Tại một Hội nghị được tổ chức tại Rôma như một phần của Năm Thánh dành cho Lực lượng vũ trang, Cảnh sát và Cơ quan an ninh, Đức Tổng Giám mục Paul Richard Gallagher, Ngoại Trưởng Tòa Thánh, nhấn mạnh rằng hòa bình đòi hỏi lòng dũng cảm để xây dựng một trật tự dựa trên công lý và bác ái, bảo vệ ngôi nhà chung của chúng ta và thúc đẩy công ích.
Đức Tổng Giám mục Paul Richard Gallagher phát biểu tại Hội nghị “Trở thành quân đội để đạt được hòa bình” (Ảnh: Vatican News)
Sự can đảm vì hòa bình “trong bối cảnh rất phức tạp mà chúng ta đang sống ngày nay không chỉ giới hạn ở việc tìm kiếm lệnh ngừng bắn và áp dụng các biện pháp để bảo vệ dân thường, Đức Tổng Giám mục Paul Richard Gallagher cho biết hôm thứ Sáu. Nó cũng có nghĩa là “tin rằng có thể hành động trước khi bạo lực bùng nổ, bác bỏ logic phi nhân tính ẩn sau các cuộc xung đột, nỗ lực xây dựng tình liên đới và huynh đệ ở khắp mọi nơi, có sức mạnh tinh thần và quyết tâm vượt qua sự thù địch” và “nỗ lực làm việc cùng với mọi người vì tinh thần hòa giải thực sự và lâu dài”.
Ngoại Trưởng Tòa Thánh đã phát biểu tại hội nghị có chủ đề “Trở thành quân đội để đạt được hòa bình” được tổ chức vào ngày 7 tháng 2 tại Institut Français – Centre Saint-Louis ở Rôma như một phần của Năm Thánh dành cho Lực lượng vũ trang, Cảnh sát và Nhân viên an ninh.
Sự đề cập đến lòng dũng cảm để giành được hòa bình ngày nay – tiêu đề bài phát biểu của Đức Tổng Giám mục Gallagher – đã nhắc lại lời Đức Thánh Cha Phanxicô phát biểu trong buổi lễ được tổ chức tại Vườn Vatican với Tổng thống Israel và Palestine vào ngày 8 tháng 6 năm 2014.
Nhấn mạnh những thay đổi trong thực tế quân sự, Đức Tổng Giám mục Gallagher nhận xét rằng “hòa bình ngày nay không còn được coi là điều hiển nhiên nữa” và “ngày càng có nhiều nghi ngờ về khả năng của cộng đồng quốc tế và các thể chế của cộng đồng này trong việc duy trì lòng tin giữa các quốc gia”.
Bản chất khác biệt của các cuộc xung đột hiện đại
Tập trung đặc biệt vào bản chất của các cuộc xung đột hiện đại, người đứng đầu bộ phận chính sách đối ngoại của Vatican, nhắc lại rằng “sẽ là ảo tưởng nếu giản lược hòa bình thành sự vắng bóng của các cuộc xung đột”, vì “chiến tranh ngày nay không chỉ giới hạn ở việc sử dụng vũ lực”.
Các cuộc xung đột hiện đại, thường là đa chiều, đòi hỏi “một cách tiếp cận toàn diện đối với vấn đề an ninh”, Đức Tổng Giám mục Gallagher cho biết. “An ninh lương thực, môi trường, sức khỏe và kinh tế cần phải được xem xét”.
“Nói cách khác, hòa bình đòi hỏi việc xây dựng một trật tự dựa trên công lý và bác ái. Nó cũng là kết quả của sự liên đới, bảo vệ ngôi nhà chung của chúng ta và thúc đẩy công ích chung”.
Ngoài khía cạnh đa chiều của việc tìm kiếm hòa bình, còn có việc xem xét bản chất của các cuộc xung đột, vốn thay đổi đáng kể, Đức Tổng Giám mục Gallagher nhấn mạnh. “Ngoài các cuộc chiến tranh thông thường trực tiếp, ngày nay chúng ta chứng kiến các cuộc chiến tranh ủy nhiệm, các cuộc nội chiến, chiến tranh hỗn hợp, xung đột đóng băng và hoãn lại, và các cuộc chiến tranh đang chuyển thành xung đột xuyên quốc gia”, Đức Tổng Giám mục Gallagher lưu ý, đồng thời nhấn mạnh rằng “tình hình địa chính trị đôi khi rất phức tạp và phân cực đến mức bất kỳ giải pháp xung đột nào cũng trở nên cực kỳ khó khăn”.
Vũ khí hủy diệt hàng loạt và việc sử dụng trí tuệ nhân tạo
Khía cạnh thứ ba của xung đột thời hiện đại là việc sử dụng các loại vũ khí mới, dẫn đến việc sản xuất ngày càng nhiều vũ khí trên toàn thế giới. Đặc biệt, nhiều quốc gia sở hữu vũ khí hủy diệt hàng loạt và sử dụng trí tuệ nhân tạo. Đức Tổng Giám mục Gallagher nhắc lại rằng việc sử dụng các công nghệ và hệ thống tiên tiến này “gây ra những lo ngại nghiêm trọng về mặt đạo đức”, đồng thời nhắc lại rằng Văn kiện ‘Antiqua et Nova’ gần đây của các Bộ Giáo lý Đức tin và Văn hóa và Giáo dục về mối quan hệ giữa trí tuệ nhân tạo và trí tuệ của con người “cảnh báo về nguy cơ rằng các hệ thống vũ khí tự động gây chết chóc có thể khiến chiến tranh ‘khả thi’ hơn”.
