“Dilexi te”: Đức tin không thể tách rời khỏi việc yêu thương người nghèo (Ảnh: Vatican News)
Trong văn kiện quan trọng đầu tiên của triều đại Giáo hoàng của mình, Đức Thánh Cha Lêô XIV khẳng định rằng người nghèo không chỉ là đối tượng của lòng bác ái, mà còn là những nhà truyền giáo có thể thúc đẩy chúng ta hoán cải thông qua mẫu gương của họ về sự yếu đuối và sự tin tưởng phó thác vào Thiên Chúa.
“Người nghèo có thể đóng vai trò như những người thầy thầm lặng cho chúng ta, giúp chúng ta ý thức về tính tự mãn của mình và khơi dậy trong tâm hồn chúng ta một tinh thần khiêm nhường đúng đắn”, Đức Thánh Cha Lêô viết trong Tông Huấn Dilexi Te (“Ta đã yêu con”), được Tòa Thánh công bố hôm thứ Năm. “Người cao tuổi, chẳng hạn, qua sự yếu đuối thể lý của họ, nhắc nhở chúng ta về sự mong manh của chính mình, dù chúng ta cố gắng che giấu điều đó sau vẻ ngoài thịnh vượng. Người nghèo… nhắc nhở chúng ta rằng cuộc sống tưởng như an toàn và vững chắc của chúng ta thực ra mong manh và trống rỗng đến nhường nào”.
Văn kiện trích lời của Đức cố Giáo hoàng Phanxicô trong suốt văn kiện, được soạn thảo khởi đầu trong triều đại Giáo hoàng trước và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Tông Huấn Evangelii Gaudium (“Niềm vui Tin Mừng”). Tông Huấn là một trong những hình thức Huấn quyền có tính thẩm quyền nhất của Đức Giáo hoàng, thường nhằm áp dụng các giáo huấn tín lý vào đời sống mục vụ.
Toàn bộ cuộc đời của Chúa Kitô là một mẫu gương về sự nghèo khó, Đức Thánh Cha Lêô XIV khẳng định, và nếu Giáo hội muốn thực sự thuộc về Đức Kitô, phải dành cho người nghèo một vị trí ưu tiên.
“Đối với người Kitô hữu, người nghèo không chỉ là một phạm trù xã hội học, mà chính là ‘thân mình’ của Chúa Kitô’,” Đức Thánh Cha viết. “Chính Chúa Giêsu đã mang lấy một thân xác biết đói, biết khát, yếu đau và chịu tù đày”.
Di sản từ Đức cố Giáo hoàng Phanxicô
Đức Thánh Cha Lêô XIV đã ký ban hành Tông Huấn Dilexi Te vào ngày 4 tháng 10, Lễ kính Thánh Phanxicô Assisi — vị Thánh được gọi là Il Poverello, “Người nghèo nhỏ bé”.
Ngay phần mở đầu, ngài giải thích rằng đây là văn kiện “được kế thừa” từ Đức cố Giáo hoàng Phanxicô, người đã soạn thảo văn kiện còn dang dở trong những tháng cuối đời.
Tông Huấn trình bày lại giáo huấn lâu đời của Giáo hội về người nghèo, dựa trên Cựu Ước, Tân Ước, đời sống cộng đoàn Kitô hữu tiên khởi, các tác phẩm của các Giáo phụ và Tiến sĩ Hội Thánh, đời sống các thánh, các văn kiện của Công đồng Vaticanô II, cũng như Huấn quyền của các Đức Giáo hoàng từ Thánh Gioan XXIII đến nay.
Đức Thánh Cha Lêô cũng ca ngợi chứng tá của các Dòng chiêm niệm và hoạt động trong suốt dòng lịch sử đã dấn thân phục vụ người nghèo qua việc chăm sóc y tế, cung cấp lương thực, chỗ ở và giáo dục.
“Mọi phong trào canh tân trong Giáo hội luôn gắn liền với mối ưu tư đặc biệt dành cho người nghèo. Theo nghĩa này, công việc của Giáo hội giữa người nghèo có một nguồn cảm hứng và một phương pháp khác hẳn với bất kỳ tổ chức nhân đạo nào khác”, Đức Thánh Cha viết.
