Đức Thánh Cha Phanxicô chủ sự giờ Kinh Chiều tại Tu viện Jerónimos tại Bồ Đào Nha vào ngày 2 tháng 8 năm 2023 (Ảnh: Daniel Ibanez/ CNA)
Thừa nhận sự chán nản mà các nhà lãnh đạo Công giáo có thể trải qua trong các xã hội thế tục hóa, hôm thứ Tư, Đức Thánh Cha Phanxicô đã kêu gọi các giáo sĩ Bồ Đào Nha, những người soonga đời tận hiến và những người làm công việc mục vụ ở lại trên thuyền với Chúa Giêsu và làm sống lại lòng nhiệt thành “không ngơi nghỉ” của họ trong việc truyền bá Tin Mừng.
“Đây không phải là lúc để dừng lại và bỏ cuộc, để kéo con thuyền vào bờ hay nhìn lại phía sau”, Đức Thánh Cha, người đã đến Lisbon sớm hơn một ngày trước chuyến viếng thăm Đại hội Giới trẻ Thế giới, cho biết.
Đức Thánh Cha đã gửi thông điệp đầy khích lệ trong bài giảng trong giờ kinh chiều hôm Thứ Tư tới các Giám mục, Linh mục, Phó tế, những người sống đời tận hiến, các Chủng sinh và những người làm công việc mục vụ tập trung tại nhà thờ Mosterio dos Jerónimos mang tính biểu tượng của Lisbon, trước đây là một Tu viện hiện được sử dụng làm sảnh tổ chức các nghi lễ công cộng và không gian bảo tàng.
Thông điệp của Đức Thánh Cha được gợi hứng từ cả lời tường thuật của Thánh Luca về mẻ cá lạ lùng lẫn di sản truyền giáo lớn lao của chính Bồ Đào Nha.
“Giờ đây là thời điểm ân sủng Thiên Chúa ban để mạnh dạn chèo thuyền ra biển rao giảng Tin Mừng và truyền giáo”, Đức Thánh Cha nói.
Thả lưới với Chúa Giêsu
Đức Thánh Cha bắt đầu bài giảng của mình bằng cách lưu ý rằng, giống như các môn đệ sau khi họ thả lưới suốt đêm mà chẳng được gì, các nhà lãnh đạo Giáo hội ở Bồ Đào Nha có thể nản lòng. So với các quốc gia Tây Âu khác, nhiều người ở đất nước 10,3 triệu dân này ít nhất vẫn theo Công giáo trên danh nghĩa, nhưng những tác động của quá trình tục hóa đối với tín ngưỡng và thực hành đức tin đang ngày càng sâu sắc.
“Có những khoảnh khắc trong hành trình Giáo hội của chúng ta khi chúng ta có thể cảm thấy mệt mỏi tương tự, khi chúng ta dường như chỉ nắm giữ những mẻ lưới trống rỗng”, Đức Thánh Cha nói, đề cập đến sự nguy hiểm của “thuyết chức năng” (functionalism).
“Bất cứ khi nào chúng ta cảm thấy nản lòng, chúng ta có thể cảm thấy bị cám dỗ muốn rời bỏ con thuyền và bị mắc vào những tấm lưới của sự cam chịu và bi quan”.
Nhưng đề cập đến Tin Mừng theo Thánh Luca, Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh rằng trong những lúc thất vọng này, Chúa Kitô muốn cùng các tín hữu lên thuyền và trợ giúp họ trong nhiệm vụ rao giảng Tin Mừng. Thay vì đầu hàng trước cám dỗ bỏ cuộc, “chúng ta cần dâng những khó khăn và nước mắt đó cho Thiên Chúa”, tin tưởng rằng “Chúa Giêsu luôn sẵn sàng đưa tay ra và nâng đỡ Hiền thê yêu dấu của mình”.
“Chắc chắn chúng ta đang sống trong những thời điểm khó khăn”, Đức Thánh Cha tiếp tục, “nhưng Thiên Chúa đang hỏi Giáo hội: ‘Con có muốn rời thuyền và chìm đắm trong sự vỡ mộng, hay con sẽ để Ta bước vào và để cho sự tươi mới của Lời của Ta một lần nữa cầm lái? Con chỉ muốn lưu giữ quá khứ phía sau con, hay con muốn một lần nữa thả lưới với tinh thần hăng hái?’”.
