Công nhân khuân vác những bao ngũ cốc trong một nhà kho của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) ở thành phố Abala, Ethiopia, vào ngày 9 tháng 6 năm 2022. Khu vực Afar là lối đi duy nhất cho các đoàn xe nhân đạo đến Tigray (Ảnh: EDUARDO SOTERAS/AFP qua Getty Images)
Nạn đói lan rộng đang được báo cáo ở khu vực phía bắc Tigray của Ethiopia, một khu vực đã xảy ra xung đột tàn khốc từ năm 2020–2022 đã khiến hàng trăm nghìn người thiệt mạng và khiến hàng triệu người phải di tản.
BBC đã báo cáo hôm thứ Sáu rằng ít nhất 1.400 người đã chết đói ở Tigray kể từ khi hỗ trợ lương thực từ Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc (WFP), tổ chức nhân đạo toàn cầu giải quyết vấn đề an ninh lương thực và Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) đã bị đình chỉ cách đây khoảng 4 tháng trước. Việc đình chỉ được đưa ra sau khi chính quyền Tigray tiết lộ rằng gần 500 người đã ăn cắp thực phẩm, bao gồm các quan chức chính phủ và nhân viên tổ chức phi chính phủ.
“Đơn giản là chúng tôi không thể nhắm mắt làm ngơ trước hoạt động tội phạm và tiếp tục cung cấp”, phát ngôn viên của WFP nói với BBC trong tuần này.
Nhìn chung, hơn 20 triệu người ở Ethiopia sống dựa vào hỗ trợ lương thực. Hạn hán kéo dài khiến tình trạng khan hiếm lương thực trở nên trầm trọng hơn.
Xung đột ở Tigray một phần bắt nguồn từ vai trò quá lớn của Mặt trận Giải phóng Nhân dân Tigray (TPLF), đảng chính trị chính đại diện cho khu vực, đã đóng vai trò chính trị quốc gia ở Ethiopia trong những thập kỷ gần đây bất chấp tình trạng của người Tigray là một nhóm sắc tộc thiểu số. Liên minh chính trị do TPLF lãnh đạo đã bị Thủ tướng Abiy Ahmed giải tán vào năm 2018 sau khi ông nhậm chức. Các đảng phái khu vực dựa trên sắc tộc của liên minh đã được hợp nhất thành một đảng duy nhất, Đảng Thịnh vượng, mà TPLF đã từ chối tham gia. Các nhà lãnh đạo của Tigrayan cho biết họ đã bị nhắm mục tiêu một cách bất công bởi các cuộc thanh trừng chính trị và cáo buộc tham nhũng.
Vào ngày 4 tháng 11 năm 2020, Thủ tướng Abiy đã tuyên bố tiến hành một cuộc tấn công quân sự nhằm đáp trả một cuộc tấn công bị cáo buộc nhằm vào một căn cứ quân sự ở Mekelle, thủ phủ của Tigray. Cuộc xung đột đã nhanh chóng leo thang thành một cuộc nội chiến toàn diện, trong đó các vụ tàn sát hàng loạt đã được báo cáo. Eritrea, quốc gia láng giềng phía bắc của Ethiopia và là kẻ thù cũ, đã đứng về phía chính phủ Ethiopia ngay từ đầu trong cuộc xung đột. Một số người đã cáo buộc chính phủ của Thủ tướng Abiy tiến hành cuộc thanh trừng sắc tộc.
Trong phần lớn thời gian của cuộc chiến, Tigray đã bị chính phủ Ethiopia phong tỏa, chính phủ này đã tạm dừng mọi hoạt động viện trợ nhân đạo và cấm các nhân viên cứu trợ cũng như phương tiện truyền thông đặt chân vào khu vực.
