Mọi người đang lên một chiếc xe tải khi họ rời Khartoum, Sudan, vào ngày 19 tháng 6 năm 2023 (Ảnh: Associated Press)
YAOUNDÈ, Cameroon – Các nhà lãnh đạo Giáo hội đại diện cho các giáo phái khác nhau ở Châu Phi đã kêu gọi Liên minh Châu Phi, các chính phủ và các cơ quan khu vực hành động ngay lập tức “để ngăn chặn sự tái diễn của nạn diệt chủng ở Darfur cũng như các tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người”.
Trong một tuyên bố chung đưa ra ngày 24 tháng 6, các thành viên của các tổ chức đại kết khác nhau bao gồm Hiệp hội các Hội đồng Giám mục thành viên Đông Phi (AMECEA) và nhiều tổ chức Kitô giáo khác, chẳng hạn như ‘Bread for the World’ và Hội đồng các Giáo hội Thế giới, đã bày tỏ mối quan ngại về việc những vụ giết người và vi phạm nhân quyền liên tục tại quốc gia Châu Phi nghèo khó này.
Tuyên bố được ký, trong số những tuyên bố khác, bởi Cha Antony Makunde, Tổng thư ký Hiệp hội các Hội đồng Giám mục thành viên của Đông Phi, người lưu ý rằng cuộc xung đột bắt đầu từ ngày 15 tháng 4 “cho đến nay đã khiến hàng trăm ngàn người phải di tản và khiến hàng trăm người thiệt mạng, và dường như không có triển vọng kết thúc ngay lập tức”.
Cuộc giao tranh hiện tại đã mang lại những ký ức đáng lo ngại về một cuộc diệt chủng đã diễn ra ở vùng Darfur cách đây 20 năm trước, đặc biệt là khi các tướng quân đội lãnh đạo cuộc xung đột hiện tại cũng tham gia vào cuộc diệt chủng năm 2003.
Tướng Abdel-Fattah Burhan, người hiện chỉ huy Quân đội Sudan, đang chiến đấu chống lại Tướng Mohammed Dagalo, người đứng đầu Lực lượng Hỗ trợ Nhanh bán quân sự, chấm dứt liên minh tạm thời của họ sau khi cả hai người cùng nhau lật đổ chính phủ của Tổng thống Omar Al-Bashir vào năm 2019.
Họ đang chiến đấu để giành quyền kiểm soát chính trị, nhưng quan trọng hơn là để kiểm soát các đế chế kinh tế của họ.
Nhưng ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy trong khi cuộc chiến giành quyền kiểm soát thủ đô Khartoum diễn ra, Lực lượng Hỗ trợ Nhanh, được thành lập từ Janjaweed, đang tham gia một cuộc chiến khác ở Darfur.
Janjaweed là một lực lượng dân quân bộ lạc Ả Rập được Tổng thống Bashir tung ra để đàn áp một cuộc nổi dậy của những người không phải người Ả Rập chống lại sự bất bình đẳng được cho là của chính phủ ông vào năm 2003. Kết quả là cuộc giao tranh khiến ít nhất 300.000 người thiệt mạng và 2,5 triệu người phải di tản, theo Liên Hợp Quốc, và nó đã dẫn đến cáo buộc diệt chủng, tội ác chống lại loài người và tội ác chiến tranh đối với ông Bashir và những người khác.
Cuộc giao tranh hiện tại đã dẫn đến sự tái xuất hiện của Janjaweed, dường như được hỗ trợ bởi RSF, và một lần nữa họ lại gây ra tình trạng hỗn loạn đối với những người không phải là người Ả Rập ở Darfur, nơi hiện được coi là một cuộc diệt chủng khác đang diễn ra.
“50% thanh niên đã bị giết hại trong trận chiến. Không có cách nào đếm số người chết, không có chính phủ. Các thi thể nằm trên đường phố và trong nhà”, cư dân Darfur Marwa Tageldin đã đăng tweet vào ngày 23 tháng 6, mặc dù tuyên bố đó chưa được xác minh độc lập.
Phát biểu trong Hội nghị thượng đỉnh Paris về một hiệp ước tài chính mới vào tuần trước, Tổng thống Kenya William Rutto lưu ý rằng “đã có những dấu hiệu diệt chủng” ở Darfur.
“Những sự việc đang diễn ra ở Sudan quả không thể chấp nhận được. Sức mạnh quân sự đang được cả hai bên sử dụng để phá hủy đất nước và giết hại thường dân. Cuộc chiến quả thực hết sức vô nghĩa, cuộc chiến không hợp pháp dưới bất kỳ hình thức nào”, ông Ruto nói.
