Sơ Nancy Usselmann và các Nữ tu Dòng Nữ Tử Thánh Phaolô tại nhà xuất bản Pauline Books & Media (Ảnh: Dòng Nữ Tử Thánh Phaolô)
Khi trí tuệ nhân tạo (AI) biến đổi cách chúng ta tiếp cận và tạo ra nội dung truyền thông, “các Nữ tu truyền thông” đang thực hiện sứ mệnh đảm bảo nhân loại luôn tỉnh thức trong thời đại kỹ thuật số và đồng thời ghi nhớ rằng: “Con người sáng tạo, còn máy móc chỉ tái tạo”.
“Trí tuệ nhân tạo đặt ra nhiều vấn đề, gợi lên không ít sự lo ngại, nhưng đồng thời cũng khơi dậy nhiều sự phấn khích”, Sơ Nancy Usselmann, FSP, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Truyền thông Pauline của Dòng Nữ Tử Thánh Phaolô, chia sẻ với CNA.
Dòng Nữ Tử Thánh Phaolô, thường được biết đến với tên gọi “các Nữ tu truyền thông”, có sứ mạng đặc biệt trong lĩnh vực truyền thông, chuyên nghiên cứu các xu hướng, các vấn đề và tiến bộ mới trong lĩnh vực này, với mục tiêu lượng giá ảnh hưởng của chúng đối với nhiều đối tượng, từ phụ huynh, thanh thiếu niên đến những người trẻ trưởng thành.
Sơ Nancy Usselmann, FSP, là Giám đốc chương trình Nghiên cứu Truyền thông Pauline của Dòng Nữ Tử Thánh Phaolô (Ảnh: Dòng Nữ Tử Thánh Phaolô)
Trong vai trò Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Truyền thông Pauline, Sơ Usselmann dẫn dắt các Nữ tu phát triển nội dung Giáo lý theo hướng ý thức truyền thông như một phương thế để sống đời sống Tông đồ cách trọn vẹn, đồng thời hỗ trợ các tín hữu biết cách hòa hợp đức tin với đời sống hằng ngày trong môi trường truyền thông hiện đại. Sứ mạng này được thực hiện qua các hoạt động viết lách, tổ chức hội thảo và thuyết trình tại nhiều nơi.
Sơ Usselmann là một nhà thần học, tác giả, diễn giả quốc tế và nhà phê bình điện ảnh. Với học vị Tiến sĩ về Mục vụ của Đại học Công giáo Hoa Kỳ cùng các chứng chỉ về Giáo lý và giáo dục về sự hiểu biết trong lĩnh vực truyền thông, Sơ Usselmann hiện đang nghiên cứu và giảng dạy về AI, đặc biệt là những giáo huấn của Giáo hội liên quan, cũng như cách người Công giáo có thể “sống đức tin trong thế giới kỹ thuật số”.
Cái nhìn tổng quan về AI
“Tôi biết moij người đều hào hứng với những công cụ mới, sẵn sàng chạy theo xu thế thử nghiệm những công nghệ mới nhất, hiện đại nhất và tuyệt vời nhất, nhưng có quá nhiều điều cần phải suy xét”, Sơ Usselmann nhận định. “Dựa trên những gì Giáo hội nói về AI, trong văn kiện Antiqua et Nova, chúng ta cần dừng lại giữa dòng xoáy biến chuyển quá nhanh của thời đại, khi mà mỗi ngày đều xuất hiện một ứng dụng AI mới”.
Theo Sơ Usselmann, việc giáo dục về AI không chỉ đơn thuần là phân định tốt – xấu, mà cần giúp con người “hiểu đúng bản chất của nó”. AI là “máy học” được huấn luyện để bắt chước một số khía cạnh của trí tuệ con người”.
Chúng ta có thể thừa nhận AI cung cấp “những công cụ hữu ích, hỗ trợ cuộc sống con người trong nhiều lĩnh vực như y tế, tài chính… Chúng giúp xử lý lượng dữ liệu khổng lồ để dễ dàng tiếp cận thông tin. Tuy nhiên, vấn đề là chúng ta cần phải dừng lại để suy nghĩ”, Sơ Usselmann giải thích.
Bên cạnh những ích lợi, AI cũng đặt ra nhiều mối lo ngại: mất việc làm, vi phạm quyền riêng tư, rủi ro về bảo mật dữ liệu, thiếu trách nhiệm trong trường hợp hệ thống thất bại, và cả khả năng bị lợi dụng cho những mục đích xấu”.
“Công nghệ phát triển quá nhanh, và giới trẻ, đặc biệt là thiếu nhi và thanh thiếu niên, đang dùng chatbot để tìm kiếm sự trợ giúp, trị liệu, thậm chí thay thế tình bạn. Điều này khiến không ít người lo lắng”, Sơ Usselmann cảnh báo.
Khi sử dụng các công cụ AI, điều quan trọng là phải đặt câu hỏi: “Ứng dụng này có phục vụ công ích không? Nó có tôn trọng phẩm giá con người hay không?”.
AI như một công cụ loan báo Tin Mừng
“Giáo hội sẽ không bao giờ nói rằng: ‘Đừng tiếp cận nó, đừng sử dụng AI’. Trái lại, Giáo hội mời gọi chúng ta dấn thân vào nền văn hóa đương đại, hiện diện trong môi trường kỹ thuật số để soi sáng nó với ánh sáng của Thiên Chúa”, Sơ Usselmann khẳng định. “Chúng ta phải hiện diện ở đó để giúp chuyển hóa nó theo hướng tốt đẹp hơn”.