Chính phủ Ethiopia và TPLF đã ký một thỏa thuận hòa bình do Liên minh châu Phi (AU) làm trung gian vào tháng 11 năm 2022, chấm dứt chiến tranh trên giấy tờ. Người ta ước tính rằng 600.000 người đã chết trong cuộc xung đột và có các báo cáo về tình trạng bạo lực đang diễn ra ở nhiều vùng khác nhau của Tigray. Mặc dù về tổng thể, Ethiopia cực kỳ đa dạng, khu vực Tigray có các đông đảo các Kitô hữu Chính thống áp đảo, chiếm khoảng 96%.
Đức Thánh Cha Phanxicô đã nhiều lần kêu gọi hòa bình tại Tigray. Vào năm 2021, sau các giờ Kinh Truyền Tin hàng tuần, Đức Thánh Cha đã dâng một Kinh Kính Mừng để cầu nguyện cho người dân vùng Tigray.
“Ngày nay có nạn đói, có nạn đói ở đó”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói. “Chúng ta hãy cùng nhau cầu nguyện để tình trạng bạo lực chấm dứt ngay lập tức, đảm bảo hỗ trợ lương thực và y tế cho tất cả mọi người, và chúng ta cũng hãy cầu nguyện cho sự hòa hợp xã hội được khôi phục sớm nhất có thể. Về vấn đề này, tôi cảm ơn tất cả những người đã nỗ lực làm việc để giảm bớt sự đau khổ của người dân. Chúng ta hãy cầu xin Đức Mẹ cho những ý chỉ này”.
Các nhà lãnh đạo Công giáo khác cũng đã lên tiếng.
Theo báo cáo từ khu vực, nhiều bà mẹ sinh con tại các bệnh viện địa phương ở Tigray đã không thể cho con bú vì đói và nhiều trẻ em suy dinh dưỡng “sắp chết” đã được đưa đến bệnh viện.
Phát biểu với BBC, phát ngôn viên của WFP cho biết cơ quan này đang gia tăng nỗ lực nối lại viện trợ lương thực và đã bắt đầu phân phối một lượng lương thực hạn chế ở một số khu vực để kiểm tra các biện pháp nghiêm ngặt mới được đưa ra nhằm “đảm bảo thực phẩm sẽ không rơi vào tay những kẻ xấu một lần nữa”.
Bạo lực trong khu vực đôi khi nhắm mục tiêu cụ thể vào các Kitô hữu. Vào tháng 1 năm 2021, ít nhất 750 người được cho là đã thiệt mạng sau một vụ tấn công nhắm vào một nhà thờ Chính thống giáo Đông phương ở Tigray. Hàng trăm người ẩn náu bên trong nhà thờ đã bị đưa ra quảng trường phía trước và bị quân đội chính phủ Ethiopia và lực lượng dân quân Amhara từ miền trung Ethiopia bắn chết. Người dân địa phương cho biết họ tin rằng nhà thờ là mục tiêu của những kẻ đột kích chiếc hòm bị mất (Theo truyền thống của người Ethiopia, Hòm giao ước được cho là được bảo tồn tại thành phố linh thiêng cổ đại Aksum, thuộc vùng Tigray).
Vào tháng Tư, vào Chúa nhật Phục sinh, hai nhân viên của Cơ quan Cứu trợ Công giáo (CRS) đã bị bắn chết khi đang ngồi trên một chiếc xe CRS ở vùng Amhara của Ethiopia trên đường trở về sau khi thực hiện nhiệm vụ ở Addis Ababa. Vùng Amhara giáp Tigray về phía nam.
Trong một tuyên bố đưa ra vào ngày 7 tháng 8, Chủ tịch Ủy ban Công lý và Hòa bình Quốc tế của Hội đồng Giám mục Công giáo Hoa Kỳ kêu gọi các nhà lãnh đạo toàn cầu hành động nhiều hơn để đảm bảo an ninh lương thực cho tất cả mọi người, trích dẫn các con số từ WFP ước tính khoảng 258 triệu người ở 58 quốc gia đã trải qua nạn đói cấp độ khủng hoảng vào năm 2022.
Minh Tuệ (theo CNA)