Theo Tổ chức Phóng viên Không Biên giới, ít nhất 2.800 người đã thiệt mạng và 2,8 triệu người phải di dời.
Trong tuyên bố vào ngày 24 tháng 6, các nhà lãnh đạo Giáo hội đã bày tỏ lo ngại về “sự phá hủy và cướp bóc tùy tiện các cơ sở hạ tầng dân sự và công cộng bao gồm các trường học và bệnh viện; và việc tiếp tục sử dụng công dân và dân thường làm lá chắn sống, do đó khiến họ gặp nguy hiểm nghiêm trọng”.
Họ lên án “tất cả các hình thức và hành động bạo lực của tất cả các bên, bởi vì những hành động như vậy là chống lại sự sống viên mãn của dân Chúa”.
Nhắc lại “lời kêu gọi chân thành của Đức Thánh Cha Phanxicô đối với các bên tham chiến hãy hạ vũ khí và kêu gọi đối thoại”, các nhà lãnh đạo Giáo hội kêu gọi người dân Sudan “hãy luôn cảnh giác để không bị biến thành công cụ cho xung đột và sự chia rẽ, đồng thời từ chối mọi hình thức bạo lực; đứng lên và yêu cầu một cách tập thể và ôn hòa những giải pháp bền vững để chấm dứt tình trạng bạo lực hiện nay; và liên tục mở rộng bàn tay nhân từ và yêu thương đến tất cả mọi người, đặc biệt là những người đã phải gánh chịu hậu quả nặng nề của bạo lực, bất kể bản sắc xã hội, dân tộc, tôn giáo và chính trị và liên kết của họ”.
Họ cũng đã kêu gọi khôi phục “Thỏa thuận Juba vì hòa bình ở Sudan” vào tháng 10 năm 2020 nhằm sửa đổi Hiến pháp năm 2019 của đất nước.
Thỏa thuận hòa bình cùng với những thỏa thuận khác chỉ ra rằng Sudan sẽ trở thành một “liên bang bất đối xứng”, với vùng Darfur trong tương lai thực hiện “một nhóm quyền lực khác với Blue Nile và Kordofan”. Thỏa thuận cũng thiết lập “một mạng lưới phức tạp gồm các cơ chế tư pháp chuyển tiếp, bao gồm cơ chế xác thực và hòa giải, các cuộc điều tra và khả năng ân xá”.
Ngoài ra, nó còn tạo ra các thỏa thuận an ninh chuyển tiếp rộng rãi, với mỗi vùng của đất nước sẽ có các cơ chế và thể chế an ninh riêng, trong khi các thành viên riêng lẻ của các nhóm vũ trang sẽ được tích hợp vào lực lượng an ninh quốc gia.
Ý thức được những thiếu sót trong thỏa thuận hòa bình, các nhà lãnh đạo Giáo hội kêu gọi quay trở lại “bàn đàm phán… với mục đích xác định các lĩnh vực hành động chung”.
Như một vấn đề cấp bách, các nhà lãnh đạo Giáo hội kêu gọi cộng đồng quốc tế “tạo điều kiện thuận lợi để đất nước quay trở lại chế độ dân sự một cách nhanh chóng, có cấu trúc và được mọi người chấp nhận”.
Các nhà lãnh đạo Giáo hội kêu gọi các cơ quan liên chính phủ và chính phủ trong khu vực áp dụng tất cả các cơ chế can thiệp hòa bình hiện có để tạo điều kiện thuận lợi cho các cam kết trong nội bộ Sudan nhằm mục đích tìm kiếm các giải pháp địa phương; xác định và áp dụng áp lực ngoại giao phù hợp bao gồm các biện pháp trừng phạt được lựa chọn và đình chỉ tư cách thành viên của Sudan; hợp tác với Liên đoàn Ả Rập để khởi động lại tiến trình hòa bình Juba; và hành động ngay lập tức để ngăn chặn sự lặp lại tội ác diệt chủng ở Darfur và các tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người.
Ngoài ra, họ kêu gọi các chính phủ tạo điều kiện thuận lợi cho việc di dời của người tị nạn, xây dựng và tạo ra các không gian thay thế cho xã hội dân sự và các chủ thể phi nhà nước khác nhằm giúp đưa ra các giải pháp bền vững cho tình hình tại Sudan.
Minh Tuệ (theo Crux)
