Những đôi dép bệt của các em học sinh Trường Trung học Bethel Baptist được nhìn thấy sau một vụ tấn công của các tay súng ở Damishi Kaduna, Nigeria, thứ Ba ngày 6 tháng 7 năm 2021 (Ảnh: AP)
Theo Đức Tổng Giám mục Matthew Man-oso Ndagoso Địa phận Kaduna, trong 14 năm kể từ khi Boko Haram bành trướng tại miền bắc Nigeria, “Chúng tôi đã đi từ vấn đề này sang vấn đề khác, không có vấn đề nào kết thúc trước khi vấn đề kia bắt đầu”.
Có bốn nguồn gốc chính của bạo lực, Đức Tổng giám mục Ndagoso nói, phát biểu tại một cuộc họp báo thông qua Zoom do trụ sở chính của tổ chức từ thiện Giáo hoàng mang tên Viện trợ các Giáo hội Đau khổ có trụ sở tại Đức tổ chức:
– Boko Haram, một tổ chức khủng bố Hồi giáo tin rằng nền giáo dục phương Tây là xấu xa, đã “tiêm nhiễm vào đất nước” sự bạo lực của nó, đặc biệt nhắm vào các Kitô hữu, những người mà họ coi là những kẻ ngoại kiều trong nước. Tiêu điểm của nhóm nằm ở phía bắc.
– Tệ nạn cướp bóc ở khu vực phía tây bắc, “cách kiếm sống lâu đời của một số kẻ xấu xa”, đã trở nên tồi tệ hơn trong bốn năm qua; những tên cướp đã chuyển từ sử dụng “cung tên” sang súng ngắn bán tự động, giết hại người dân và buộc hàng ngàn người phải chạy trốn.
– Các tổ chức “giống như mafia” bắt cóc người để đòi tiền chuộc tồn tại ở miền trung của đất nước. Nhiều Linh mục đã trở thành mục tiêu vì những nhóm này nghĩ rằng mọi người, đặc biệt là các nhà thờ, có nhiều khả năng trả tiền cho sự trở về an toàn của họ. Số lượng người bị bắt cóc quá cao nên hầu hết đều sợ hãi rời bỏ nhà cửa, điều này đồng nghĩa với việc người dân không trồng trọt màu màng, dẫn đến nạn đói.
– Các cuộc đụng độ giữa những người chăn nuôi du mục và nông dân chủ yếu là người Hồi giáo – cả Hồi giáo lẫn Kitô giáo – đã trở nên tồi tệ hơn ở vành đai giữa của Nigeria (và khắp vùng Sahel).
“Những điều này đã khiến cuộc sống trong nước trở nên khủng khiếp”, Đức Tổng giám mục Ndagoso nói. “Người ta không thể ra khỏi nhà, nhưng ở trong nhà cũng không an toàn, ra đường cũng không an toàn. Ngay cả trên không cũng không an toàn cho mọi người: Hai tháng trước, bọn cướp đã tấn công một máy bay đang trên đường băng, có nghĩa là không có chuyến bay nào đến Kaduna, một trung tâm của các chuyến bay”. Điều này đã kéo dài gần bảy tuần, với các chuyến bay đã được nối lại trong những ngày gần đây.
“Tất nhiên, nền kinh tế cũng bị ảnh hưởng, khiến cuộc sống trở nên vô cùng khó khăn”.
Để làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn, vị Giám chức nói, “những tên cướp và lực lượng Boko Haram được cho là đã hợp lực với nhau”, một giả thuyết bắt nguồn từ một vụ tấn công gần đây nhắm vào một đoàn tàu khiến 8 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương nặng.
Tất cả những xung đột này càng trở nên tồi tệ hơn do chính phủ không có khả năng kiểm soát biên giới, Đức Tổng giám mục Ndagoso nói, đặc biệt là sau sự sụp đổ của Tổng thống Muammar Gaddafi của Libya vào năm 2011: “Khi vị Tổng thống bị lật đổ, đâu đâu cũng có súng ống. Với 200 đô la Mỹ, bạn có thể có được một khẩu AK47. Nhiệm vụ của chính phủ là đảm bảo rằng những thứ vũ khí này không xâm nhập vào đất nước. Nếu chính phủ Nigeria nghiêm túc, họ đã không cho phép những khẩu súng này đến tay người dân. Và mọi người không cảm thấy được chính phủ bảo vệ, vì vậy, giờ đây, khi không ai cảm thấy an toàn, tất cả những người có đủ khả năng chi trả, mua vũ khí, mang theo vũ khí khi rời đi, lúc nào cũng kè kè bên súng ống kể cả khi ở nhà”.
Đức Tổng giám mục Ndagoso, Phó Chủ tịch Hội đồng Giám mục Nigeria, đã không ngần ngại chỉ tay về người mà ông đổ lỗi cho tất cả những điều đó: “Nên đổ lỗi cho ai? Chính phủ. Việc bảo đảm tính mạng và tài sản là đặc quyền của chính phủ, bởi vì họ đã được bầu vào chức vụ hoặc họ có được điều đó thông qua nòng súng. Nhưng hệ thống của chúng ta đã thất bại, nó đã sụp đổ”.
