Đức Thánh Cha Phanxicô đến thăm địa điểm hành hương Lac Ste. Anne ở Alberta, Canada, thứ Ba, ngày 26 tháng 7 năm 2022. Đức Thánh Cha Phanxicô đã đến Canada để xin lỗi người dân bản địa về những hành vi lạm dụng của các nhà truyền giáo Công giáo trong các trường dân cư khét tiếng của đất nước (Ảnh AP / Eric Gay)
LAC SAINTE ANNE, Alberta – Hôm thứ Ba, Đức Thánh Cha Phanxicô đã cầu nguyện cho sự chữa lành khỏi “những tác động khủng khiếp của sự thực dân hóa” khi ngài dẫn đầu một cuộc hành hương đến một hồ nước của Canada vốn đã được người dân bản xứ biết đến trong nhiều thế kỷ như một nơi của sự chữa lành thiêng liêng.
Buổi cầu nguyện tại Lac Sainte Anne ở Alberta là một trong những điểm nhấn tinh thần trong chuyến viếng thăm kéo dài sáu ngày của Đức Thánh Cha Phanxicô tới Canada để hòa giải và chuộc lỗi vì vai trò của Giáo hội Công giáo trong việc điều hành các trường nội trú vốn đã cưỡng bức đồng hóa trẻ em bản địa của đất nước buộc chúng phải hòa nhập vào xã hội Kitô giáo. Hôm thứ Hai, Đức Thánh Cha Phanxicô đã xin lỗi về những cách thức “thảm khốc” mà các gia đình đã bị chia cắt; ngày hôm sau, ngài cầu nguyện để giúp họ chữa lành khỏi “vết thương của bạo lực”.
“Tại nơi được chúc phúc này, nơi mà sự hòa hợp và hòa bình ngự trị, chúng con xin dâng lên Ngài những trải nghiệm bất hòa của chúng con, những tác động khủng khiếp của sự thực dân hóa, nỗi đau không thể xóa nhòa của rất nhiều gia đình, những bậc ông bà và trẻ em”, Đức Thánh Cha Phanxicô chia sẻ trên bờ hồ. “Xin hãy giúp chúng con chữa lành vết thương của chúng con”.
Buổi cầu nguyện rơi vào Lễ Thánh Anna, Bà của Chúa Giêsu và là một nhân vật được sùng kính đặc biệt đối với những người Công giáo bản địa, những người hàng năm đều hành hương đến Lac Sainte Anne để lội xuống hồ nước. Đức Thánh Cha Phanxicô nhấn mạnh tầm quan trọng của những người bà trong các gia đình bản địa, và đồng thời nhắc lại vai trò quan trọng của người bà của mình, cụ Rosa, trong việc truyền lại đức tin cho ngài khi còn thơ ấu tại Buenos Aires, Argentina.
“Một phần của di sản đau thương mà chúng ta đang phải đương đầu bắt nguồn từ thực tế là những người bà bản địa đã bị ngăn cản truyền lại đức tin trong ngôn ngữ và văn hóa của chính họ”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói.
Hơn 150.000 trẻ em bản địa ở Canada đã bị tách khỏi gia đình và được đưa đến học tại các trường Kitô giáo do chính phủ tài trợ từ thế kỷ 19 cho đến những năm 1970 trong nỗ lực cô lập chúng khỏi ảnh hưởng của gia đình và văn hóa của họ. Mục đích là Kitô giáo hóa và hòa nhập chúng vào xã hội chính thống, điều mà các chính phủ Canada trước đây coi là ưu việt hơn.
Trong sự kiện đầu tiên của mình ở Canada, hôm thứ Hai, Đức Thánh Cha Phanxicô đã lên án các trường học nội trú như là một “sự sai lầm tai hại”, và đồng thời đưa ra lời xin lỗi tại địa điểm của một trường học trước đây ở Maskwacis vì “tội ác của rất nhiều Kitô hữu gây ra đối với các dân tộc bản địa”.
Những cảm xúc vẫn còn nguyên vẹn một ngày sau đó khi những phát biểu đó được đem ra mổ xẻ.
Murray Sinclair, người thuộc bộ tộc First Nations, Chủ tịch Ủy ban Sự thật và Hòa giải của Canada, đã hoan nghênh lời xin lỗi nhưng cho biết hôm thứ Ba rằng nó chưa đi đủ xa trong việc thừa nhận trách nhiệm về thể chế đối với vai trò của chính Đức Giáo hoàng trong việc biện minh cho sự bành trướng thuộc địa của châu Âu và sự tán thành của hàng giáo phẩm của Giáo hội đối với chính sách đồng hóa của Canada.
“Điều quan trọng cần nhấn mạnh là Giáo hội không chỉ là một đại diện của nhà nước, cũng không đơn thuần là người tham gia vào chính sách của chính phủ, mà còn là đồng tác giả chính của những chương đen tối nhất trong lịch sử của vùng đất này”, ông Sinclair nói trong một tuyên bố.
Ông Sinclair cho biết các sắc lệnh của Giáo hội đã trực tiếp dẫn đến “cuộc diệt chủng văn hóa” của các dân tộc Bản địa bằng cách củng cố chính sách thực dân hóa và Học thuyết Khám phá, một khái niệm pháp lý quốc tế vào thế kỷ 19 đã được hiểu ngầm để biện minh cho việc các cường quốc châu Âu chiếm đoạt đất đai và tài nguyên thuộc địa.
Các nhà tổ chức chuyến viếng thăm đã bác bỏ lời chỉ trích của ông Sinclair, đồng thời nhấn mạnh rằng Đức Thánh Cha Phanxicô đã thực sự “nhận toàn bộ trách nhiệm về vai trò của Giáo hội Công giáo trong hệ thống các trường học nội trú”.
