Đức Thánh Cha Lêô XIV trò chuyện với các bệnh nhân và những người chăm sóc họ tại Bệnh viện De La Croix ở Jal el Dib, Lebanon, ngày 2 tháng 12 năm 2025 (Ảnh: Truyền thông Vatican)
Đức Thánh Cha Lêô XIV đã cảnh báo về vòng xoáy hủy diệt do cuộc chạy đua vũ trang và việc phát triển các hệ thống vũ khí tự động gây ra, đồng thời kêu gọi “một nền hòa bình không vũ trang và giải trừ vũ khí” — một nền hòa bình phát xuất từ mầu nhiệm Phục Sinh của Chúa Kitô — như lời đáp duy nhất trước những thách đố của thế giới ngày hôm nay.
“Hòa bình của Chúa Giêsu Phục Sinh là hòa bình không vũ trang, bởi cuộc chiến đấu của Người là cuộc chiến không vũ trang giữa những hoàn cảnh lịch sử, chính trị và xã hội cụ thể”, Đức Thánh Cha viết trong Sứ điệp nhân Ngày Thế giới Hòa bình lần thứ 59, sẽ được cử hành vào ngày 1 tháng 1 năm 2026. Văn bản sứ điệp được Văn phòng Báo chí Tòa Thánh công bố vào ngày 18 tháng 12.
Tài liệu dài bốn trang mang tựa đề “Bình an cho tất cả anh em: Hướng tới một nền hòa bình không vũ trang và giải trừ vũ khí”, một cách diễn đạt trực tiếp vọng lại những lời đầu tiên Đức Lêô XIV đã nói sau khi được bầu chọn làm Đấng Kế vị Thánh Phêrô vào ngày 8 tháng 5, khi ngài xuất hiện trên ban công Dinh Tông Tòa để chào thăm các tín hữu lần đầu tiên.
Trong văn bản, Đức Thánh Cha than phiền rằng trước những thách đố toàn cầu, phản ứng chủ đạo hiện nay lại là “những khoản đầu tư kinh tế khổng lồ cho việc tái vũ trang”. Về vấn đề này, ngài lưu ý rằng trong năm 2024, chi tiêu quân sự toàn cầu đã tăng 9,4% so với năm trước đó, qua đó xác nhận “xu hướng của 10 năm qua”. Theo các số liệu được trích dẫn, tổng chi tiêu quân sự đạt 2.718 nghìn tỷ đô la Mỹ, tương đương 2,5% tổng sản phẩm quốc nội toàn cầu.
Vượt lên trên những con số thống kê, Đức Thánh Cha cảnh báo về những hệ quả về văn hóa và giáo dục của lối tư duy này. Ngài phê phán việc các trường học và đại học không còn bảo tồn đầy đủ “một nền văn hóa ký ức” nhằm tưởng nhớ “hàng triệu nạn nhân” của các cuộc chiến tranh, trong khi thay vào đó lại cổ võ những chương trình giáo dục đang được thúc đẩy dựa trên “nhận thức về các mối đe dọa”, qua đó chỉ quảng bá “một quan niệm vũ trang về quốc phòng và an ninh”.
Đức Thánh Cha cũng nhấn mạnh rằng những tiến bộ công nghệ và việc đưa trí tuệ nhân tạo vào lĩnh vực quân sự đã “làm trầm trọng thêm thảm kịch” của các cuộc xung đột vũ trang. Vì thế, ngài cảnh báo nguy cơ ngày càng gia tăng của xu hướng “trốn tránh trách nhiệm” nơi các nhà lãnh đạo chính trị và quân sự, đẫn đến việc “những quyết định liên quan đến sự sống và cái chết ngày càng được ‘ủy thác’ cho máy móc”.
Theo quan điểm của ngài, đây là một “sự phản bội mang tính hủy diệt chưa từng có” đối với “những nguyên tắc pháp lý và triết học của chủ nghĩa nhân văn”, vốn là nền tảng để mọi nền văn minh được xây dựng và bảo vệ.
Đức Thánh Cha không né tránh việc lên án “sự tập trung khổng lồ của các lợi ích kinh tế và tài chính tư nhân” đang thúc đẩy các quốc gia đi theo hướng này, nhưng ngài nhấn mạnh rằng chỉ phê phán thôi thì chưa đủ “nếu chúng ta không đồng thời thức tỉnh lương tâm và tư duy phê phán” trong toàn xã hội.
Trong suy tư của mình, Đức Thánh Cha Lêô XIV cũng đưa ra một cảnh báo rõ ràng chống lại việc lợi dụng tôn giáo để biện minh cho bạo lực. Ngài nhận xét rằng trong bối cảnh đương đại, người ta thường thấy xu hướng “lôi kéo ngôn ngữ đức tin vào các cuộc chiến chính trị, tán dương chủ nghĩa dân tộc, và biện minh cho bạo lực cũng như đấu tranh vũ trang nhân danh tôn giáo”. Trước thực trạng đó, ngài kêu gọi các tín hữu “tích cực bác bỏ điều này, trước hết bằng chính chứng tá đời sống của mình”, bởi vì “những hình thức phạm thánh này làm ô uế thánh danh của Thiên Chúa”.
