Tân Hồng y Virgilio Do Carmo Da Silva nhận chiếc mũ biretta màu đỏ từ Đức Thánh Cha Phanxicô trong Công nghị tấn phong Hồng y bên trong Vương Cung Thánh Đường Thánh Phêrô, tại Vatican, thứ Bảy, ngày 27 tháng 8 năm 2022 (Ảnh: Andrew Medichini / AP)
Vị tân Hồng y đầu tiên của Đông Timor cho biết quốc gia nhỏ bé của ngài, một trong hai quốc gia đa số theo Công giáo ở châu Á và nằm dưới cái bóng của quốc gia Hồi giáo lớn nhất thế giới, vẫn mong mỏi chuyến viếng thăm của Đức Thánh Cha Phanxicô sau khi một chuyến thăm đã bị trì hoãn do coronavirus.
Trong khi đó, vị tân Hồng y cho biết, Giáo hội của ngài đang nỗ lực thúc đẩy tinh thần khoan dung liên tôn, một ơn gọi tự nhiên được ban cho vùng lân cận của Đông Timor.
Mặc dù chưa được công bố chính thức, Đức Thánh Cha Phanxicô dự kiến đến thăm Đông Timor, Indonesia và Papua New Guinea vào năm 2020, nhưng chuyến đi đã bị trì hoãn do đại dịch COVID-19 bùng phát và kế hoạch hiện vẫn chưa được lên lịch lại.
Theo tân Hồng y Virgilio do Carmo da Silva, Tổng Giám mục Dili ở Timor-Leste, “Chuyến viếng thăm của một vị Giáo hoàng đến một vùng đất như Timor là vô cùng quan trọng”.
Đức Hồng y Silva là một trong vị 20 Giám chức được Đức Thánh Cha Phanxicô trao mũ đỏ trong Công nghị tấn phong Hồng y hôm thứ Bảy, và hiện ngài đang tham gia cuộc họp kéo dài hai ngày của các Hồng y thế giới dành cho việc nghiên cứu những cải cách đối với Giáo triều Rôma, cơ quan điều hành của Giáo hội.
Phát biểu với Crux bên trong nhà khách Saint Martha của Vatican, Đức Hồng y Silva cho biết chuyến viếng thăm của Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II đến Đông Timor vào năm 1989 “là một cột mốc quan trọng trong lịch sử của chúng tôi, một bước ngoặt, một sự mở cửa của Timor với thế giới, nó đã giúp chúng tôi thúc đẩy giấc mơ độc lập của chính mình”.
Năm 2002, Đông Timor chính thức giành độc lập khỏi Indonesia – quốc gia mặc dù không phải là một quốc gia “Hồi giáo” theo hiến pháp, nhưng vẫn là quốc gia Hồi giáo lớn nhất thế giới về dân số – sau nhiều năm xung đột gay gắt và bạo lực. Tuy nhiên, sau 20 năm, Đức Hồng y Silva cho biết hai quốc gia này hiện có mối quan hệ tốt đẹp, điều mà ngài cho là một phần nhờ đức tin Công giáo của Đông Timor.
Sau hai thập kỷ độc lập, Đức Hồng y Silva mô tả chuyến viếng thăm khác của Đức Giáo hoàng là “niềm hy vọng của người dân”.
“Người dân mong mỏi được Đức Thánh Cha viếng thăm, đặc biệt là giúp đỡ dân tộc này trong giai đoạn chuyển tiếp từ một dân tộc bị đô hộ và nay đã trở thành một dân tộc tự do, một đất nước tự do”, Đức Hồng y Silva nói.
Đức Hồng y Silva cũng nói về vai trò của đức tin trong lịch sử phức tạp của đất nước của ngài, tầm quan trọng của tinh thần huynh đệ nhân loại, cũng như cuộc cải cách của Đức Thánh Cha Phanxicô và kỳ vọng của ngài đối với cuộc họp toàn cầu của các Hồng y.
Sau đây là đoạn trích cuộc phỏng vấn của Crux với Đức Hồng y Virgilio do Carmo da Silva.