“Quyết định xin lỗi của Đức Thánh Cha Phanxicô trên mảnh đất Canada, trong một năm mà ngài phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng về vấn đề sức khỏe và phải hủy bỏ các chuyến công du quốc tế khác, thể hiện sự hiểu biết của Đức Thánh Cha về trách nhiệm mang tính thể chế của Giáo hội Công giáo trong việc đóng góp cho quá trình hòa giải”, Neil MacCarthy, Giám đốc truyền thông cho chuyến viếng thăm của Đức Thánh Cha Phanxicô, phát biểu với hãng tin Associated Press qua email.
Ông MacCarthy cũng cho biết thêm rằng các Giám mục Công giáo của Canada đang làm việc với Vatican để ban hành một tuyên bố mới về những Tông Sắc liên quan đến Học thuyết Khám phá, mặc dù Tòa Thánh đã tuyên bố rằng các sắc lệnh này không có thẩm quyền pháp lý hoặc luân lý trong Giáo hội hiện nay.
“Chúng tôi hiểu mong muốn định rõ những văn bản này, thừa nhận tác động của chúng và từ bỏ các khái niệm gắn liền với chúng”, ông MacCarthy nói.
Gerald Antoine, thủ lĩnh khu vực quốc gia và Hội đồng các quốc gia thứ nhất, cho biết ông đã hy vọng Đức Thánh Cha Phanxicô có thể từ bỏ các sắc lệnh khi ở Canada nhưng ông biết ơn sự quan tâm mà chuyến viếng thăm và lời xin lỗi đã đưa đến lịch sử mà gia đình ông đã trải qua.
“Thế giới đang chứng kiến chúng tôi đang nói sự thật”, ông Antoine nói. “Gia đình chúng tôi đã phải rời bỏ khu vực, bị di tản và tái định cư. Đây là những gì người dân của chúng tôi đã nói. Không ai quan tâm lắng nghe”.
Đức Thánh Cha Phanxicô không nhấn lâu vào lời xin lỗi hay lịch sử tồi tệ của Giáo hội trong Thánh lễ ban sáng ở Sân vận động Commonwealth của Edmonton kính Thánh Anna và tưởng nhớ các bậc ông bà, thu hút khoảng 50.000 người tham dự. Do vấn đề về đầu gối, vị Giáo hoàng 85 tuổi đã phải ngồi khi cử hành Thánh lễ từ vị trí sau bàn thờ.
“Nhờ các bậc ông bà của chúng ta, chúng ta đã nhận được một sự âu yếm từ lịch sử đi trước chúng ta: Chúng ta học được rằng lòng tốt, tình yêu dịu dàng và sự khôn ngoan chính là cội rễ vững chắc của nhân loại”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói. “Chúng ta là những đứa trẻ bởi vì chúng ta là con cháu”.
Sau đó, Đức Thánh Cha Phanxicô đã mang chủ đề về các bậc ông bà đến Lac Sainte Anne, nơi ước tính có khoảng 10.000 người hành hương tụ tập xung quanh bờ hồ giữa bạt ngàn những bông hoa cải dầu vàng tươi rói nở rộ vào thời điểm cao điểm của mùa hè. Một số đã đến từ những vùng xa xôi của Canada để tham gia cuộc hành hương, vốn đã được khởi động lại sau hai năm đóng cửa do COVID-19.
“Tôi rất vui vì Đức Thánh Cha đã đưa ra lời xin lỗi”, Myles Wood, người đến từ Saint Theresa Point ở miền bắc Manitoba hẻo lánh cùng với vợ, mẹ và các thành viên trong Giáo xứ của họ, cho biết. “Tôi nghẹn ngào không nói nên lời”, Wood nói sau khi Đức Thánh Cha Phanxicô đi ngang qua và ban phép lành cho đám đông với nước thánh từ hồ.
Đức Thánh Cha Phanxicô xuất hiện, lắng nghe tiếng trống và tiếng hú của thổ dân, và dừng lại trong giây phút cầu nguyện ở bờ hồ. Trước chuyến viếng thăm, giới chức y tế Alberta đã đưa ra khuyến cáo về sự nở hoa của tảo xanh lam ở khu vực hồ, cảnh báo du khách tránh tiếp xúc với những bông hoa và không lội xuống nước ở những nơi có thể nhìn thấy chúng.
Hồ này được gọi là Wakamne, hoặc “Hồ của Chúa”, bởi quốc gia Alexis Nakota Sioux, những người sống gần đó, và Manito Sahkahiga, hoặc được người Cree gọi là “Hồ Thần linh”. Tên gọi “Lac Sainte Anne” đã được đặt tên bởi Linh mục Jean-Baptiste Thibault, vị Linh mục Công giáo đầu tiên thành lập một cơ quan truyền giáo tại địa điểm này.
Đối với Lorna Lindley, một nạn nhân sống sót tại trường nội trú Kamloops ở British Columbia, nơi những ngôi mộ không được đánh dấu đầu tiên được phát hiện vào năm ngoái, đó quả là một ngày đầy tang thương. Chị Lindley đã tham dự Thánh lễ ban sáng để tưởng nhớ cha mẹ quá cố của mình, những người đã bị đưa đến một trường nội trú lúc 5 tuổi trên một chiếc xe tải chở gia súc.
“Đối với bản thân tôi, điều đó thực sự nặng nề”, Lindley nói. “Điều đó thật khó chịu. Dù bạn có xin lỗi bao nhiêu lần đi chăng nữa, điều đó cũng không thể làm mất đi sự tổn thương và đau đớn”.
Minh Tuệ (theo Crux)