Vì thế, ngài nhấn mạnh rằng song song với những hành động cụ thể cho hòa bình, ngày càng cần phải vun trồng “đời sống cầu nguyện, đời sống thiêng liêng, cũng như đối thoại đại kết và liên tôn” như những con đường đích thực dẫn đến hòa bình, và như những ngôn ngữ của sự gặp gỡ giữa các truyền thống và các nền văn hóa.
Đức Thánh Cha cũng cảnh báo nguy cơ coi hòa bình như “một lý tưởng xa vời” và “tách rời khỏi kinh nghiệm cụ thể của con người và đời sống chính trị của các quốc gia”.
Khi hòa bình được trình bày như một điều không thể đạt tới, Đức Thánh Cha nhận xét, “chúng ta sẽ không còn cảm thấy phẫn nộ khi hòa bình bị chối bỏ, thậm chí khi chiến tranh được tiến hành nhân danh hòa bình”.
Theo ngài, có một nguy cơ thực sự rằng lối tư duy này sẽ dần thấm vào cả đời sống riêng tư lẫn công cộng, nuôi dưỡng cảm thức rằng gần như đó là “một lỗi lầm” nếu không trang bị đầy đủ cho chiến tranh, “không phản ứng trước các cuộc tấn công”, thậm chí “vượt xa nguyên tắc phòng vệ chính đáng”.
“Không phải ngẫu nhiên mà những lời kêu gọi liên tục gia tăng chi tiêu quân sự, cùng với các quyết định tiếp theo, lại được nhiều nhà lãnh đạo chính phủ trình bày như một phản ứng chính đáng trước các mối đe dọa từ bên ngoài”, Đức Thánh Cha Lêô XIV than phiền.
Quả thực, ngài tiếp tục, “sức mạnh răn đe quân sự, đặc biệt là răn đe hạt nhân, được xây dựng trên sự phi lý trong các mối quan hệ giữa các quốc gia, không dựa trên luật pháp, công lý và lòng tin, mà trên nỗi sợ hãi và sự thống trị bằng vũ lực”.
Trước bối cảnh ấy, Đức Thánh Cha đề xuất một cách hiểu khác về hòa bình, một nền hòa bình “muốn ngự trị trong lòng chúng ta” và có “sức mạnh dịu hiền để soi sáng và mở rộng sự hiểu biết của chúng ta; nó chống lại và vượt thắng bạo lực”.
“Hòa bình là hơi thở của cõi vĩnh hằng”
“Hòa bình là hơi thở của cõi vĩnh hằng: trước sự dữ, chúng ta kêu lên ‘Đã đủ rồi’, còn trước hòa bình, chúng ta thì thầm ‘Mãi mãi’”, Đức Thánh Cha nhấn mạnh.
Suy tư của Đức Thánh Cha cũng bao gồm một phê bình văn hóa đối với thế giới hiện đại, mà ngài mô tả là “thực tế” trong các bài tường thuật, nhưng lại “thiếu vắng niềm hy vọng, mù lòa trước vẻ đẹp của người khác”, và quên mất rằng “ân sủng của Thiên Chúa luôn hoạt động trong trái tim con người, kể cả nơi những con tim bị thương tổn bởi tội lỗi”.
Về vấn đề này, Đức Thánh Cha nhắc lại rằng con đường mà Chúa Giêsu đề nghị đã từng làm chính các môn đệ của Người bối rối: “Các sách Tin Mừng không che giấu sự thật rằng điều khiến các môn đệ băn khoăn chính là phản ứng bất bạo động của Người”, một con đường mà mọi người, bắt đầu từ Thánh Phêrô, đều phản đối, “thế nhưng Thầy vẫn mời gọi họ đi theo con đường ấy cho đến cùng. Con đường của Chúa Giêsu tiếp tục gây ra sự bất an và sợ hãi”.
Đức Thánh Cha cũng thừa nhận sự chán nản mà những con người thiện chí, “những người có tấm lòng sẵn sàng dấn thân vì hòa bình”, đang trải nghiệm, khi họ bị nhấn chìm trong cảm giác “bất lực” trước diễn tiến ngày càng bất định của thời cuộc.
Ngày Thế giới Hòa bình được thiết lập bởi Thánh Giáo hoàng Phaolô VI, người đã đề xướng ngày này vào ngày 8 tháng 12 năm 1967, Lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội. Ngày này được cử hành lần đầu tiên vào ngày 1 tháng 1 năm 1968, trùng với Lễ trọng Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa, và kể từ đó đã trở thành dịp thường niên để Giáo hội suy tư về những thách đố lớn lao của sự chung sống của nhân loại.
Minh Tuệ (theo CNA)
