Năm 2019 đã khép lại, chúng ta hãy nhìn lại các sự kiện, các cuộc gặp gỡ, những bài diễn văn và các chuyến Tông du đã đánh dấu năm 2019 của ĐTC Phanxicô.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã liên tục nhắc nhở chúng ta rằng nhiệm vụ quan trọng nhất đó là loan báo Tin Mừng. Năm 2019 chứng kiến ĐTC Phanxicô quan tâm đặc biệt đến điều đó, thông qua 41 buổi Tiếp kiến chung (suy tư về Kinh Lạy Cha và Sách Công vụ Tông đồ), 56 bài phát biểu trong các giờ Kinh Truyền Tin và Lạy Nữ Vương Thiên Đàng, hơn 60 bài giảng trước công chúng và 44 bài giảng trong các Thánh lễ ban sáng được cử hành riêng tại Nhà nguyện Casa Santa Marta. Tất cả điều này không tính đến các Thông điệp, các bức thư, tài liệu, các cuộc phỏng vấn, và khoảng 260 bài phát biểu, được đưa ra tại Rome và trong các chuyến Tông du của Ngài.
Sự chắc chắn chứ không lẫn lộn
Trong suốt cả năm, ĐTC Phanxicô đã nhắc nhở chúng ta về một điều chắc chắn: rằng Thiên Chúa yêu thương chúng ta và, qua Chúa Giêsu, Ngài đã trao ban Sự sống của Người cho chúng ta. Đây chính là thông điệp trọng tâm của ĐTC Phanxicô, như đã được thể hiện trong “Evangelii gaudium”. Ngài mời chúng ta nhớ đến “đức tin đơn sơ và mạnh mẽ” của những người mẹ và những người bà, người đã, và tiếp tục trao ban, “sức mạnh và sự kiên định để tiếp tục tiến bước về phía trước”. Hình thức của “đức tin được tạo ra trong gia đình, vốn đã không được chú ý, nhưng dần dần xây dựng Vương quốc của Thiên Chúa”. Một đức tin không bao giờ bị nhầm lẫn, bởi vì nó được xây dựng dựa trên những điều cốt yếu của Tin Mừng.
Đức tin chứ không phải việc thờ ngẫu tượng
Trong một xã hội ngày càng trở nên ngoại lai và vô thần, Đức Thánh Cha Phanxicô không ngừng khuyến khích chúng ta hướng về một Thiên Chúa Đích thực: “Việc thờ ngẫu tượng không chỉ là việc bước vào một ngôi đền ngoại giáo và việc tôn thờ sùng bái một bức tượng”, ĐTC Phanxicô nói, “Việc thờ ngẫu tượng chính là một thái độ của tâm hồn”. Những ngẫu tượng đó có thể đã thay đổi tên tuổi của chúng, nhưng ngày hôm nay chúng có mặt hơn bao giờ hết. Tiền bạc, sự thành công, sự nghiệp, những thú vui: tất cả những thần tượng này hứa hẹn sự hạnh phúc, nhưng không mang lại điều đó. Trái lại, chúng khiến chúng ta trở nên nô lệ. Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc nhở chúng ta về việc “các thần tượng hứa hẹn đem lại sự sống, nhưng lại mang nó đi, trong khi Thiên Chúa thực sự không yêu cầu sự sống, nhưng lại trao ban điều đó”.
Tự sửa mình chứ không tự biện minh
Giống như Chúa Giêsu, ĐTC Phanxicô không ngại việc đưa ra những lời khiển trách, nhất là những người tự coi mình tốt hơn người khác. Ngài gọi đây là “thứ tôn giáo của bản ngã”, được thực hành bởi những người tự xưng mình là người Công giáo, “nhưng lại quên mất việc làm thế nào để trở nên người Kitô hữu đích thực”. Họ đã quên rằng việc thờ phượng Thiên Chúa “luôn đi qua tình yêu đối với người anh em thân cận của mình”. Đức Thánh Cha Phanxicô cảnh báo việc “những người Pha-ri-sêu” luôn sẵn sàng vượt lên trên trong số tất cả chúng ta, kiêu căng tự phụ và tự biện minh cho mình. Đức tin, ĐTC Phanxicô khẳng định, đồng nghĩa với việc cần phải có sự khiêm tốn để tự để cho bản thân của chúng ta được sửa chữa.
