Các chuyến viếng thăm Thái Lan và Nhật Bản sẽ cung cấp cho ĐTC Phanxicô cơ hội để gửi đi những thông điệp ngoại giao đầy khôn khéo nhưng lại hết sức rõ ràng.
ĐTC Phanxicô phát biểu với đám đông từ cửa sổ Điện Tông Tòa nhìn ra Quảng trường Thánh Phêrô tại Vatican trong giờ Kinh Truyền Tin hôm Chúa nhật ngày 3 tháng 11 (Ảnh: Tiziana Fabi / AFP)
Khi Đức Thánh Cha Phanxicô chuẩn bị bắt đầu chuyến Tông du thứ tư tới châu Á vào năm thứ bảy trong Triều đại Giáo hoàng của mình, Ngài sẽ thực hiện lời hứa đã đưa ra ngay sau cuộc bầu cử rằng Ngài sẽ biến châu Á thành trọng tâm chính của Triều Đại Giáo hoàng của mình.
Khi bổ nhiệm Đức Hồng y Luis Tagle người Philippines làm người đứng đầu Tổ chức Caritas Quốc tế, Cơ quan viện trợ Công giáo, Đức Hồng y Tagle tiết lộ rằng ĐTC Phanxicô đã bày tỏ mong muốn có một người châu Á nắm giữ vị trí này bởi vì “tương lai của Giáo hội nằm ở châu Á”.
“Đây không phải là vấn đề danh dự. Liệu đây có phải là một thách thức, một sứ vụ tiên tri hay một lời mời gọi tuyệt vời? Chúng ta không biết. Nhưng đó chắc chắn là một vấn đề về tinh thần trách nhiệm to lớn, một sứ mệnh cao cả”, Đức Hồng Y Tagle nói.
Và trong khi Giáo hội Châu Á chỉ có khoảng 120-140 triệu tín hữu tại Bắc, Đông Nam và Nam Á so với con số khoảng 1,2 tỷ trên toàn thế giới, nó vẫn tiếp tục phát triển lớn mạnh và ĐTC Phanxicô đã nhận thấy rất rõ các cơ hội trước mắt.
Các chuyến viếng thăm của ĐTC Phanxicô đến Thái Lan và Nhật Bản từ ngày 20-26 tháng 11 theo sau chuyến Tông du đến Hàn Quốc nhân dịp Đại hội Giới trẻ Thế giới năm 2014, Sri Lanka và Philippines vào đầu năm 2015 và Myanmar và Bangladesh vào cuối năm 2017. Mỗi chuyến viếng thăm đều có những chiến thắng độc đáo của riêng mình và chúng ta có thể mong đợi rất nhiều từ chuyến viếng thăm lần này, đặc biệt là chặng dừng chân tại Nhật Bản, vốn nặng về cả chủ nghĩa biểu tượng cá nhân và chủ đề.
Và vào ngày 22 tháng 9 năm 2018, Vatican cũng đã ký một thỏa thuận hiện vẫn còn bí mật và gây tranh cãi về việc bổ nhiệm các giám mục với Trung Quốc. Những hành động về thỏa thuận tạm thời đã được chứng minh là vô cùng chậm chạp về phía Trung Quốc giữa bối cảnh của sự leo thang đàn áp tôn giáo của Bắc Kinh, tập trung đặc biệt vào cái gọi là Giáo hội Công giáo “hầm trú” và Giáo hội Tin lành, với con số các tín hữu là 60-100 triệu, cũng như 22 triệu tín đồ Hồi giáo của Trung Quốc. Nó cũng đã nhắm mục tiêu vào những người trẻ tuổi.
Chính tại Seoul, nhân dịp Đại hội Giới trẻ Thế giới vào tháng 8 năm 2014, rõ ràng ĐTC Phanxicô, chỉ sau 17 tháng trong cương vị Giáo hoàng, đã trở thành một vị Giáo hoàng cực kỳ nổi tiếng, được coi như một ngôi sao nhạc rock tôn giáo của giới trẻ Công giáo bị kích thích bởi sự thay đổi từ các Triều đại Giáo hoàng truyền thống và bảo thủ sâu sắc của Thánh Gioan Phaolô II và Đức nguyên Giáo Hoàng Benedict XVI.
Tầm quan trọng của tuổi trẻ trong việc cứu lấy hành tinh và đồng thời tạo ra một Giáo hội hiện đại hơn cho các thế hệ tương lai chính là một chủ đề kiên định của Triều đại Giáo hoàng của ĐTC Phanxicô. Điều này khó có thể dừng lại bởi vì trong hầu hết các chuyến Tông du nước ngoài, ĐTC Phanxicô đều cử hành Thánh lễ đặc biệt cho giới trẻ. Điều này sẽ xảy ra tại Bangkok, khi ĐTC Phanxicô sẽ gặp gỡ các Kitô hữu trẻ và kể các bạn trẻ không theo Kitô giáo tại Nhà thờ St. Mary, Tokyo.