Tôn giáo và sắc tộc là hai vấn đề rất nhạy cảm ở Nigeria, Đức Tổng giám mục Ndagoso cho biết, và mọi người luôn sẵn sàng sử dụng chúng khi thuận tiện. Ví dụ, nếu một người Hồi giáo chăn nuôi gia súc Fulani bước vào trang trại của một Kitô hữu, người ta sẽ biến nó thành một cuộc xung đột do tôn giáo thúc đẩy. Tuy nhiên, Đức Tổng giám mục Ndagoso nhấn mạnh, điều đó không phải như vậy: “Tùy thuộc vào khu vực, chúng ta đang nói về vùng Tây Bắc đa số theo Hồi giáo hoặc Vành đai giữa – đa số theo Kitô giáo – những người nông dân. Những người Fulani không quan tâm”, họ giành những gì họ muốn, giết hại những người cố gắng ngăn cản họ.
Bất cứ điều gì cũng có thể trở thành một vấn đề tôn giáo ở Nigeria, với dân số 206 triệu người ít nhiều được chia đều giữa Hồi giáo và Kitô giáo. Nếu một Kitô hữu không kiếm được việc làm và một người Hồi giáo lại có được việc, người Kitô hữu đó sẽ có xu hướng cho rằng đó là sự đàn áp tôn giáo.
Việc thiếu vắng một chính phủ tốt là nguyên nhân dẫn đến việc đơn giản hóa quá mức các nguyên nhân gốc rễ, Đức Tổng giám mục Ndagoso lập luận.
“Liệu có phải những người Hồi giáo có chương trình nghị sự để cải đạo tất cả mọi Kitô hữu ở Nigeria?”, Đức Tổng giám mục Ndagoso đặt câu hỏi. “Đúng, và họ có quyền tuyên truyền đức tin của mình. Chúng ta cũng vậy. Mọi tôn giáo có tính truyền giáo đều có quyền truyền bá đức tin của mình”.
Tuy nhiên, khi đề cập đến những người chăn nuôi chống lại những người nông dân, Đức Tổng giám mục Ndagoso nhấn mạnh, đó không phải là về “một chương trình nghị sự của Nigeria đã được Hồi giáo hóa”.
Boko Haram, “một nhóm ý thức hệ dựa trên tôn giáo”, là một câu chuyện khác. Tổ chức này bắt đầu phá hủy tất cả mọi thứ mà họ cho là xuất phát từ phương Tây, bao gồm cả Kitô giáo – không bao giờ bận tâm rằng nó được sinh ra ở Trung Đông.
Boko Haram tuyên bố rằng gốc rễ của vấn nạn tham nhũng ở Nigeria hệ tại ở nền giáo dục phương Tây, đồng thời cho rằng các nhà lãnh đạo chính trị và những người điều hành đất nước đều đã từng du học ở nước ngoài. “Họ tin rằng nền giáo dục phương Tây đã làm thất bại chúng tôi, vì vậy ngay từ đầu, họ đã muốn áp đặt tôn giáo của riêng mình; họ là những kẻ khủng bố”.
Nhóm đã tìm thấy mảnh đất màu mỡ ở khu vực phía bắc của Nigeria, nơi mà “cuộc đàn áp tôn giáo có tính hệ thống”.
“Mọi người không phải lúc nào cũng bị truy đuổi bằng dao rựa, nhưng có những luật bất thành văn hạn chế quyền tự do thực hành tôn giáo của các Kitô hữu”, Đức Tổng giám mục Ndagoso nói. “Bạn không được tự do mua đất đai, trả tiền và xây nhà thờ trên đó. Các Linh mục không được tự do rao giảng Phúc Âm, và không được phép giảng dạy Kitô giáo trong các trường học công lập, trong khi Hồi giáo lại được giảng dạy bằng kinh phí của nhà nước”.
Khi được hỏi về những gì cộng đồng quốc tế có thể làm để giúp đỡ, Đức Tổng giám mục Ndagoso đã vượt ra ngoài yêu cầu thông thường về những lời cầu nguyện và viện trợ nhân đạo.
“Các nhà lãnh đạo của chúng tôi ăn cắp tiền bạc của chúng tôi và chuyển sang phương Tây: đến Thụy Sĩ, đến Paris, đến London”, Đức Tổng giám mục Ndagoso nói. “Nếu phương Tây không nhận tiền, số tiền đó sẽ vẫn ở trong nước. Nếu các nước châu Âu gửi lại cho châu Phi số tiền bị các nhà lãnh đạo của chúng tôi ăn cắp từ các quốc gia của chúng tôi, tôi tin rằng, họ sẽ sụp đổ. Các nhà lãnh đạo của chúng ta có biệt thự ở khắp nơi, họ đi đây đi đó bằng máy bay phản lực để thăm những người đang đau khổ, và sau đó đi vay các nước phương Tây để ăn cắp số tiền đó. Tôi cho rằng các nước phương Tây là đồng phạm đối với vấn đề đó”.
“Nếu bạn ăn trộm một con dê và bạn mang nó ra chợ nhưng không có ai mua, ngày hôm sau bạn sẽ không ăn trộm nữa”, Đức Tổng Giám mục Ndagoso lập luận. “Nhưng nếu người ta mua nó, chẳng mấy chốc bạn đã trúng đậm, bạn lại ăn trộm một con bò. Và trước khi bạn biết điều đó, người đó đã ăn trộm cả một đàn bò”.
Minh Tuệ (theo Crux)