Hiền hòa chứ không nghiêm khắc cứng nhắc
Cũng giống như Chúa Giêsu, những lời của ĐTC Phanxicô có thể tạo ra hiệu ứng kép: một số người lắng nghe những lời ấy và được chuyển đổi, những người khác lại trở nên cứng rắn hơn trước. Trên chuyến bay trở về từ châu Phi vào tháng 9, ĐTC Phanxicô chia sẻ rằng Ngài không sợ sự ly giáo: “Ngày nay, chúng ta có nhiều trường phái cứng nhắc trong Giáo hội”, ĐTC Phanxicô nói. “Đây không phải là những sự ly giáo mà là “những thứ ngụy ly giáo vốn sẽ kết thúc hết sức tồi tệ”, bởi vì đằng sau sự cứng nhắc này, “không có sự thánh thiêng của Tin Mừng”.
Đức Thánh Cha Phanxicô mời gọi chúng ta phải đối phó với những sự ác bằng những sự thiện, đồng hành “với sự hiền từ” cùng với những người sợ Giáo hội không còn mang bản tính Công giáo nữa, những người quả quyết rằng Đức Giáo hoàng tuyên bố những điều mà Ngài chưa bao giờ nói như thế. Chẳng có Giáo lý nào bị thay đổi, ĐTC Phanxicô nhắc nhở chúng ta, cũng chẳng có chuyện lòng sùng đạo đã bị hủy bỏ. ĐTC Phanxicô chỉ đơn giản khuyến khích chúng ta tiến bước về phía trước trong tinh thần đón nhận và thương xót, để cùng bước đi đi bên nhau trong tinh thần hiệp nhất với tư cách là một dân tộc, để sự phát triển của Giáo lý có thể luôn luôn được kết hợp với Truyền thống thực sự.
Đặt Chúa Kitô làm trung tâm điểm
Trong suốt Thượng Hội đồng Giám mục về khu vực Amazon vào tháng 10, Đức Thánh Cha Phanxicô đã liên tục lặp lại từ “hoán cải”, một khái niệm đã tìm thấy vị trí của nó trong Tài liệu chung kết của Thượng Hội đồng Giám mục. Trong thực tế, Thượng Hội đồng kêu gọi sự hoán cải ở bốn chiều kích: Thượng Hội đồng, bởi vì Giáo hội phải bước đi trong sự hiếp nhất, không bị chia rẽ hay đơn độc; về văn hóa, bởi vì chúng ta phải biết cách ngỏ lời với các nền văn hóa khác nhau; về mặt sinh thái, bởi vì việc khai thác bóc lột một cách ích kỷ đối với môi trường dẫn đến sự hủy diệt của các dân tộc; về Mục vụ, bởi vì việc loan báo Tin Mừng là hết sức cấp bách.
Trên nền tảng của bốn chiều kích của sự hoán cải này đó là sự hoán cải đối với Tin Mừng sống động, đó là Chúa Giêsu. Sự hoán cải thực sự có nghĩa là đặt mình sang một bên, ĐTC Phanxicô nói, đặt Chúa Kitô làm trung tâm điểm và để cho Chúa Thánh Thần trở thành nhân vật chính trong đời sống của chúng ta.
Cuộc chiến chống lạm dụng
Hội nghị thượng đỉnh về “Bảo vệ trẻ vị thành niên trong Giáo hội” vào tháng 2 quả thực mang tính lịch sử theo nhiều cách thức khác nhau: nó quy tụ các nhà lãnh đạo Giáo hội đến từ tất cả các châu lục, và với lòng can đảm và sự minh bạch, nó tập trung vào những cách thức nhằm chống lại tai họa của vấn nạn lạm dụng trẻ em trong Giáo hội.
Trong bài phát biểu bế mạc, Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhấn mạnh thực tế rằng vấn nạn lạm dụng tình dục “là một vấn đề toàn cầu, hiện diện một cách bi thảm ở hầu hết mọi nơi và ảnh hưởng đến tất cả mọi người”. Ngài trích dẫn dữ liệu cho thấy phần lớn các vụ lạm dụng được thực hiện bởi các thành viên gia đình và các nhà giáo dục, trong chính các gia đình, các trường học, các hoạt động thể thao và các nhà thờ, không đề cập đến vấn nạn lạm dụng tình dục thông qua hoạt động du lịch tình dục và nạn buôn bán người. “Sự tàn bạo của hiện tượng toàn cầu này trở nên nghiêm trọng và tai tiếng hơn trong Giáo hội”, ĐTC cho biết, “bởi vì nó hoàn toàn không phù hợp với thẩm quyền luân lý và uy tín đạo đức của Giáo hội”.