Vì lý do đó, ngày càng có nhiều người Công giáo khởi nghiệp trong lĩnh vực AI với mục tiêu “phục vụ sứ mạng loan báo Tin Mừng của Giáo hội”, Sơ Usselmann nói. “Thật tuyệt vời khi có nhiều người suy nghĩ theo hướng đó”.
Một số công nghệ AI do người Công giáo phát triển bao gồm Longbeard, Magisterium AI và Truthly, cung cấp các bản văn phụng vụ hằng ngày và tài liệu phụng vụ chỉ với một cú nhấp chuột. Một số còn kết nối với thư viện của các Đại học Giáo hoàng tại Rôma để tiếp cận “kho tàng tri thức thần học và triết học phong phú”.
Nhiều công cụ AI Công giáo này còn đưa ra trích dẫn và chú thích rõ ràng về thông tin được tìm thấy ở đâu trong Giáo huấn của Giáo hội. “Điều đó thật tuyệt vời vì giúp chúng ta học hỏi. Nó là một công cụ nghiên cứu, nhưng không tước đi khả năng khám phá cá nhân”, Sơ Usselmann nhận xét.
“Cũng có một ứng dụng cầu nguyện tên là Grace, được xây dựng trên nền tảng AI tạo sinh”, Sơ Usselmann cho biết. “Ứng dụng này không thay thế việc hướng dẫn thiêng liêng truyền thống trong Giáo hội, nhưng cung cấp những lời khuyên thiêng liêng cá nhân hóa, như một người bạn đồng hành giúp người dùng lớn lên trong đức tin”.
Mặc dù vẫn “có nhiều thắc mắc” về nó, nhưng Sơ Usselmann cũng thừa nhận rằng “nó thực sự rất đáng quan tâm”
Sơ Usselmann nhấn mạnh rằng các Nữ tu cũng như những người Công giáo hoạt động trong lĩnh vực truyền thông cần “giúp người khác suy nghĩ và đặt vấn đề” về AI. Người dùng cần hiểu rõ lý do mình sử dụng nó, và sử dụng cách nào để “cỗ võ phẩm giá con người” mà không “làm mất đi khả năng lý luận và tư duy độc lập”.
Chỉ con người mới có thể sáng tạo
Dù AI có nhiều khả năng, nhưng nó không thể sáng tạo như con người, vì – theo Sơ Usselmann – “nó không có linh hồn”.
“Con người sáng tạo, còn máy móc chỉ tái tạo. Vậy nên chúng chỉ đang tái tạo dựa trên những dữ liệu có sẵn — những thuật toán đã học và những thực hành đã học mà chúng được nạp vào. Nhưng con người có một món quà tuyệt vời là sự sáng tạo, bởi vì chúng ta được dựng theo hình ảnh và giống với Thiên Chúa. Thiên Chúa, Đấng sáng tạo, đã ban cho chúng ta tia sáng này, yếu tố giống Thiên Chúa, đó chính là sự sáng tạo”.
“Sự sáng tạo bắt nguồn từ chiều sâu của con người, nơi thể xác và linh hồn giao hòa, nơi chúng ta có thể suy tư, ý thức bản thân, thể hiện nội tâm, và có khả năng luân lý, điều mà máy móc không thể có. AI có thể tạo ra vẻ đẹp và nghệ thuật chăng? Có thể. Nhưng vẻ đẹp và nghệ thuật đến từ đâu? Từ chính phẩm tính giống với Thiên Chúa nơi con người, được dựng nên theo hình ảnh và giống như Ngài”.
Nữ tu Usselmann cho biết Sơ sẽ tiếp tục đào sâu hiểu biết về AI và duy trì các cuộc thảo luận cởi mở về công nghệ này. Vào mùa thu năm nay, Sơ Usselmann sẽ tham dự Diễn đàn Builders AI, được tổ chức bởi Đại học Giáo hoàng Grêgôriô tại Collegium Maximum ở Rôma.
Sự kiện này hướng đến “việc xây dựng một cộng đồng thực hành liên ngành mới, nhằm hỗ trợ phát triển các sản phẩm AI phục vụ sứ mạng của Giáo hội”. Diễn đàn sẽ quy tụ các công ty dẫn đầu trong lĩnh vực AI Công giáo, các nhà đầu tư mạo hiểm, các mạnh thường quân, cùng với các chuyên gia và nhà nghiên cứu hàng đầu trong lĩnh vực AI.
Nhiều người tham gia diễn đàn với tư cách là “người sáng lập” hoặc “nhà đầu tư”, nhưng Sơ Usselmann hiện diện như một “nhà nghiên cứu”. Nữ tu Usselmann cho biết các thành phần tham dự sẽ thảo luận về “những ý tưởng sáng tạo mới”, đồng thời có sự hiện diện của “các nhà giáo dục và các thần học gia để đặt ra các câu hỏi”, giúp định hướng cho sự phát triển của AI tương lai phù hợp với “nền nhân học Kitô giáo” theo Giáo huấn của Giáo hội.
Minh Tuệ (theo CNA)
