Đức Thánh Cha Lêô giải quyết những căng thẳng của Giáo hội, Do Thái giáo và cuộc chiến ở Gaza

Đức Thánh Cha Lêô XIV đã bắt đầu triều đại Giáo hoàng của mình trong bối cảnh căng thẳng toàn cầu gần như không thể vượt qua, không có gì nguy hiểm hơn đối với người Công giáo và người Do Thái hơn việc Israel liên tục tàn phá Gaza.

Thế giới muốn biết lập trường của Đức tân Giáo hoàng về mọi vấn đề, dù đó là cuộc xâm lược Ukraine của Nga; xung đột dân sự ở những nơi như Ethiopia, Myanmar và Syria; sự trỗi dậy của chủ nghĩa độc tài trên toàn cầu; các cuộc tấn công vào các thể chế dân chủ trên toàn thế giới; hay việc đàn áp làn sóng người nhập cư chưa từng có tìm kiếm sự an toàn khỏi chế độ áp bức và đói nghèo cùng cực.

Người ta có thể cảm thông với việc ngài phải dành thời gian để sắp xếp mọi thứ. Thay vào đó, Đức Thánh Cha Lêô XIV đã bước vào cuộc chiến gần như ngay lập tức, trong hai trường hợp làm nỏi bật sự hỗn độn khó khăn nhất đối với người Công giáo — mối quan hệ của chúng ta với Do Thái giáo và phản ứng của Giáo hội đối với chiến dịch quân sự đang diễn ra của Israel ở Gaza.

“Cuộc đối thoại thần học giữa các Kiô hữu và các tín hữu Do Thái giáo vẫn luôn quan trọng và tôi hết sức bận tâm”, Đức Thánh Cha phát biểu hôm 20 tháng 5. “Ngay cả trong thời điểm khó khăn này, với nhiều xung đột và hiểu lầm, chúng ta vẫn cần phải tiếp tục đà phát triển của cuộc đối thoại quý giá này của chúng ta”.

Ngày hôm sau, trong buổi tiếp kiến ​​chung đầu tiên vào thứ Tư tại Quảng trường Thánh Phêrô, Đức Thánh Cha Lêô đã nêu lên vấn đề về bạo lực ở Gaza.

 “Tình hình ở Dải Gaza ngày càng đáng lo ngại và đau đớn”, Đức Thánh Cha nói. “Tôi xin lặp lại lời kêu gọi chân thành của mình để cho phép viện trợ nhân đạo được đưa vào và đồng thời chấm dứt tình trạng thù địch, cái giá đau lòng mà trẻ em, người già và các bệnh nhân đang phải trả”.

Chiến dịch không ngừng nghỉ của Israel ở Gaza đã tạo ra những căng thẳng đe dọa làm xói mòn mối quan hệ giữa người Công giáo và người Do Thái vốn đã phát triển kể từ khi Công đồng Vatican II ban hành Tuyên ngôn Nostra Aetate vào năm 1965, văn kiện đã làm thay đổi hoàn toàn mối quan hệ của Giáo hội với các tôn giáo khác ngoài Kitô giáo.

Nostra Aetate có ý nghĩa đặc biệt đối với người Do Thái, xét đến lịch sử bài Do Thái lâu dài và dữ dội của Giáo hội. Thừa nhận nguồn gốc của Kitô giáo trong Do Thái giáo, Công đồng tuyên bố: “Vì di sản tinh thần chung cho cả người Kitô hữu và người Do Thái là rất lớn, nên Công đồng này muốn thúc đẩy và khuyến khích sự hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau, vốn là thành quả, trước hết, của các nghiên cứu về Kinh Thánh và thần học cũng như của các cuộc đối thoại huynh đệ”.

Có thể suy ra một cách hợp lý rằng Đức Thánh Cha Lêô đang tạo ra một không gian – thiết lập sự khác biệt – giữa nhu cầu theo đuổi đối thoại thần học và việc đánh giá những yêu cầu cấp bách trong bất kỳ thời điểm nào của hoạt động chính trị và quân sự của Israel.

Sự phân biệt này rất cần thiết cho tính toàn vẹn của cuộc đối thoại ở cả hai bên, mặc dù rất khó để duy trì, vì những thái cực ở cả hai bên đều vượt trội trong việc độc quyền sự chú ý xung quanh những vấn đề này.

Những người tiểu thuyết hóa hóa sự nghiệp của người Palestine hoặc giảm nhẹ bạo lực tàn bạo của Hamas trong khi sử dụng những mỹ từ bài Do Thái nhân danh công lý đang xóa bỏ lịch sử, phớt lờ sự thù địch chống lại Israel trên khắp khu vực và gây tổn hại đến chính ý tưởng về công lý.

Tương tự như vậy, những người tiếp tục nỗ lực biện minh cho cuộc tấn công đang diễn ra ở Gaza bằng cách đổ lỗi cho chủ nghĩa bài Do Thái đối với bất kỳ lời chỉ trích nào về bạo lực cướp đi sinh mạng của những người vô tội đã làm giảm uy tín của chính họ. Họ đánh mất đi ý nghĩa của thuật ngữ bài Do Thái và sức nặng của lịch sử mà nó truyền tải.