Bãi bỏ “bí mật Tông Tòa”
Với Tự sắc “Vos estis lux mundi”, ĐTC Phanxicô đã thiết lập các thủ tục mới để báo cáo các trường hợp lạm dụng, quấy rối và bạo lực, và để đảm bảo rằng các Giám mục và các vị Bề trên Tổng Quyền phải chịu trách nhiệm đối với những hành động của họ. Tài liệu này bao gồm nghĩa vụ đối với các giáo sĩ và tu sĩ báo cáo các trường hợp lạm dụng, trong khi tất cả mọi Giáo phận phải tự cung cấp cho mình một hệ thống mà công chúng có thể dễ dàng truy cập, để có thể có được các báo cáo đó. Năm nay, Đức Thánh Cha Phanxicô đã bãi bỏ “bí mật Tông Tòa” đối với những trường hợp này và thay đổi quy tắc liên quan đến tội ác khiêu dâm trẻ em: việc sở hữu và phân phối các hình ảnh khiêu dâm liên quan đến trẻ vị thành niên đến độ tuổi 14 tuổi đã nằm trong số “delicta graviora” – những tội ác nghiêm trọng nhất; với các quy định mới, độ tuổi đã được nâng lên 18.
Việc cải cách Giáo triều La Mã
Hội đồng Hồng y Cố vấn tiếp tục công việc cải tổ Giáo triều La Mã, với mục đích đảm bảo tất cả các cấu trúc của Giáo hội phải mang tính truyền giáo hơn. Bản dự thảo Tông Hiến mới, với tiêu đề tạm thời là “Praedicate evangelium” – Loan báo Tin Mừng, hiện đang trong quá trình sửa đổi. Vào dịp cuối năm, Đức Thánh Cha Phanxicô đã chấp nhận đơn từ chức của Niên trưởng Hồng y Đoàn, Đức Hồng y Angelo Sodano, người đã giữ chức vụ này kể từ năm 2005. Với một “Motu proprio”, ĐTC Phanxicô đã giới hạn vai trò này trong nhiệm kỳ 5 năm, vốn có thể được gia hạn nếu cần thiết.
Việc cải cách hệ thống kinh tế Vatican
Việc cải cách trong lĩnh vực tài chính cũng tiến triển trong năm 2019, xét về cả tính minh bạch và ngăn chặn sự hao phí tốn kém. Đức Thánh Cha Phanxicô đã đổi mới các Điều lệ của Ngân hàng Vatican (IOR) và giới thiệu con số của Kiểm toán viên bên ngoài để kiểm toán các tài khoản, theo tiêu chuẩn quốc tế, trên cơ sở vĩnh viễn. ĐTC Phanxicô đã bổ nhiệm Cha Juan Antonio Guerrero Alves, linh mục Dòng Tên, làm Tổng Trưởng Thánh Bộ Kinh tế, và đồng thời ủy quyền cho một cuộc điều tra tư pháp của Vatican đối với nhiều quan chức khác nhau phục vụ Tòa Thánh, liên quan đến một số giao dịch tài chính. Nhắc đến Quỹ “Peter’s Pence”, ĐTC Phanxicô đã xác định một cách rõ ràng rằng “cách quản trị tốt” đó là làm cho tiền bạc sinh ra lợi nhuận, chứ không phải là “đặt nó trong ngăn kéo”. Tuy nhiên, tất cả mọi khoản đầu tư phải “mang tính đạo đức”, để tiền bạc luôn luôn phục vụ công cuộc truyền giáo và phục vụ người nghèo.
