Đức Thượng phụ Ignatius Joseph III Younan, Thượng Phụ công giáo Antioch và Toàn bộ phía đông của Giáo hội Công giáo Syriac tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 30 tháng 11 năm 2014 (Ảnh: Daniel Ibáñez / CNA)
Chỉ thị của tổng thống Trump, được ký ngày 2 tháng 6, ưu tiên tự do tôn giáo quốc tế trong chính sách đối ngoại và các dự án viện trợ của chính phủ tại nước ngoài, trong số những vấn đề khác.
Nội dung của sắc lệnh hành pháp mới của Tổng thống Donald Trump nhằm thúc đẩy tự do tôn giáo ở nước ngoài đã bị lu mờ rất nhiều bởi cuộc tranh cãi nổ ra vào thời điểm ký kết sắc lệnh này vào ngày 2 tháng 6 – nhưng các nhà lãnh đạo Giáo hội tại Trung Đông và Nigeria được ‘Register’ liên hệ đã nhiệt tình hoan nghênh tài liệu này.
Chỉ thị của tổng thống, mà Tổng thống Trump đã ký tại Nhà Trắng sau chuyến viếng thăm gây tranh cãi tới Đền thờ Quốc gia dâng kính Thánh Gioan Phaolô II tại Washington, DC, ưu tiên tự do tôn giáo quốc tế trong chính sách đối ngoại và các dự án viện trợ của chính phủ tại nước ngoài, ngân sách 50 triệu đô la mỗi năm cho các chương trình vốn thúc đẩy tự do tôn giáo trên toàn thế giới, và đòi hỏi các quan chức Bộ Ngoại giao phải trải qua đào tạo về tự do tôn giáo quốc tế.
Sắc lệnh hành pháp cũng nhằm mục đích triển khai các khuyến nghị để “ưu tiên sử dụng các công cụ kinh tế phù hợp” nhằm cải thiện tự do tôn giáo tại “các quốc gia cần đặc biệt quan tâm”.
Giải thích về tầm quan trọng của sắc lệnh hành pháp, Kristina Arriaga, cựu phó chủ tịch Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ, lưu ý rằng tự do tôn giáo “có thể là một vấn đề nhạy cảm”, và do đó, “thường bị các nhà ngoại giao Hoa Kỳ bỏ qua trong các cuộc đàm phán song phương và đa phương”.
Sắc lệnh điều hành vào ngày 02 tháng 6 “kết thúc thực tiễn đó”, bà Kristina Arriaga phát biểu với ‘Register’. “Các cơ quan có thể không còn có thể bỏ mặc nhân quyền cơ bản này bên ngoài các phòng họp quốc tế”.
Thực tế như vậy “không chỉ sai lầm”, bà Arriaga cho biết thêm, mà còn “báo hiệu cho thế giới rằng Hoa Kỳ sẵn sàng đứng lên trước những kẻ bạo chúa”.
Lần đầu tiên trong lịch sử Hoa Kỳ, bà Arriaga cho biết rằng ngoại trưởng “đã triệu tập các cuộc họp cấp bộ trưởng” chỉ để giải quyết vấn đề tự do tôn giáo, và bà kêu gọi Giáo hội tại Hoa Kỳ “cũng tham gia vào việc tạo ra một liên minh liên tôn để yêu cầu sự can thiệp trên toàn thế giới thay mặt cho những người bị bức hại ở tất cả các quốc gia này”.
Việc công bố sắc lệnh hành pháp đã bị lu mờ bởi cuộc tranh cãi về chuyến viếng thăm của Tổng thống Trump đến Đền thờ Quốc gia dâng kính Thánh Gioan Phaolô II sau đêm thứ tư xảy ra các cuộc biểu tình đầy ý nghĩa tại Washington phản đối vụ sát hại George Floyd bởi cảnh sát tiểu bang Minnesota.
Đức Tổng Giám mục Wilton Gregory Địa phận Washington, lưu ý đến việc dọn dẹp đám đông hỗn loạn vào ngày hôm trước để Trump có thể đến thăm Nhà thờ Thánh Gioan Phaolô II bị hư hại do bị đốt phá trong thành phố, cho biết rằng ngài nhận thấy rằng đó là “một điều thất vọng và đáng trách” khi Đền thờ bị để cho “bị phá hoại và xúc phạm một cách quá đỗi như vậy”.
Trong một tuyên bố, Đền thờ nhấn mạnh rằng chuyến viếng thăm đã được lên kế hoạch trước và chuyến viếng thăm của tổng thống Trump là “phù hợp” do công cuộc bảo vệ tự do tôn giáo quốc tế “không mệt mỏi” của Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II và thực tế rằng vấn đề đã nhận được “sự ủng hộ rộng rãi lưỡng đảng”. Đền thờ cũng cho biết rằng “đó là nơi chào đón tất cả mọi người đến cầu nguyện và tìm hiểu về di sản của Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II”.