Theo Đức Tổng Giám mục Gallagher, bản chất không thể kiểm soát của sức mạnh hủy diệt như vậy, có thể đe dọa một số lượng lớn thường dân vô tội, đòi hỏi “sự chú ý rất nghiêm túc, đối thoại giữa nhiều bên liên quan và cam kết kiên quyết thông qua một bộ quy tắc cho phép chúng ta tiến tới phi quân sự hóa toàn cầu một cách quyết đoán, đồng thời hành động ngay lập tức để xây dựng lòng tin giữa các dân tộc”.
Cần có cách tiếp cận mới đối với vấn đề an ninh
Cuối cùng, Đức Tổng Giám mục Gallagher tập trung vào sự cần thiết về một “cách tiếp cận mới đối với vấn đề an ninh”, theo “một tinh thần hoàn toàn mới”, như Công đồng Vatican II đã chỉ ra. Ngài cũng cho biết thêm rằng cách tiếp cận này chủ yếu phải mang tinh thần bất bạo động: “Đó là tiếp tục những nỗ lực đã thực hiện trong thời hiện đại để loại trừ chiến tranh như một phương tiện đáng tin cậy để giải quyết các tranh chấp quốc tế, luôn ủng hộ tinh thần bất bạo động”.
Ngoại Trưởng Tòa Thánh nhận xét rằng, ngay cả vào thời Trung cổ, Giáo hội luôn có những người ủng hộ mạnh mẽ chủ nghĩa bất bạo động. Và các Giáo hoàng đương thời cũng đã “lên án nghiêm khắc chiến tranh, bất kỳ cuộc chiến tranh nào, thậm chí vượt ra ngoài khái niệm ‘chiến tranh chính nghĩa’, có khuôn khổ đạo đức đã được Thánh Augustinô và Thánh Tôma định nghĩa vào thời của họ”.
Cần tuân thủ luật nhân đạo quốc tế
Thứ hai, “tinh thần hoàn toàn mới” này khi xem xét chiến tranh “đòi hỏi cần phải xem xét nghiêm túc việc tuân thủ khuôn khổ pháp lý nhằm bảo vệ phẩm giá và sự toàn vẹn của con người trong bối cảnh của sự thù địch”, cụ thể là “luật nhân đạo quốc tế”. Điều cốt yếu là luật nhân đạo phải duy trì vị trí hợp pháp của nó trong bối cảnh của sự thù địch, bất kể hình thức xung đột nào. Thật vậy, dân thường và những người tham chiến phải được bảo vệ bởi các quy định hiện hành, lấy cảm hứng từ các nguyên tắc nhân đạo do lương tâm công chúng chỉ đạo”, Đức Tổng Giám mục Gallagher giải thích rõ, đồng thời than phiền rằng trong những tháng gần đây, “trong nhiều bối cảnh và xung đột gần đây, luật nhân đạo quốc tế thường bị bỏ qua, đôi khi có vẻ như là cố ý”.
Về vấn đề này, Đức Tổng Giám mục Gallagher chỉ ra rằng sự gia tăng các hành động tàn bạo cũng là một phần của xu hướng coi nhẹ bạo lực ở nhiều khu vực xung đột, đồng thời nhấn mạnh rằng “việc vi phạm nhân quyền và luật lệ kiềm chế việc tiến hành chiến tranh đang trở nên phổ biến đến mức đôi khi được coi là điều không thể tránh khỏi”.
Tuy nhiên, “không thể có hòa bình thực sự và lâu dài, thậm chí là hòa bình ‘chính đáng’, nếu khuôn khổ pháp lý của luật nhân đạo này không được tôn trọng”.
Việc tìm kiếm và tái khám phá ý nghĩa của phẩm giá con người
Để áp dụng đầy đủ các nguyên tắc của luật nhân đạo, cũng cần phải nhận ra những thay đổi trong thực tế, đặc biệt là sự phức tạp ngày càng gia tăng của các cuộc xung đột, Ngoại Trưởng Tòa Thánh tuyên bố. Trên thực tế, những cuộc xung đột này “không còn nhất thiết chỉ liên quan đến các tác nhân nhà nước mà còn cả các nhóm vũ trang và dân quân tư nhân”.
Một mặt, “cần phải điều chỉnh khuôn khổ pháp lý này và cách áp dụng nó”, nhưng mặt khác, “chỉ như vậy thôi là chưa đủ, vì chúng ta còn phải tái khám phá, cả về mặt cá nhân lẫn tập thể, các nguyên tắc đạo đức cơ bản vốn phải hướng dẫn mọi hành động cụ thể của chúng ta, ngay cả trong những điều kiện thực tế đôi khi khiến việc phân định trở nên cực kỳ khó khăn”.
“Việc tìm kiếm và tái khám phá ý nghĩa của phẩm giá con người và các nguyên tắc đạo đức làm nền tảng cho cộng đồng nhân loại và đoàn kết chúng ta vượt qua những khác biệt về chính trị, văn hóa hoặc tôn giáo, và tuân thủ chúng”, Đức Tổng Giám mục Gallagher kết luận, “đòi hỏi lòng dũng cảm, và đây cũng là điều kiện để xây dựng hòa bình đích thực và tạo ra một trật tự quốc tế hài hòa”.
Thiên Ân (theo Vatican News)