Chúa nhật Lời Chúa
Với Tông Thư “Aperuit illis”, ban hành ngày 30 tháng 9, Đức Thánh Cha Phanxicô đã thiết lập “Chúa nhật Lời Chúa”, một ngày đặc biệt để khuyến khích tất cả các tín hữu đọc và suy niệm Kinh Thánh bởi vì, như Thánh Giêrônimô đã nói, “Sự thiếu hiểu biết về Kinh Thánh chính là sự thiếu hiểu biết về Chúa Kitô”. Việc cử hành Chúa nhật Lời Chúa hàng năm sẽ diễn ra vào Chúa nhật thứ ba Mùa Quanh Năm (Chúa nhật Lời Chúa đầu tiên sẽ được cử hành vào ngày 26 tháng 1 năm 2020).
Hang đá Chúa Giáng sinh
Vào ngày 1 tháng 12, tại thị trấn Greccio, Đức Thánh Cha Phanxicô đã ký một Tông Thư khác mang tên “Admirabile signum”, trong đó Ngài mời gọi chúng ta tái khám phá truyền thống tốt đẹp của Hang đá Giáng sinh. “Việc miêu tả về sự ra đời của Chúa Giêsu chính là một lời tuyên bố đơn sơ và vui mừng về Mầu nhiệm Nhập Thể của Con Thiên Chúa”, ĐTC Phanxicô viết. “Hang đá Chúa Giáng sinh giống như một Tin Mừng sống động nổi lên từ những trang Kinh Thánh”. “Dù ở bất cứ nơi đâu, và dù ở bất kỳ hình thức nào, Hang đá Giáng sinh nói với chúng ta về tình yêu của Thiên Chúa, Thiên Chúa đã hóa nên như một đứa trẻ để tỏ cho chúng ta biết rằng Ngài gần gũi với tất cả mọi người, bất kể tình trạng của họ”.
Các Kitô hữu bị bắt bớ
Đức Thánh Cha Phanxicô không bao giờ mệt mỏi trong việc lên án cuộc đàn áp chống Kitô giáo, đồng thời nhắc nhở chúng ta rằng, ngày nay, có nhiều vị anh hùng tử đạo hơn thời kỳ đầu của Kitô giáo. Vào tháng 1, Tòa án Tối cao Pakistan đã tuyên bố trắng án cho chị Asia Bibi với cáo buộc bất công liên quan đến tội báng bổ, mà qua đó chị đã bị kết án tử hình. Một người mẹ Công giáo với năm đứa con, chị Asia Bibi đã bị cầm tù từ năm 2009. Cả Đức Nguyên Giáo hoàng Benedict XVI và ĐTC Phanxicô đều đã theo dõi vụ kiện một cách rất thận trọng. Khi gặp một trong những đứa con gái của chị Asia Bibi, ĐTC Phanxicô đã nói với em rằng Ngài luôn nhớ đến và cầu nguyện cho chị.
Vào ngày 21 tháng 4, một cuộc tấn công của những kẻ cực đoan Hồi giáo nhắm vào một số nhà thờ Kitô giáo ở Sri Lanka đã gây ra cái chết của hơn 250 người khi họ đang cùng nhau cử hành lễ Phục sinh. ĐTC Phanxicô đã đưa ra lời kêu gọi trong cùng một ngày. Trong năm, Ngài cũng tố cáo các vụ tấn công chống lại các tôn giáo khác, như vụ tấn công nhằm vào một nhà thờ Hồi giáo ở thành phố Christchurch, New Zealand, vào ngày 15 tháng 3, làm thiệt mạng hơn 50 người.
Việc Bảo vệ gia đình và sự sống
Vào ngày 25 tháng 3, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đến thăm Loreto. Ở đó, Ngài nhắc lại rằng, đặc biệt đối với thế giới ngày hôm nay, “gia đình được thành lập dựa trên nền tảng hôn nhân giữa một người đàn ông và một người phụ nữ đảm nhận một tầm quan trọng và sứ mạng thiết yếu”. Quan sát viên thường trực của Tòa Thánh tại Liên Hợp Quốc, Đức Tổng Giám mục Bernardito Auza, đã đề cập đến những lời của ĐTC Phanxicô về ý thức hệ về giới, đồng thời gọi đó là “một bước thụt lùi” đối với nhân loại.