Đề cập đến các nhà truyền giáo vĩ đại người Bồ Đào Nha như Cha António Vieira, một Linh mục Dòng Tên vào thế kỷ 17, người đã thành lập các cơ sở truyền giáo ở Brazil và chiến đấu chống lại việc bóc lột người bản xứ, Đức Thánh Cha Phanxicô nói rằng các nhà truyền giáo phải được thúc đẩy bởi “sự háo hức lên đường từ các bờ biển, chứ không phải để chinh phục thế giới nhưng làm cho nó hân hoan vui mừng trong niềm vui an ủi của Tin Mừng”.
Ba chọn lựa
Gợi hứng từ những lời của Chúa Giêsu trong Tin Mừng Luca 5:4, Đức Thánh Cha nói với những người quy tụ rằng việc đón nhận lời kêu gọi để mạnh dạn và hăng hái loan báo Tin Mừng ngày nay đòi hỏi cần phải có ba chọn lựa.
Trước tiên, Đức Thánh Cha nói, các nhà lãnh đạo Giáo hội phải chọn “ra chỗ nước sâu”, để lại đằng sau sự ubuồn, “sự mỉa mai giễu cợt”, và chủ nghĩa thất bại bằng cách đổi mới sự tin tưởng của họ vào Thiên Chúa.
Để làm được điều này, Đức Thánh Cha nhấn mạnh rằng lời nói thôi thì chưa đủ; cầu nguyện là điều thiết yếu, đặc biệt là việc tôn thờ, bởi vì đặt mình trước sự hiện diện của Thiện Chúa là cách duy nhất “để thực sự khám phá ước muốn và tinh thần nhiệt huyết truyền giáo của chúng ta”. Tại thời điểm này, Đức Thánh Cha đã chia sẻ ngẫu hứng không theo văn bản được chuẩn bị trước trong gần một phút về tầm quan trọng của việc thờ phượng, đồng thời cho biết rằng người Công giáo “lạc lối” nếu không có Chúa Giêsu.
“Thật kỳ lạ, lời cầu nguyện tôn thờ – chúng ta đã đánh mất nó. Chúng ta đã đánh mất điều này, và tất cả mọi người – Linh mục, Giám mục, Tu sĩ nam nữ, giáo dân – phải tìm lại điều này. Đó là cầu nguyện trong thinh lặng, trước mặt Chúa”, Đức Thánh Cha Phanxicô thúc giục.
Trong bối cảnh này, Đức Thánh Cha mời gọi các thính giả noi gương Thánh Têrêsa Calcutta, người mặc dù “dấn thân tham gia vào rất nhiều hoạt động trong cuộc sống, nhưng không bao giờ từ bỏ việc thờ phượng ngay cả những lúc đức tin của Ngài bị dao động và tự hỏi liệu tất cả có phải là sự thật hay không”.
Từ nơi cầu nguyện này, Đức Thánh Cha cho biết những người tham gia vào công việc truyền giáo có thể vượt qua cám dỗ đưa ra một “sứ vụ của sự hoài niệm và tiếc nuối” hoặc tham gia vào ý thức hệ hoặc các hình thức của sự tục hóa để tập trung vào một ước muốn duy nhất đó là: “Tin Mừng được rao giảng cho tất cả mọi người”.
Đức Thánh Cha đã trích dẫn mẫu gương về Thánh Gioan Brito, một nhà truyền giáo người Bồ Đào Nha khác thuộc Dòng Tên vào thế kỷ 17, người đã đến Ấn Độ và sử dụng ngôn ngữ cũng như phong tục của người dân địa phương để truyền giáo.
“Chúng ta cũng được mời gọi thả lưới trong những ngày này và đối thoại với mọi người, đề xuất sứ điệp Tin Mừng, ngay cả khi nó liên quan đến việc mạo hiểm với một vài cơn bão”, Đức Thánh Cha nói.
Lưu ý rằng lệnh truyền “hãy thả lưới” của Chúa Kitô được đưa ra ở số nhiều, Đức Thánh Cha Phanxicô cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải chọn “cùng nhau cộng tác trong việc cung cấp dịch vụ chăm sóc mục vụ”. Đức Thánh Cha kêu gọi những người quy tụ đừng bao giờ coi sứ vụ của họ là “sự chiếm hữu riêng” mà là một phần trong sứ mạng có tính cộng tác của Giáo hội.
Đức Thánh Cha Phanxicô nói rằng các môn đệ làm việc cùng nhau để đạt được mẻ cá lớn là một minh họa cho đặc tính “hiệp hành” của Giáo hội, vốn nhấn mạnh đến sự tham gia, sự thuộc về và sứ mệnh chung. Đức Thánh Cha cho biết rằng việc suy tư về điều này là mục đích của Thượng Hội đồng hoàn vũ đang diễn ra, sẽ tổ chức cuộc họp đầu tiên vào tháng 10 sắp tới tại Rôma.