Cũng trên đường đến Seoul vào tháng 8 năm 2014, ĐTC Phanxicô đã gửi một bức điện tín cho nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, người đã được nâng lên nắm giữ chức vụ Tổng thư ký của Đảng Cộng sản cầm quyền, về việc bắt đầu lại các cuộc đàm phán với Bắc Kinh vốn đã lịm tắt trong gần một thập kỷ.
Chuyến viếng thăm của ĐTC Phanxicô đến Thái Lan là chuyến Tông du đầu tiên của một vị Giáo hoàng kể từ khi Thánh Gioan Phaolô II viếng thăm nước này vào năm 1984. Chuyến viếng thăm của Ngài đến Nhật Bản là chuyến Tông du đầu tiên của một vị Giáo hoàng kể từ sau chuyến viếng thăm của Thánh Gioan Phaolô II vào năm 1981 và đại diện cho sự kết thúc của một hành trình cá nhân dài. Khi còn là một linh mục trẻ, ĐTC Phanxicô đã từng quyết tâm đặt chân đến Châu Á với tư cách là một nhà truyền giáo. Với sự lựa chọn đầu tiên của mình đối với Trung Quốc đã không thể thực hiện vì sự cấm cửa của đất nước này đối với các nhà truyền giáo nước ngoài và các giáo sĩ Công giáo được thực hiên bởi Đảng Cộng sản, Nhật Bản đã trở thành điểm đến được lựa chọn của ĐTC Phanxicô.
“Theo thời gian, tôi cảm thấy khao khát được trở thành một nhà truyền giáo tại Nhật Bản, nơi mà các Tu sĩ Dòng Tên luôn thực hiện những công việc cực kỳ quan trọng”, ĐTC Phanxicô viết với tư cách là Hồng y Jorge Mario Bergoglio trong cuốn sách được xuất bản năm 2019 có nhan đề “El Jesuita”. Đức Hồng y Bergoglio được chẩn đoán mắc căn bệnh tim và về mặt thể chất được coi là không phù hợp với cuộc sống truyền giáo, nhưng đó là một điều gì đó Ngài luôn canh cánh trong lòng trong suốt cuộc đời.
Sứ mạng Truyền giáo
Trong các chuyến Tông du nước ngoài, đặc biệt là các chuyến viếng thăm châu Á, ĐTC Phanxicô thường chia sẻ về tầm quan trọng của công việc truyền giáo.
Lịch trình chuyến Tông du của ĐTC Phanxicô đến Châu Á đã được so sánh với vị Giáo hoàng vĩ đại của các chuyến Tông du, Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II, mặc dù có tuổi đời tương đương với một ông lão Bát tuần khi bắt đầu Triều đại Giáo hoàng của mình. Thật vậy, khi thực hiện chuyến viếng thăm đến các quốc gia Myanmar, Bangladesh và Sri Lanka, ĐTC Phanxicô đã làm nên lịch sử với những chuyến Tông du đầu tiên của một vị Giáo hoàng đến các quốc gia này.
Các quốc gia châu Á duy nhất nơi Thánh Gioan Phaolô II đã mạo hiểm mà ĐTC Phanxicô vẫn chưa đến thăm đó là Timor-Leste, hiện vẫn còn thuộc Indonesia khi vị Giáo hoàng người Ba Lan đã thực hiện chuyến viếng thăm lịch sử sâu sắc vào năm 1989, và Ấn Độ, nơi mà Ngài đã thực hiện cuộc hành trình kéo dài 10 ngày từ Bắc vào Nam vào năm 1986 và một lần nữa đến Delhi vào năm 1999.
Ấn Độ hiện còn có rất nhiều vấn đề nằm trong danh sách những điều mong muốn thực hiện của ĐTC Phanxicô, một điều gì đó mà Ngài đã công khai, và sự ngoan cố của chính phủ Ấn Độ hiện vẫn còn là một vấn đề nhức nhối đối với Vatican, đặc biệt là khi Thánh Teresa Kolkata được ĐTC Phanxicô phong Thánh vào năm 2016. Tòa Thánh đã thất bại trong thời gian qua, vào năm 2017, để có được sự cho phép của chính phủ quốc gia Hindu ngày càng theo quốc quyền chủ nghĩa của nhà lãnh đạo Narendra Modi một cú hích mà từ đó Myanmar có thể gặt hái được những lợi ích.
Giờ đây khi được bầu vào nhiệm kỳ thứ hai, nhà lãnh đạo Modi có thể nhận thấy sự quyến rũ khi có được nhiều cơ hội chụp ảnh với ĐTC Phanxicô quá khó để cưỡng lại và coi đó là như một cách thức, có lẽ, làm chệch hướng các chương trình đàn áp tôn giáo của ông. Điều này đang ngày càng trở nên rõ ràng tại Jammu và Kashmir, quốc gia đa số Hồi giáo đang tranh chấp rằng vào tháng 8, quyền tự trị tại ước này đã bị thu hồi, gây ra sự phản đối trên toàn cầu.