Đức Cha có mong đợi sự đề cử của ngài với tư cách là một Hồng y, hay đó là một điều bất ngờ hoàn toàn?
Tôi không biết gì về cuộc bổ nhiệm này. Lúc đó tôi đang ở nhà tĩnh tâm cùng với người thân của tôi vào buổi tối, vì ở đây là giữa trưa nhưng bên đó đã 7:30 tối. Người đứng đầu các vấn đề quốc tế ở Đông Timor đã gọi cho tôi vào buổi tối, tôi bắt máy và anh ấy nói: “Xin chúc mừng”. Tôi hỏi, tại sao giờ này anh lại chúc mừng tôi? Anh ấy nói “Đức Cha đã được vinh thăng Hồng y”. Tôi trả lời: “Cái gì?”.
Tất nhiên, sau đó tôi không còn lời nào nữa. Tôi tự nhủ, tôi là ai? Tôi chẳng là ai cả; điều này là cho Giáo hội, cho người dân Timor, cho Giáo hội Timor, đã đến lúc họ nhận được một món quà từ Thiên Chúa. Tại sao tôi lại nói điều này? Bởi vì Đông Timor vào ngày 20 tháng 5 đã kỷ niệm 20 năm ngày khôi phục nền độc lập của chúng tôi. Đồng thời, vào năm 2015, chúng tôi đã hoàn thành 500 năm truyền giáo của Giáo hội Công giáo ở Đông Timo.
Tôi nghĩ rằng Giáo hội và đức tin của người dân đã phát triển trong suốt những năm qua, trong những thời điểm khó khăn. Đức tin của người dân đã được biểu lộ, người dân đã trưởng thành trong đức tin của họ trong những thời khắc khó khăn, cho đến bây giờ. Vì vậy, tôi thiết nghĩ có lẽ đã đến lúc, đã đến thời điểm Thiên Chúa ban điều này cho dân tộc của chúng tôi.
Đông Timor có thể đóng góp gì cho Giáo hội hoàn vũ?
Mặc dù chúng tôi ở rất xa Rôma, nhưng Giáo hội Công giáo cũng tồn tại. Chúng tôi không phải là một quốc gia Công giáo, nhưng đa số người dân theo Công giáo, và Giáo hội đã đồng hành với người dân trong suốt cuộc đấu tranh lâu dài của họ cho nền độc lập của chúng tôi. Trong cuộc đấu tranh đó, mọi người cũng đến với đức tin Công giáo.
Chúng tôi đã bị Indonesia chiếm đóng, xâm lược trong 24 năm, và trước đó, chúng tôi đã nằm dưới quyền cai trị của người Bồ Đào Nha trong suốt 450 năm, và vào năm 2002, chúng tôi đã khôi phục nền độc lập của mình. Do nền tảng Công giáo của chúng tôi, chúng tôi đã có thể hòa giải với Indonesia. Tốc độ của sự hòa giải này diễn ra nhanh chóng nhờ vào đức tin Công giáo mà chúng tôi có, và vì thế, chỉ hai thập kỷ sau khi độc lập, chúng tôi đã có thể có được mối quan hệ rất tốt với người dân Indonesia.
Một điều nữa là, chính xác là vào năm 2022, khi chúng tôi kỷ niệm 20 năm ngày khôi phục nền độc lập, chính phủ đã thông qua tài liệu này về tinh thần huynh đệ nhân loại. Quốc hội của chúng tôi đã thông qua tài liệu đó để áp dụng nó cho người dân của chúng tôi. Tôi không nghĩ rằng nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng điều đó. Chúng tôi rất tự hào khi chính phủ của chúng tôi đã có thể làm được điều đó.
Đây có phải là tài liệu giống với tài liệu được ký ở Abu Dhabi không?