ĐTC Phanxicô tiếp tục bảo vệ sự sống kể từ khi thụ thai cho đến khi chết đi một cách tự nhiên. Năm 2019, Ngài lên tiếng bảo vệ ông Vincent Lambert, 42 tuổi, đã bị để cho chết dần trong trạng thái ý thức tối thiểu. “Chúng ta không được phép xây dựng một nền văn minh vốn loại bỏ những người mà chúng ta tin rằng cuộc sống của họ không còn đáng sống nữa”, ĐTC Phanxicô nói. “Mỗi một sự sống đều có giá trị, luôn luôn là như vậy”: cho dù đó là sự sống của một đứa trẻ chưa được sinh ra, một người phải chịu đựng đau khổ vì đói kém, bạo lực hay bất công, cho dù đó là những người bệnh tật, những người già nua hay những người di cư bị đe dọa đến cả tính mạng của họ vì tìm kiếm một tương lai tốt hơn. Công lý không mang tính chọn lọc. Nó không chỉ dành cho một số người. Công lý mang tính phổ quát.
Việc khuyến khích giới trẻ
Năm 2019 chứng kiến việc Đức Thánh Cha Phanxicô công bố Tông Huấn “Christus vivit”, thành quả của Thượng Hội đồng Giám mục về giới trẻ, được tổ chức tại Vatican vào tháng 10 năm 2018. Tài liệu mở đầu với những lời sau đây: “Đức Kitô hằng sống! Người là niềm hy vọng của chúng ta, và một cách kỳ diệu Người mang sự tươi trẻ đến cho thế giới chúng ta, và mọi sự được Người chạm đến đều trở nên trẻ trung, mới mẻ, đầy tràn sức sống.. Vì thế, lời đầu tiên cha muốn nói với tất cả các bạn trẻ Kitô hữu là lời này: Đức Kitô đang sống và Người muốn các con cũng sống thực sự!”.
Đức Thánh Cha Phanxicô nguyện xin Thiên Chúa “giải thoát Giáo hội khỏi những thứ sẽ khiến cho Giáo hội trở nên già nua cằn cỗi, giam cầm Giáo hội trong quá khứ, giữ chân Giáo hội hoặc khiến cho Giáo hội chỉ mãi đứng yên một chỗ. Nhưng chúng ta cũng cầu xin Ngài giải thoát Giáo hội khỏi một cám dỗ khác: đó là cám dỗ của việc suy nghĩ rằng Giáo hội còn non trẻ bởi vì Giáo hội chấp nhận tất cả mọi thứ mà thế giới đem đến cho Giáo hội, nghĩ rằng Giáo hội được đổi mới khi đặt thông điệp của mình sang một bên và hành động như mọi người khác. Không! Giáo hội tươi trẻ khi Giáo hội là chính mình”.
Trong tài liệu hậu Thượng Hội đồng, Đức Thánh Cha Phanxicô đã đề xuất “những con đường của tình huynh đệ” để sống đức tin, tránh sự cám dỗ “để rút lui vào các nhóm nhỏ”. Ngài mời gọi những người trẻ tuổi xây dựng “tinh thần hữu nghị xã hội, nơi mà tất cả mọi người nỗ lực làm việc vì lợi ích chung”. Đức Thánh Cha Phanxicô cũng kêu gọi họ “phục vụ người nghèo, trở thành những nhân vật chính của cuộc cách mạng từ thiện bác ái và phục vụ tha nhân, có khả năng chống lại các bệnh lý của chủ nghĩa tiêu dùng và chủ nghĩa cá nhân hời hợt”.
Các chuyến Tông du
ĐTC Phanxicô đã thực hiện bảy chuyến Tông du nước ngoài vào năm 2019. Ngài đã viếng thăm 11 quốc gia tại 4 lục địa, biến năm 2019 trở thành một năm kỷ lục về các chuyến viếng thăm bên ngoài nước Ý. Năm 2019 bắt đầu với Đại hội Giới trẻ Thế giới tại Panama, và tiếp tục tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất nơi mà ĐTC Phanxicô đã ký kết Tài liệu lịch sử về Tinh thần huynh đệ nhân loại với vị Đại Imam của Đại học al Azhar. Tại Morocco, ĐTC Phanxicô đã nhắc lại tầm quan trọng của cuộc đối thoại liên tôn. Tại Bulgaria, Bắc Macedonia và Romania, Ngài đã khuyến khích tinh thần hiệp nhất Kitô giáo. Tại Mozambique, Madagascar và Mauritius, ĐTC Phanxicô đã lên tiếng bảo vệ người nghèo và bảo vệ công trình Sáng tạo. Tại Thái Lan, ĐTC Phanxicô đã kêu gọi việc thúc đẩy quyền của phụ nữ và trẻ em. Tại Nhật Bản, thông điệp của ĐTC Phanxicô tập trung vào hòa bình, và Ngài nhắc lại rằng cả việc sử dụng và sở hữu các loại vũ khí hạt nhân đều là hành động vô đạo đức.
