Cử hành Kinh chiều vào cuối Tuần lễ Cầu nguyện cho sự Hiệp nhất Kitô giáo năm ngoái (Ảnh: Truyền thông Vatican)
“Chủ nghĩa đại kết trong thời kỳ đại dịch: Từ khủng hoảng đến cơ hội” là tiêu đề của một tài liệu làm việc được trình bày bởi Hội đồng Giáo hoàng về Cổ võ sự Hiệp nhất Kitô giáo, và là kết quả của một cuộc khảo sát được thực hiện vào năm 2021 giữa tất cả các Hội đồng Giám mục và các Thượng Hội đồng Giám mục Công giáo Đông phương trên thế giới.
Vào tháng 1 năm 2021, 142 bảng câu hỏi khảo sát đã được gửi đến những người chịu trách nhiệm về các mối quan hệ đại kết trong tất cả các Hội đồng Giám mục và các Thượng hội đồng của các Giáo hội Công giáo Đông phương.
Kết quả của cuộc khảo sát là nền tảng của một tài liệu làm việc dài 50 trang có tựa đề “Chủ nghĩa đại kết trong thời kỳ đại dịch: Từ khủng hoảng đến cơ hội”, do Hội đồng Giáo hoàng về Cổ võ sự Hiệp nhất Kitô giáo trình bày hôm thứ Năm, ngày 20 tháng 1, tại một hội nghị được tổ chức tại Viện Nghiên cứu Đại kết Angelicum, với sự tham gia của các sinh viên đến từ Viện Đại kết Bossey.
Tất cả các Giáo hội “trên cùng một con thuyền”
Chủ đề của cuộc khảo sát và tài liệu (văn bản gốc bằng tiếng Anh ở đây) dựa trên một cách diễn đạt được Đức Thánh Cha Phanxicô sử dụng: “Tất cả chúng ta đều ở trên cùng một con thuyền”, được đưa ra trong nhiều câu trả lời cho bảng câu hỏi khảo sát. Những lời này của vị Giám mục Rôma không chỉ áp dụng cho những người đàn ông và phụ nữ trong thời đại chúng ta, mà còn áp dụng cho các Giáo hội khác nhau.
Đối với Cha Hyacinthe Destivelle, một quan chức thuộc khu vực phía Đông của Hội đồng Giáo hoàng về Cổ võ sự Hiệp nhất Kitô giáo, “đây là thành quả đại kết đầu tiên của đại dịch này, ý thức của việc trở thành một gia đình Kitô giáo và ý thức bắt nguồn từ kinh nghiệm về một số phận chung. Tất cả chúng ta đang trên đường hướng đến một số phận chung, đó là sự phục sinh”.
Tinh thần liên đới mới
Trong suốt hai năm đại dịch, và đặc biệt là trong năm 2021, năm mà cuộc khảo sát mở rộng này đề cập đến, một mối liên kết mới, một tinh thần liên đới mới, đã được tái khám phá. Và trong khi đó là một giai đoạn rất phức tạp đối với hàng trăm triệu người, bị tước đoạt các mối quan hệ tình cảm và sự tiếp xúc về thể lý, và buộc phải thích nghi với các hoạt động hạn chế, trong nhiều trường hợp, những giới hạn đã được biến thành những cơ hội. Tài liệu đưa ra nhiều ví dụ, cho dù trong lĩnh vực đại kết tâm linh, cầu nguyện chung hay cầu nguyện trực tuyến.
Một số Giám mục cũng lưu ý rằng Tuần lễ Cầu nguyện cho sự Hiệp nhất Kitô giáo chưa bao giờ có sự tham dự đông đảo như năm ngoái. “Đã có nhiều sáng kiến chung, tuyên bố chung, hành động chung với các chính phủ, các chương trình đại kết để giúp đỡ tất cả các nhóm người khác nhau bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng theo cách này hay cách khác”, Cha Destivelle lưu ý, đồng thời trích dẫn, một chương trình đại kết dành cho những người lớn tuổi và những người cô đơn được phát triển ở Ấn Độ, hoặc cho các sinh viên ở Hà Lan, hai quốc gia mà người Công giáo chiếm thiểu số. Tất cả những sáng kiến này ra đời trong thời kỳ đại dịch, và có lẽ sẽ không bao giờ được đón nhận nếu nó không diễn ra.
Các Giáo hội Kitô giáo cũng nhận thức được rằng cùng với nhau họ sẽ có được sức mạnh lớn hơn. Vì vậy, họ đã cùng nhau thực hiện các chương trình trong lĩnh vực từ thiện bác ái, đặc biệt là giúp đỡ những người nghèo nhất và dễ bị tổn thương nhất. Các Kitô hữu đã có thể có chung một tiếng nói và có nhiều ảnh hưởng hơn với các chính phủ. Họ kêu gọi, vận động hành lang và thậm chí đôi khi gây áp lực buộc các nhà điều hành phải tôn trọng quyền tự do tôn giáo, vốn không phải lúc nào cũng được coi như là một sự ưu tiên vào thời điểm diễn ra việc phong tỏa xã hội.