Việc ký kết sắc lệnh hành pháp thực tế đã diễn ra ở nơi khác, không phải tại Đền thờ, như đã được lên kế hoạch trước đó.
‘Lòng biết ơn sâu sắc’
“Chúng tôi hoan nghênh Sắc lệnh hành pháp gần đây về việc Thúc đẩy Tự do tôn giáo”, theo Đức Tổng giám mục Chaldean Bashir Warda Địa phận Erbil, Iraq – một khu vực đã mất hàng trăm ngàn Kitô hữu kể từ sau Chiến tranh Iraq năm 2003 và cuộc xâm lược 2014-2017 của nhóm Nhà nước Hồi giáo. “Việc trực tiếp trải qua cuộc đàn áp, tội ác chống lại loài người và tội ác diệt chủng vì cam kết với đức tin của chúng ta, chúng tôi rất biết ơn những nỗ lực của chính quyền để duy trì sự tập trung quốc tế về vấn đề này”.
Đức Thượng Phụ Công giáo Syriac Ignace Joseph III Younan phát biểu với ‘Register’ rằng ngài hoan nghênh “sự can đảm” của Tổng thống Trump được thể hiện khi ký sắc lệnh sau chuyến viếng thăm Đền thờ kính Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II và hy vọng rằng “sẽ có một sự tiếp nối hiệu quả” dưới hình thức của việc gìn giữ và bảo vệ các quyền dân sự, tạo công ăn việc làm, thúc đẩy sự phát triển và giúp thúc đẩy một cuộc đối thoại tôn giáo thực sự mà họ “mơ ước”.
Trong tuyên bố vào ngày 5 tháng 6, Đức Thượng Phụ Ignace Joseph III Younan cho biết rằng ngài cũng hy vọng chắc chắn rằng “các chương trình nhân đạo hiệu quả” được tuyên bố trong sắc lệnh hành pháp sẽ “bảo đảm sự tồn tại của cộng đồng của tôi, cũng như các nhóm thiểu số Kitô giáo, để có thể bám rễ vào vùng đất quê hương của tổ tiên của họ để lại”.
Đức Giám mục Matthew Hassan Kukah Địa phận Sokoto, một khu vực bị đàn áp tôn giáo mạnh mẽ tại Nigeria, cho biết sắc lệnh hành pháp đặt cuộc đàn áp Kitô giáo và các tôn giáo khác là một vấn đề “cần phải giải quyết tức khắc” – một điều mà ngài coi như là “một sự tiến triển được hoan nghênh đặc biệt khi đối mặt với chủ nghĩa thế tục đang cố gắng đẩy bản sắc tôn giáo ra bên lề”.
Vị Giám mục Công giáo Syriac người Iraq, Đức Cha Yousif Habash, đến từ Mosul và hiện tại coi sóc Giáo phận Đức Mẹ Giải thoát Newark thuộc Giáo hội Công giáo Syriac, cho biết sắc lệnh hành pháp “chắc chắn rất tích cực và đáng được chú ý và đánh giá cao”.
Khi được hỏi về hy vọng của họ về việc thực hiện đúng sắc lệnh hành pháp, Đức Cha Habash đã nhấn mạnh rằng nó “đúng đắn và công bằng” bởi vì “rất nhiều sự trợ giúp như vậy không mang lại kết quả phù hợp”. Vị Giám chức yêu cầu rằng một ủy ban phải được thành lập, được hình thành từ “những con người thanh liêm”, và những người “có kiến thức thực sự” về cộng đồng Kitô giáo. Đức Cha Yousif Habash cũng khuyến nghị nên xây dựng “một kế hoạch làm việc bền vững và minh bạch” để các số liệu thống kê được Sứ Thần Tòa Thánh phê chuẩn về bất kỳ tình huống cụ thể nào phải được chuẩn bị, và các tổ chức phải được đăng ký.
Đức Cha Yousif cũng đã tư vấn cho ủy ban thứ hai đối phó với “những bất bình và khiếu nại” và giúp đỡ những người túng thiếu nhất. Sự chú ý đặc biệt, Đức Cha Yousif nói, nên được dành cho những người có thu nhập thấp cần được chăm sóc sức khỏe, phẫu thuật và thuốc men, cũng như những người trẻ tuổi không được đến trường.
Ưu tiên tự do tôn giáo
Đức Thượng phụ Younan đã nhấn mạnh mức độ của “cuộc đàn áp khủng khiếp” mà các tín hữu Công giáo Syriac phải đối mặt trong thập kỷ qua ở Iraq và Syria – điều mà Đức Thượng phụ Younan cho biết rằng ngài và Đức Thượng phụ Công giáo Chaldean Louis Sako của Baghdad đã trình bày với Phó Tổng thống Mike Pence tại một cuộc họp gần đây. Đó là “vấn đề của sự sống còn”, Đức Thượng phụ Younan nói.