Vâng, đây chính là tài liệu đã được Đức Thánh Cha và Grand Imam ký. Quốc gia của chúng tôi, quốc hội của chúng tôi, đã thông qua, đã phê chuẩn tài liệu này, vì vậy, giờ đây, tài liệu này đã trở thành một văn bản chính thức có hiệu lực được thực hiện trong cả nước, đặc biệt là trong các trường học. Giờ đây, chúng tôi phải thực hiện các bước tiếp theo. Chúng tôi có thể phải thành lập một ủy ban để nghiên cứu cách triển khai tài liệu này.
Liệu chính phủ có thể đưa tài liệu về tinh thần huynh đệ nhân loại vào chương trình giảng dạy của trường quốc gia không?
Đúng. Mặc dù chúng tôi đa số là Công giáo, chúng tôi quyết định rằng tài liệu này phải được chính thức thực hiện, và kế đến, tôi thiết nghĩ trong một thời gian ngắn nữa chúng tôi cũng sẽ khởi động một chương trình, một trung tâm dành cho tình huynh đệ nhân loại ở đất nước chúng tôi với tất cả các tôn giáo khác nhau. Một điều khác biệt nữa là, bởi vì tuy chiếm đa số, nhưn chúng tôi có mối quan hệ tốt đẹp với các nhóm thiểu số trong nước, như Hồi giáo, Tin lành, nhưng vẫn trong tinh thần huynh đệ nhân loại.
Đức Hồng y sẽ mô tả Đông Timor là một nơi khoan dung xét về mối quan hệ giữa các tôn giáo?
Mặc dù người Công giáo chiếm đa số, nhưng chúng tôi có những mối quan hệ tốt đẹp mà chúng tôi đã khuyến khích mọi người tôn trọng. Một trong những ví dụ cần đề cập là trước khi nảy sinh ý tưởng về tài liệu về tinh thần huynh đệ nhân loại này, chúng tôi đã và đang làm việc về cái gọi là hiệp hội du lịch tôn giáo, chúng tôi đang triển khai điều đó. Hiệp hội này do một người Công giáo đứng đầu, nhưng bên trong chúng tôi xếp đặt cả các tín hữu Hồi giáo, Tin lành, Nho giáo và Phật giáo. Bởi vì ở Indonesia, chúng tôi có một số người theo Phật giáo, và cả những người theo Khổng giáo và Hindu giáo.
Vì vậy, chúng tôi đang nỗ lực thúc đẩy điều này. Ở chính thủ đô của chúng tôi, chúng tôi có một đền thờ Hồi giáo lớn ở đó, và hiện tại họ đang xây dựng, cũng ở thủ đô, một ngôi đền Hindu lớn. Đây sẽ là một trong những ngôi đền lớn ở Nam Á. Họ vẫn chưa hoàn thành công trình, nhưng họ vẫn đang tiếp tục xây dựng. Chúng tôi chiếm đa số, nhưng chúng tôi có cơ hội để mọi người cùng nhau phát triển trong bầu khí này, và nó sẽ được củng cố hơn với sự hiện diện của trung tâm huynh đệ nhân loại. Đây sẽ là một trung tâm không chỉ dành cho các tín hữu Công giáo, mà còn dành tất cả những người ở đó, họ có thể chia sẻ tinh thần đó. Đây có thể là một nét độc đáo khác mà chúng tôi có thể chia sẻ với mọi người.
Những ưu tiên hàng đầu khác của Đức Hồng y đối với Giáo hội tại Đông Timor là gì?
Tôi thiết nghĩ sẽ không có ưu tiên nào khác ngoài việc tiếp tục quảng bá và rao giảng Lời Chúa. Tôi cũng nghĩ, với tư cách là một Linh mục, một Giám mục, một Hồng y, chúng ta nên tiếp tục sứ mạng rao giảng Lời Chúa cho toàn thế giới. Tôi nghĩ rằng trong hai ngày này, sẽ có một cuộc họp với Đức Thánh Cha, và chúng tôi sẽ nói về tài liệu này, Predicate Evangelium. Bản thân tiêu đề đã đề cập đến sứ mạng mà một Giám mục, các Hồng y cần phải tiếp tục. Đối với cá nhân tôi, đặc biệt là đối với Đông Timor, chúng tôi sẽ tiếp tục điều này, bởi vì kể từ khi tôi trở thành Giám mục, mục đích duy nhất của tôi là tiếp tục củng cố đức tin Công giáo ở đất nước của chúng tôi.
