong Phụng vụ.
Cha Phêrô Nguyễn Thành Tâm, C.Ss.R.
Ở thập niên 1970, các nhạc sĩ Thành Tâm, Hoàng Đức, Sỹ Tín… giới thiệu các ca khúc “vào đời” mang giá trị loan báo các sứ điệp Tin Mừng bằng âm điệu của thời đại và hướng lòng giáo dân, nhất là giới trẻ, đến với những giá trị cao quý do Đức Kitô trao ban. Đến nay người khắp nơi vẫn say sưa đón nhận các ca khúc như Tôi thâm tín (cùng nhau xác tín), Người gieo giống (mời gọi đáp trả Lời Chúa), Trên đường Emmau (mời gọi gặp gỡ Chúa trong cuộc sống), Bạn đường (mời gọi bước đi theo Chúa), Alleluia hát lên người ơi (mời gọi mừng Ơn Cứu Độ), Hành trang người trẻ (mời gọi xây dựng cuộc sống)…
Cha Giuse Trần Sĩ Tín, C.Ss.R.
Cha Giuse Lê Quang Uy, C.Ss.R.
Và trong suốt năm phụng vụ, tín hữu Việt Nam vẫn luôn cùng cầu nguyện với các bài thánh ca của Dòng Chúa Cứu Thế. “Thánh Thần, khấng xin ngự đến hồn con đang mong chờ Ngài”, “Kìa Bà nào đang tiến lên như rạng đông”, “Ngài đến lòng chúng nhân reo hò vui mừng”, “Từ vực sâu tối tăm con kêu cầu Người thương trông đến”, “Chúng con xin ngợi khen Cha, chúng con xin tạ ơn Người”, “Nhìn thập giá ngất cao Giêsu chịu treo con gẫm suy sao Chúa yêu con làm chi”, “Theo tiếng Thiên Thần xưa kính chào, chúng con tha thiết mừng khen”, “Đứng lên hát lên ôi đoàn người sống lại”, “Tôi thâm tín rằng sự chết hay sự sống”, “Xin dâng lên Chúa ngàn trùng lễ tôn vinh phượng thờ khắp bốn phương “…
Cha Phaolô Nguyễn Xuân Đường, C.Ss.R.
Dòng Chúa Cứu Thế đã góp phần rất lớn vào kho tàng thánh nhạc Việt Nam. Các nhạc sĩ của Dòng không những đem đến những luồng gió mới mà còn mở đường cho các nhạc sĩ sau này ở khắp nơi bằng những ảnh hưởng sâu sắc cả về giai điệu lẫn lời ca thờ phượng.
Nói chung:
– Dòng nhạc thánh ca của anh em tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế đã góp phần tích cực cho đời sống đạo của giáo dân Việt Nam: không những giáo dục đức tin mà còn hâm nóng đức tin của họ.
– Đáp ứng nhu cầu cầu nguyện của cộng đồng dân Chúa phù hợp với nhiều hoàn cảnh khác nhau.
– Nhiều khi có hiệu quả truyền giáo rất lớn: thánh nhạc được ghi băng dĩa, được nghe mọi nơi mọi lúc; thêm vào đó các ca đoàn của các giáo xứ cũng đem lời ca tiếng hát đến với mọi người, gây sự thu hút cho những anh em ngoài Kitô giáo,…
– Về lời ca: đã có những bước tiến trong tư tưởng và ý nghĩa: bản văn Thánh kinh được dệt nhạc nhiều hơn, nhiều bài Thánh ca mang chất Thần học và Phụng vụ hơn, nhất là từ sau Công đồng Vaticanô II.
– Tuy nhiên còn nhiều vấn đề cần phải được gạn đục khơi trong ở cả hai lĩnh vực: sáng tác và sử dụng, sao cho đúng tinh thần phụng vụ của Giáo hội.
ƠN CỨU CHUỘC NƠI NGƯỜI CHAN CHỨA
Thánh Anphongsô không nói lời nào trực tiếp về thánh nhạc – thánh ca, nhưng Đức Thánh cha Bênêđíctô XVI trong cảm nhận riêng, đã nối kết ca-hát và cầu-nguyện nơi vị thánh này trong Diễn từ nói trên. Về phương diện cầu nguyện, Đức Thánh cha nhắc lại lời thánh Anphongsô: “Và tôi nói, và tôi sẽ luôn nhắc lại chừng nào tôi còn sống, rằng toàn bộ Ơn Cứu Độ của chúng ta nằm trong cầu nguyện” và cũng nhắc lại câu châm ngôn nổi tiếng của thánh nhân: “Ai cầu nguyện thì được cứu rỗi”.
Xin cảm ơn Dòng Chúa Cứu Thế Việt Nam đã đem đến cho cộng đoàn Dân Chúa Việt Nam một cung cách cầu nguyện sốt sắng mà ngọt ngào để đến với Thiên Chúa nhờ Đức Kitô, nguồn ơn cứu chuộc chứa chan.
Lm. Rôcô Nguyễn Duy,
Tổng Thư ký Uỷ ban Thánh nhạc – HĐGM.VN
Ngày 05 tháng 9 năm 2025.