“Trên con thuyền của Giáo hội, phải có chỗ cho tất cả mọi người: Tất cả những người đã được rửa tội đều được mời gọi lên thuyền để thả lưới, tham gia vào việc rao giảng Tin Mừng một cách cá nhân”, Đức Thánh Cha nói, thỉnh thoảng xen vào những nhận xét đã chuẩn bị sẵn của ngài bằng cách lặp lại từ “tất cả mọi người”.
Đức Thánh Cha cũng cho biết thêm rằng “Giáo hội già đi” khi thiếu đối thoại, tinh thần đồng trách nhiệm và sự tham gia.
“Tôi muốn nói thế này: Không bao giờ có một Giám mục mà không có các Linh mục và dân Chúa; không bao giờ là một Linh mục mà không có anh em Linh mục của mình; và tất cả chúng ta cùng nhau, với tư cách là Giáo hội – Linh mục, tu sĩ nam nữ và giáo dân – không bao giờ thiếu tha nhân hay thế gian”, Đức Thánh Cha nói, phân biệt giữa “sự thế tục” và việc dấn thân trong thế giới. Đổi lại, Giáo hội được kêu gọi “lan truyền bầu khí huynh đệ mang tính xây dựng” vượt ra ngoài những bức tường của chính mình, Đức Thánh Cha nói.
Cuối cùng, Đức Thánh Cha nói rằng các nhà lãnh đạo Giáo hội phải chọn “trở thành những ngư phủ lưới người”, kéo mọi người ra khỏi “thế lực thù địch” của biển cả và giúp họ “thoát khỏi sự dữ đang đe dọa áp đảo họ, hồi sinh họ khỏi mọi hình thức của sự chết chóc”. Đức Thánh Cha lặp lại lời cảnh báo thường được đề cập của mình rằng việc “chiêu dụ cải đạo” khiến ai từ bỏ tín ngưỡng hoặc tôn giáo của họ để theo một tín ngưỡng hoặc tôn giáo khác, trái ngược với việc truyền giáo thông qua việc đề xuất và mời gọi, không mang tinh thần Kitô giáo.
Thừa nhận bóng tối hiện diện trong xã hội ngày nay dưới hình thức của sự thờ ơ, không chắc chắn và sự cô lập xã hội, Đức Thánh Cha nói rằng Giáo hội phải thả “những tấm lưới của Tin Mừng” vào giữa một xã hội đa văn hóa, không lên án người khác nhưng “mang đến cho con người của thời đại chúng ta một lời đề nghị về sự sống mới, sự sống của Chúa Giêsu”.
Đức Thánh Cha Phanxicô kết thúc bài giảng của mình bằng cách nói rằng ngài hy vọng Giáo hội ở Bồ Đào Nha có thể trở thành “bến cảng an toàn” cho những người gặp bão tố trong cuộc đời, khuyến khích mọi người hiện diện đừng sợ hãi mà hãy thả lưới, và một lần nữa nhấn mạnh rằng Giáo hội phải vì “tất cả mọi người”.
Đức Thánh Cha trao phó những người quy tụ cho Đức Mẹ Fatima, cũng như các vị Thánh bảo trợ của Bồ Đào Nha, Thánh Antôn, người sinh ra và sống ở Lisbon nhưng gắn bó rộng rãi hơn với thành phố Padua của Ý, một thực tế mà Đức Thánh Cha thừa nhận bằng một câu nói đùa ngắn gọn nhưng đã nhận được những tiếng cười tán thưởng từ cộng đoàn Bồ Đào Nha.
Việc cử hành kinh chiều của Đức Thánh Cha Phanxicô đánh dấu sự kết thúc lịch trình chính thức cho ngày đầu tiên của ngài ở Lisbon, trong đó cũng bao gồm các cuộc gặp gỡ riêng với Tổng thống và Thủ tướng Bồ Đào Nha cũng như một cuộc gặp với các công chức địa phương và ngoại giao đoàn.
Đức Thánh Cha Phanxicô sẽ tham gia các hoạt động của Đại hội Giới trẻ Thế giới vào thứ Năm và sẽ ở lại Bồ Đào Nha cho đến buổi lễ chia tay vào Chúa nhật trước khi trở về Rôma.
Một số hình ảnh:
Minh Tuệ (theo CNA)