Trong chiến tranh, nhiều người dân Timore đã được rửa tội và trở thành người Công giáo, nhưng chúng tôi đã có sự chuẩn bị chu đáo. Giờ đây, không chỉ là việc gia tăng số tín hữu Công giáo, mà còn là việc phải dạy Giáo lý thế nào để mọi người hiểu biết đức tin của mình một cách đúng đắn. Tôi thiết nghĩ đây chính là một điều mà đối với cá nhân tôi sẽ là một sự ưu tiên… bắt đầu bằng việc đồng hành với tất cả các Chủng sinh và Linh mục để họ có được một sự đào tạo hữu hiệu để chúng tôi cũng có thể trở thành những nhà đào tạo và những Giáo lý viên tốt cho dân tộc của chúng tôi, và cho những người mà chúng tôi đang phục vụ.
Như chính Đức Thánh Cha đã nói, khi đề cử các tân Hồng y, ngài luôn đề cập rằng “Tôi muốn họ trở thành những cộng tác viên thân cận của tôi”, vì vậy chúng tôi cũng được kêu gọi tham gia và trợ giúp ngài, đặc biệt là về phía tôi, vốn ở xa ngài, để tiếp tục hoạt động trên lĩnh vực truyền giáo, loan báo Tin Mừng tại khu vực này.
Theo Đức Hồng y, khía cạnh quan trọng nhất trong cuộc cải cách của Đức Thánh Cha Phanxicô là gì?
Tôi nghĩ rằng tôi sẽ trải nghiệm điều đó đặc biệt là trong những ngày này, bởi vì tôi chưa có kinh nghiệm. Tất nhiên, tôi đã đọc qua chính văn bản này, nhưng tôi sẽ trải nghiệm nó một cách đặc biệt trong cuộc họp này và hy vọng sẽ đưa ra một điều gì đó thực tế hơn. Nhưng chắc chắn, tiêu đề Predicate Evangelium, đó là lời mời gọi toàn thế giới suy nghĩ về việc thay đổi thái độ của chúng ta đối với việc phục vụ Giáo hội, thái độ của chúng ta trong việc trở nên một Giáo hội.
Tôi nghĩ rằng đó là một điều gì đó đối với tôi vẫn còn mới mẻ và bây giờ tôi đang cố gắng hòa mình vào tình huống này, để tôi có thể đưa ra một thứ gì đó cụ thể hơn. Tất cả những điều này (ở đây) là để giúp chúng ta, thúc đẩy chúng ta, nhằm phục vụ Giáo hội và Dân Chúa tốt hơn. Tôi nghĩ rằng, cuối cùng, nó sẽ dẫn đến điều đó.
Đức Hồng y đã đề cập rằng Đông Timor rất xa với Rôma. Đức Hồng y có nghĩ rằng cuộc bổ nhiệm của ngài sẽ giúp các tín hữu Công giáo ở đó cảm thấy được kết nối hơn với Giáo hội hoàn vũ?
Cũng có thể như vậy. Tôi thiết nghĩ niềm vui của hầu hết người dân Đông Timor về sự đề cử này là niềm vui khi cuối cùng, mặc dù chúng tôi còn nhỏ bé và xa cách, nhưng bằng cách nào đó, khoảng cách này đã được rút ngắn nhờ sự hiện diện ở đây ở Vatican, tiếng nói của chúng tôi, tiếng nói của Giáo hội, cũng có thể rất gần trung tâm.