Sự hiểu biết lẫn nhau tốt hơn
Tinh thần liên đới này, được tái khám phá và tạo điều kiện thuận lợi bởi đại dịch, đã thực sự làm gia tăng số lượng các cơ hội gặp gỡ và đối thoại.
Chẳng hạn, các nhà lãnh đạo Giáo hội đã gặp gỡ nhau, thường là trực tuyến, trong các cuộc đối thoại thần học của Hội đồng Giáo hoàng về Cổ võ sự Hiệp nhất Kitô giáo, thường dẫn đến một luồng suy nghĩ chung vốn tạo điều kiện thuận lợi cho việc soạn thảo các văn kiện chung.
Ở cấp địa phương, và điều này cũng xuất hiện trong phần tóm tắt của cuộc khảo sát, mọi người đã nhìn nhau nhiều hơn. “Bởi vì nhiều sự kiện đã được phát trực tuyến trên Internet”, Cha Hyacinthe Destivelle lưu ý, “các tín hữu Tin lành có thể theo dõi các Thánh lễ Công giáo, các tín hữu Công giáo có thể theo dõi các buổi cầu nguyện của các tín hữu hệ phái Phúc Âm, và vì vậy điều này không chỉ dẫn đến sự hiểu biết lẫn nhau tốt hơn mà còn mang lại sự bén nhạy hơn”.
Sự khác biệt vẫn còn tồn tại
Trong khi đại dịch đã thúc đẩy và tạo điều kiện cho các mối quan hệ đại kết, thì sự thống nhất trọn vẹn vẫn chưa đạt được. Tài liệu tóm tắt nhấn mạnh ba trong số những vấn đề nhạy cảm nhất xuất hiện trong trường hợp khẩn cấp về y tế.
Những khác biệt về thần học và phụng vụ, vốn không phải là điều mới mẻ, có thể đã được làm nổi bật bởi đại dịch, đặc biệt là sự hiểu biết về không gian thiêng liêng. Chính thống giáo, Công giáo và Tin lành có những mối tương quan khác nhau với không gian linh thiêng; sự hiểu biết khác nhau về các Bí tích và sự cần thiết của sự hiện diện về thể lý để lãnh nhận các Bí tích; và cuối cùng là một quan niệm có phần khác biệt về Giáo hội. Tuy nhiên, đây không phải là những tranh cãi mới.
Sự hiểu biết khác nhau về đại dịch
Có lẽ đáng ngạc nhiên hơn, các giáo phái Kitô giáo khác nhau có thể có những cách hiểu khác nhau về đại dịch.
“Một số Kitô hữu có quan điểm do thiên ý hoặc đôi khi liên quan đến thuyết mạt thế, hoặc thậm chí đôi khi mang tính khải huyền về đại dịch. Điều này có thể đã tạo ra sự căng thẳng giữa các Kitô hữu”, Cha Destivelle giải thích.
Cuối cùng, những thái độ khác nhau đối với những hạn chế về sức khỏe đã được quan sát thấy, thường liên quan đến văn hóa địa phương – và đặc biệt là mối quan hệ với chính quyền – vốn không giống nhau ở các nước phương Tây, ở các nước phương đông và ở phương nam; và do đó, không giống nhau đối với các Giáo hội khác nhau.
Vấn đề vắc-xin cũng được đề cập trong phần trả lời bản câu hỏi khảo sát do Hội đồng Giám mục và Thượng hội đồng của các Giáo hội Công giáo Đông phương gửi đến. Những câu trả lời này tiết lộ một số sáng kiến đại kết ủng hộ việc tiêm chủng và tuân thủ các quy định về an toàn sức khỏe.
Bước ngoặt trong các mối quan hệ đại kết
Đối thoại đại kết hiện đại luôn gắn liền với những tiến triển chính trị, xã hội và văn hóa. Đối với Cha Destivelle, đại dịch là một phần của những tiến triển này. “Tôi thiết nghĩ nó sẽ đánh dấu một bước ngoặt tích cực trong các mối quan hệ đại kết”, Cha Destivelle nói
Đức Thánh Cha Phanxicô cũng đã tạo ra thêm một động lực thúc đẩy. Một số câu trả lời cho bảng câu hỏi khảo sát chỉ ra rằng lời kêu gọi cầu nguyện của Đức Thánh Cha khi bắt đầu đại dịch đã được nhiều người theo dõi.
Đức Thánh Cha Phanxicô đọc “Kinh Lạy Cha” vào ngày 25 tháng 3 năm 2020
Hội đồng Giáo hoàng về Cổ võ sự Hiệp nhất Kitô giáo đã chuyển lời kêu gọi này đến tất cả các nhà lãnh đạo Giáo hội, và phần lớn đã hưởng ứng tích cực lời mời gọi cầu nguyện để cùng nhau đồng thời cất lên lời Kinh Lạy Cha, lời cầu nguyện mà tất cả mọi môn đệ của Đức Kitô có thể cùng nhau cất lên và đồng thời, vào buổi trưa ngày 25 tháng 3 năm 2020.
Minh Tuệ (theo Vatican News)