Các chuyến viếng thăm của ĐTC Phanxicô tại Ý bao gồm Camerino, nơi Ngài ôm hôn các nạn nhân của trận động đất ở Vùng Marches. Tại Loreto, ĐTC Phanxicô đã ký Tông Huấn hậu Thượng Hội đồng Giám mục về Giới trẻ, và tại Greccio, thị trấn nơi Thánh Phanxicô dựng Hang đá Chúa Giáng sinh đầu tiên, ĐTC Phanxicô đã ký bức Tông Thư của mình liên quan đến Hang đá Giáng sinh.
Các Thánh và các vị Chân Phước
Năm 2019 đã chứng kiến nhiều án phong Thánh và phong Chân Phước, bao gồm nhiều vị Tử đạo từ tất cả các châu lục và các hệ tư tưởng. Một số người đã bị giết hại “do sự thù hận đối với đức tin” trong suốt cuộc Nội chiến Tây Ban Nha. Họ đã chết và tha thứ cho những kẻ đã giết hại họ. Những người khác, chẳng hạn như bảy vị Giám mục thuộc Giáo hội Công giáo Hy Lạp ở Rumani đã được Đức Thánh Cha Phanxicô tôn phong Chân Phước tại Blaj, là những vị tử đạo của chế độ cộng sản. Những người khác, chẳng hạn như vị Giám mục người Argentina, Đức Cha Enrique Angelelli, và các bạn tử đạo, là nạn nhân của chế độ độc tài cánh hữu. Nhiều anh chị em giáo dân cũng đã được tuyên phong Hiển Thánh: chẳng hạn như Chân Phước Margherita Bays của Thụy Sĩ, hay “những vị Thánh ngay bên cạnh chúng ta”, những người sống theo ơn gọi của mình trong gia đình, giữa những thử thách hàng ngày. Danh sách này cũng bao gồm một vị Hồng y: ĐHY John Henry Newman, một Linh mục Anh giáo đã chuyển đổi sang đức tin Công giáo vào năm 1845.
50 năm Hồng Ân Linh mục
Năm 2019 cũng là năm Đức Thánh Cha Phanxicô kỷ niệm 50 năm Hồng Ân Linh mục của mình. Câu chuyện ơn gọi của Ngài bắt đầu từ ngày 21 tháng 9 năm 1953, Lễ Thánh Mát-thêu. Vào khoảnh khắc ấy, trong khi xưng tội, chàng trai trẻ Jorge Mario Bergoglio đã có được một kinh nghiệm sâu sắc về Lòng thương xót của Thiên Chúa. Kể từ đó, với tư cách là Giáo hoàng, ĐTC Phanxicô đã mô tả các Linh mục như là những con người sống giữa những người có trái tim nhân hậu thương xót của Chúa Giêsu. Ngày nay chính là thời điểm của Lòng thương xót, ĐTC Phanxicô nói. Giáo hội ngày càng nhận thức được điều này: Thánh Giáo hoàng Gioan XXIII đã thực hiện một bước tiến quan trọng theo đường hướng này, một bước đi đã được tiếp nối bởi những người kế vị sau đó. Được truyền cảm hứng bởi Thánh Nữ Faustina Kowalska, Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã thiết lập Chúa nhật Lòng thương xót.
Vào ngày Chúa nhật Lòng thương xót năm 2019, Đức Thánh Cha Phanxicô đã khẳng định rằng “tất cả chúng ta đều cần đến Lòng thương xót”. Ngài mời gọi chúng ta “đến gần với Chúa Giêsu và đụng chạm vào những vết thương của Ngài nơi những anh chị em đau khổ của chúng ta. Những vết thương của Chúa Giêsu là một kho tàng: Lòng thương xót tuôn trào từ những vết thương đó”, ĐTC Phanxicô nói.
Minh Tuệ (theo Vatican News)