Một bài viết gần đây trên tờ The Jerusalem Post của Ilon Mor, một nhà ngoại giao đã nghỉ hưu của Israel, đổ lỗi cho Đức cố Giáo hoàng Phanxicô về sự gia tăng căng thẳng. Trong khi ca ngợi sự tiến triển trong mối quan hệ kể từ Nostra Aetate, tác giả lưu ý, “Tuy nhiên, con đường dẫn đến sự hiểu biết lẫn nhau không hề bằng phẳng. Căng thẳng vẫn tiếp diễn, đặc biệt là trong triều đại Giáo hoàng của Đức Phanxicô, người mà lời chỉ trích công khai của ngài đối với các hành động của Israel trong cuộc xung đột Gaza năm 2023 được nhiều người ở Giêrusalem và cộng đồng Do Thái coi là mất cân bằng và vô cảm”.

Tác giả đã thấy một điểm đối lập trong một lá thư Đức Thánh Cha Lêô viết vào ngày 8 tháng 5, chỉ vài ngày sau khi đắc cử Giáo hoàng, gửi cho Rabbi Noam Marans, Giám đốc các vấn đề liên tôn tại Ủy ban Do Thái Hoa Kỳ. Trong lá thư, Đức Thánh Cha Lêô đảm bảo về “cam kết tiếp tục và củng cố đối thoại và hợp tác của Giáo hội với người Do Thái theo tinh thần của tuyên bố Nostra Aetate năm 1965 của Công đồng Vatican II”.

Tuy nhiên, đánh giá của tác giả Mor về Đức Phanxicô đã bỏ qua tiếng tăm của Đức cố Giáo hoàng với tư cách là một người bạn của Do Thái giáo và Israel và cho rằng chúng ta phải luôn đồng tình với chính trị và tham vọng quân sự của “những người anh cả của chúng ta trong đức tin của Abraham”, theo cách mô tả của Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II.

Bất kể Đức Thánh Cha Lêô được nhìn nhận như thế nào vào lúc này, và bất kể nhà nước thế tục Israel gắn bó chặt chẽ với Do Thái giáo như thế nào, thì căng thẳng khó có thể sớm tan biến. Đức Thánh Cha Lêô, cũng giống như Đức cố Giáo hoàng Phanxicô, chắc chắn sẽ không bỏ qua lời kêu gọi của Đức Hồng y Pierbattista Pizzaballa, Thượng phụ đại kết của Giêrusalem, người đã mô tả tình hình ở Gaza là “không thể tưởng tượng nổi”.

“Chúng ta không thể hiểu được điều này và chúng ta không thể chấp nhận điều này. Chúng tôi kêu gọi tất cả mọi người giải quyết xung đột này theo một cách khác”, Đức Hồng y Pizzaballa nói. “Đói kém không giải quyết được tình hình, nó chỉ làm cho nó tồi tệ hơn. Điều này quả thực không thể chấp nhận được. Đó không phải là cách để giải quyết xung đột, nó chỉ tạo ra sự thù hận”.

Đức Thánh Cha Lêô cũng không thể bỏ mặc, như người tiền nhiệm của mình, các tín hữu Công giáo ở Gaza. Đức cố Giáo hoàng Phanxicô mỗi tối đều gọi điện cho Cha Gabriel Romanelli, Cha sở của Giáo xứ Thánh Gia và tận mắt chứng kiến ​​sự chết chóc và nạn đói cũng như những gì Giáo xứ nhỏ bé này đang làm để hỗ trợ những người cần được giúp đỡ nhất.

Hơn 53.000 người đã chết do các cuộc tấn công của Israel. Phần lớn những người thiệt mạng là những người không tham chiến. Gánh nặng lớn nhất, như Đức Thánh Cha Lêô đã lưu ý, đổ lên đầu “trẻ em, người già và các bệnh nhân”.

UNICEF hiện ước tính có khoảng 17.000 trẻ em ở dải Gaza đã bị chia tách khỏi cha mẹ.

Điều quan trọng cần lưu ý là người Israel hầu như mất đoàn kết sau khi Thủ tướng Benjamin Netanyahu tiếp tục chiến tranh và phong tỏa viện trợ nhân đạo. Lý do cho sự phản kháng và bất tuân dân sự rất đa dạng, nhưng hàng trăm nghìn người đã xuất hiện tại các trung tâm dân số lớn của Israel và bên ngoài tư gia của Thủ tướng Netanyahu để phản đối.

Bất kể Israel đạt được điều gì, bất kể Thủ tướng Netanyahu cho rằng điều gì là cần thiết để cứu vãn tương lai chính trị của mình, thì thảm họa nhân đạo, ngoài sự tranh luận, là không thể hiểu nổi. Như Đức Thượng phụ đại kết đã nói, “chỉ tạo ra sự thù hận”.

Mối quan hệ giữa người Công giáo và người Do Thái không phải là vấn đề đơn giản. Đối thoại và mối quan hệ được tạo ra bởi Nostra Aetate, một sự thừa nhận về những sai trái mà người Công giáo đã gây ra cho người Do Thái trong nhiều thế kỷ thù địch và hận thù, quan trọng hơn bao giờ hết. Nhưng cuộc đối thoại đó sẽ vô nghĩa nếu, trong quá trình theo đuổi sự bình yên, nó trở thành lý do khiến Giáo hội nhắm mắt làm ngơ trước sự đau khổ khôn xiết và thảm kịch của người dân mà chúng ta đang chứng kiến ​​ngày nay ở Gaza.

Minh Tuệ (theo NCR Online)