Trong những năm qua, chúng tôi luôn cảm thấy gần gũi, rất gần gũi, ngay cả trong thời kỳ chiến tranh khi chúng tôi vẫn còn bị Indonesia đô hộ, đó là những khoảnh khắc khó khăn, trong thời của Đức Gioan Phaolô II. Timor, ngay cả trong những năm đó, chúng tôi cảm thấy Đức Thánh Cha gần gũi với chúng tôi. Đó là lý do tại sao vào năm 1989, Đức Gioan Phaolô II đã đến thăm Timor-Leste, và năm 1989 đã trở thành một thời điểm mang tính lịch sử đối với Timor-Leste trong những năm đó. Điều đó đã trở thành một sự thúc đẩy cho nền độc lập của chúng tôi.
Chia sẻ về các chuyến viếng thăm của Đức Giáo hoàng, Đức Thánh Cha Phanxicô được cho là sẽ thăm cả Đông Timor và Indonesia vào năm 2020. Đức Hồng y vẫn hy vọng Đức Thánh Cha sẽ đến thăm đất nước của ngài chứ?
Chuyến viếng thăm của một vị Giáo hoàng đến một vùng đất như Timor là vô cùng quan trọng, bởi vì chuyến viếng thăm đầu tiên mà Đức Gioan Phaolô II từng thực hiện, là một cột mốc quan trọng trong lịch sử của chúng tôi, một bước ngoặt, một sự mở cửa của Timor với thế giới, và nó đã giúp chúng tôi thúc đẩy giấc mơ độc lập của chính mình. Chuyến viếng thăm đã mang lại rất nhiều thành quả. Đó là lý do tại sao giờ đây, sau khi giành độc lập, đó chính là niềm hy vọng của người dân, người dân mong mỏi được Đức Thánh Cha đến viếng thăm, đặc biệt là giúp đỡ dân tộc trong giai đoạn chuyển tiếp từ một dân tộc bị đô hộ và nay đã trở thành một dân tộc tự do, một đất nước tự do.
Khi Đức Gioan Phaolô II đến thăm Đông Timor, thông điệp của Ngài đã được gieo vào trái tim của nhiều người, rằng thông điệp của Ngài chính là muối và ánh sáng cho thế giới, bất chấp tất cả những khó khăn và áp bức mà chúng tôi đã phải đương đầu trong nhiều năm lịch sử. Người dân không bao giờ bỏ cuộc, họ tiếp tục can trường. Cho đến nay, những lời này của Đức Thánh Cha vẫn tiếp tục vang vọng trong lòng nhiều người dân Đông Timor. Người dân luôn mong mỏi Đức Thánh Cha giúp đỡ dân tộc này, giúp đỡ các chính trị gia, chỉ cho mọi người cách sống đức tin trong thời đại mới mà chúng ta đang sống.
Chúng tôi hy vọng, mặc dù với COVID, chuyến viếng thăm đã bị hoãn lại, nhưng mọi người vẫn hy vọng rằng trong một thời gian ngắn, theo ý Chúa, Đức Thánh Cha sẽ có thể đến thăm Timor-Leste.
Đức Hồng y nghĩ thế nào về khả năng của chuyến viếng thăm của Đức Thánh Cha Phanxicô vào thời điểm này?
Chúng ta không bao giờ biết được, tôi không thể đoán trước. Tất cả đều phụ thuộc vào sức khỏe của Đức Thánh Cha, như tất cả chúng ta đều biết. Khi người ta loan tin rằng Đức Giáo hoàng sẽ đến thăm Timor-Leste, nó đã mang lại cho mọi người sự mong mỏi, háo hức chờ đợi chuyến viếng thăm, mặc dù COVID đã ảnh hưởng đến điều này. Thậm chí, một số chính trị gia đã lợi dụng điều đó và nói rằng chúng ta cần phải tiêm vắc-xin để chuẩn bị cho chuyến viếng thăm này. Mọi người rất háo hức và mong mỏi chuyến viếng thăm của Đức Thánh Cha Phanxicô. Chúng tôi không biết liệu chuyến viếng thăm này sẽ xảy ra sớm hay muộn, nhưng chúng tôi hy vọng một ngày nào đó điều đó sẽ xảy ra. Nó đã xảy ra một lần rồi; chúng tôi tin tưởng, hy vọng, điều đó sẽ xảy ra một lần nữa.
Minh Tuệ (theo Crux)