Ngài nhận định rằng tiến bộ khoa học kỹ thuật chưa xóa bỏ được nghèo đói, mà chỉ khiến nó mang nhiều hình thức mới. Đức Thánh Cha mở rộng định nghĩa “người nghèo” bao gồm những người bị giam giữ, các nạn nhân của vấn nạn bóc lột tình dục, những người chịu ảnh hưởng bởi sự suy thoái môi trường và người nhập cư.
“Giáo hội, như một người mẹ, đồng hành với những ai đang bước đi trên đường. Nơi thế gian nhìn thấy những mối đe dọa, Giáo hội lại thấy những đứa con; nơi người ta dựng lên những bức tường ngăn cách, Giáo hội lại xây dựng lên những cầu nối”, ngài viết. “Và Giáo hội ý thức rằng nơi mỗi người di cư bị từ khước, chính Chúa Kitô đang gõ cửa cộng đoàn”.
Thiếu sự chăm sóc vật chất và thiêng liêng
Đức Thánh Cha Lêô XIV cảnh báo về những thành kiến có thể khiến các Kitô hữu lơ là bổn phận của mình đối với người nghèo.
“Có những người nói: ‘Nhiệm vụ của chúng ta là cầu nguyện và giảng dạy giáo lý’, rồi cho rằng việc chăm lo người nghèo là trách nhiệm của chính quyền, hoặc tốt hơn là không nên đưa họ ra khỏi cảnh nghèo đói mà chỉ nên dạy họ cách làm việc”, ngài viết.
Đôi khi “người ta còn viện dẫn những dữ kiện ‘ngụy khoa học’ để biện minh rằng nền kinh tế thị trường tự do sẽ tự động giải quyết vấn nạn nghèo đói”, hoặc giới giàu có sẽ có thẻ đưa ra những giải pháp hữu hiệu hơn.
Đức Thánh Cha lên án những quan điểm ấy là “thuần túy trần tục và hời hợt”, thiếu ánh sáng siêu nhiên, và “không phản ánh tinh thần Tin Mừng.”
Tông Huấn Dilexi Te cũng nhấn mạnh nhu cầu thiêng liêng của người nghèo, coi đó là nhu cầu quan trọng hơn cả vật chất nhưng lại thường bị Giáo hội bỏ quên.
“Không chỉ là vấn đề cứu trợ xã hội hay đảm bảo công bằng xã hội. Người Kitô hữu cũng cần nhận ra một hình thức thiếu sót khác trong cách họ đối xử với người nghèo. Thật vậy, ‘hình thức kỳ thị tồi tệ nhất mà người nghèo phải chịu chính là sự thiếu chăm sóc thiêng liêng’,” Đức Thánh Cha viết, trích lời Đức cố Giáo hoàng Phanxicô.
Việc bố thí – một dấu chỉ của lòng đạo đức
Kết thúc Tông Huấn, Đức Thánh Cha Lêô nhấn mạnh bổn phận của việc bố thí, điều mà ngài cho rằng “đã dần bị mai một, ngay cả nơi các tín hữu”.
“Việc bố thí, dù khiêm tốn, cũng mang lại một chút pietas — lòng đạo đức — cho một xã hội vốn bị chi phối bởi cơn lốc tìm kiếm lợi ích cá nhân”, ngài viết, đồng thời nhấn mạnh rằng tuy bố thí không phải là giải pháp cho tình trạng nghèo đói trên thế giới, nhưng nó chạm đến tâm hồn con người.
“Tình yêu và những xác tín sâu xa nhất của chúng ta cần được nuôi dưỡng liên tục qua những hành động cụ thể”, Đức Thánh Cha Lêô viết tiếp. “Việc cứ mãi quẩn quanh trong những ý tưởng và lý thuyết mà không thể hiện qua những hành vi bác ái thường xuyên và thiết thực, thì ngay cả những niềm hy vọng và khát vọng cao quý nhất của chúng ta cũng sẽ dần tàn lụi. Chính vì thế, người Kitô hữu không được bỏ quên việc bố thí. Có thể thực hiện bằng nhiều cách khác nhau, thậm chí hiệu quả hơn, nhưng điều quan trọng là phải tiếp tục. Ít nhất thì làm một điều gì đó vẫn tốt hơn là không làm gì cả”.
Minh Tuệ (theo CNA)