Nhưng trong khi Ấn Độ vẫn tiếp tục là một sự thất vọng cần phải được giải quyết, chúng ta cần phải ghi nhận những thành công của các chuyến viếng thăm châu Á của ĐTC Phanxicô. Ngài đã khai mở các mối liên hệ sau nhiều năm im lặng với Bắc Kinh – theo sau là một thỏa thuận, tuy nhiên vẫn còn hạn – đã tôn vinh vị Thánh đầu tiên của Sri Lanka, và thực hiện một chuyến viếng thăm mang lại nhiều chiến thắng đến trung tâm Công giáo Philippines của châu Á, an ủi các nạn nhân Bão Yolanda và tập trung vào Năm của người nghèo vào năm 2015.
Tại Myanmar và Bangladesh vào cuối năm 2017, ĐTC Phanxicô đã thực hiện khả năng ngoại giao đầy khôn khéo, làm dịu bớt cuộc khủng hoảng Rohingya đầy đau nhói tại Myanmar, nơi mà những hành động chính thức của quân đội đã đẩy nhóm thiểu số Hồi giáo buộc phải chạy trốn sang Bangladesh. Nhưng ĐTC Phanxicô được hiểu là đã trở nên mạnh mẽ hơn nhiều cùng với nhà lãnh đạo dân sự Aung San Suu Kyi và người đồng cấp quân sự của bà, Tướng Min Aung Hlaing.
Sau đó, ĐTC Phanxicô đã tổ chức một sự kiện đại kết ở thủ đô Dhaka của Bangladesh, chào đón các Kitô hữu, các tín đồ Hồi giáo, Ấn giáo và Phật giáo cùng bước lên sân khấu để cầu nguyện. Họ bao gồm các vị đại diện đến từ nhóm thiểu số Rohingya, ngay lập khiến cho những người chỉ trích lập trường của Ngài phải im tiếng. Bằng cách này, ĐTC Phanxicô đã kêu gọi sự chú ý của cộng đồng quốc tế đối với cuộc khủng hoảng lên tới một triệu người tị nạn bị buộc phải rời bỏ quê hương bởi một quân đội tàn bạo và một chế độ phân biệt chủng tộc và ngày càng trở nên bất khoan dung đối với tôn giáo.
Trong chuyến Tông du Nhật Bản sắp tới, ĐTC Phanxicô cũng sẽ có cơ hội tương tự cho những thông điệp ngoại giao đầy khôn khéo nhưng rõ ràng. Thỏa thuận của Vatican với Trung Quốc và cuộc đàn áp Kitô giáo đang diễn ra bởi chế độ giết chóc của Triều Tiên sẽ bị che giấu.
Nếu như ĐTC Phanxicô đang cố gắng cân bằng tiến độ lãnh đạm của Trung Quốc trong thỏa thuận về việc bổ nhiệm giám mục của mình và cuộc tấn công của nó nhắm vào quyền tự do thờ phượng của tất cả các tôn giáo bởi sự hiện diện đơn thuần của Ngài tại Nhật Bản – quốc gia thân cận thù địch của Trung Quốc – Ngài đã đạt được mục đích vào ngày mà chuyến viếng thăm này đã được công bố.
Quả không phải là một sự cường điệu khi nói rằng việc nhìn thấy sự xuất hiện của ĐTC Phanxicô tại Nhật Bản, nơi mà một Thánh lễ được cử hành tại sân vận động ở Nagasaki đã được bán hết vé, như một sự thử nghiệm. Bất kỳ phản ứng nào của Trung Quốc sẽ tạo ra một đầu mối về vị trí thực sự mà ĐTC Phanxicô đang thực sự nắm giữ cùng với chủ tịch Tập Cận Bình. Theo phỏng đoán, chắc chắn, ĐTC Phanxicô sẽ giữ thể diện cho người Trung Quốc, ít nhất là vẫy tay chào và coi trọng thỏa thuận trong khi được xem như một ngôi sao nhạc rock và đồng thời thúc bách Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe, được bao quanh bởi hình thức duy nhất của Giáo hội chỉ trung thành với Rome.
ĐTC Phanxicô sẽ chỉ bị cản trở bởi sự nhiệt tình có tính chất lây lan của các đám đông người Nhật Bản, những người đã thể hiện việc, với kỳ World Cup bóng bầu dục cực kỳ thành công gần đây, họ rất muốn nắm lấy cái mới. Người Trung Quốc, nói một cách dè dặt, sẽ bị đẩy vào tình thế khó xử.
Đây là bài viết đầu tiên trong một loạt các bài bình luận về chuyến Tông du của Đức Thánh Cha Phanxicô đến Thái Lan và Nhật Bản cùng với một số vấn đề xung quanh cuộc hành trình.
Minh Tuệ (theo UCA News)