“Chúng ta cần sự liên đới hiệu quả từ Hoa Kỳ”, vốn “trân trọng tự do tôn giáo như một món quà từ Thiên Chúa”. Điều này cần phải được thể hiện trong các hành động, chứ không chỉ là lời nói, tránh ‘thứ ngôn ngữ khiển trách mang tính chất chính trị’”, mà ngài cho biết “đã truyền bá trong lĩnh vực chính trị và truyền thông phương Tây và thậm chí ngay cả trong Giáo hội”.
Trong tuyên bố hôm 5/6, Đức Thượng phụ Younan đã yêu cầu Tổng thống Trump “giúp khôi phục hòa bình và sự hòa giải” đối với thành phố Syria và biến nó trở thành một sự ưu tiên để dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt kinh tế ảnh hưởng đến những người vô tội. “Bất cứ nơi nào tự do tôn giáo được đảm bảo, các quyền tự do chính trị-xã hội sẽ sớm muộn cũng theo sau”, Đức Thượng phụ Younan nói.
Trong khi các nhà lãnh đạo Giáo hội tại Iraq và Syria trước đây đã ca ngợi chính quyền Trump vì đã tăng cường chú ý đến các vấn đề của họ kể từ khi tổng thống nhậm chức vào năm 2017, đôi khi họ cũng bị chỉ trích về những thất bại trong việc thực hiện lời hứa hỗ trợ của Mỹ. Phát biểu với Register vào tháng 6 năm 2018, Đức Tổng Giám mục Warda cho biết rằng đó là “một sự thất vọng nặng nề” khi chỉ có một chút tiến triển cho đến thời điểm đó trong việc thực hiện lời hứa mà Phó Tổng thống Pence đã đưa ra vào tháng 10 năm 2017 để chuyển trực tiếp viện trợ của Hoa Kỳ cho các Kitô hữu và các tôn giáo thiểu số bị đàn áp khác tại Trung Đông.
Và phát biểu với Register vào cuối hội nghị được chính phủ tài trợ đầu tiên của Hungary để hỗ trợ các Kitô hữu bị đàn áp vào tháng 10 năm 2017, Đức Thượng phụ Younan đã kêu gọi chính quyền Trump đưa ra “một điều gì đó thực thiết, không chỉ là lời nói mà còn là một tầm nhìn” để trợ giúp các Kitô hữu tại Syria, Iraq và Lebanon.
Đức Giám mục Kukah cho biết trong khi “vẫn còn quá sớm” để suy đoán những gì có thể xảy ra từ sắc lệnh hành pháp đối với Nigeria, vị Giám chức “hy vọng” điều đó sẽ khiến các nhà lãnh đạo thế giới phải chịu trách nhiệm đối với “tình trạng bạo lực không thể chấp nhận được” trên cơ sở tôn giáo.
“Các nhà lãnh đạo thường dựa vào những tuyên bố rằng các Kitô hữu không phải là những người duy nhất đang bị giết hại”, vị Giám chức phát biểu với Register, nhưng ngài cũng cho biết rằng không có cộng đồng tôn giáo nào khác bị nhắm mục tiêu như các Kitô hữu, thường bị nhắm chọn để làm thoái chí và đe dọa họ. Vì lý do này, Đức Giám mục Kukah tin rằng các quy định hiến pháp của các quốc gia bảo đảm các quyền tự do này phải được tôn trọng.
“Đối với chúng tôi, đức tin là bản sắc quan trọng nhất”, Đức Giám mục Kukah nói.
Sự lãnh đạo của Hoa Kỳ
Đức Giám mục Habash cho biết rằng “điều thực sự rất đau khổ” đó là các chính phủ phương Tây “không muốn coi trọng sự hiện diện của Kitô giáo tại Trung Đông”. Nhưng ở Mỹ, vị Giám chức nói, “nhịp đập của Kitô giáo vẫn còn sống động và mạnh mẽ”, và nếu không có Kitô giáo, thế giới “có thể là một địa ngục không thể chịu đựng nổi”.
Đây chính là lý do tại sao, Đức Giám mục Habash nói, “những người có dã tâm độc ác chống lại sự tồn tại của Mỹ, tinh thần Mỹ và sự lạc quan của nó, bởi vì Mỹ vẫn tin rằng đó là một quốc gia thuộc về Thiên Chúa”.
Vị Giám chức cũng cho biết thêm rằng nếu Hoa Kỳ mong muốn “đền bù cho những sai lầm đã gây ra sự tổn thất nghiêm trọng đối với các Kitô hữu ở Iraq, thì không có cách nào khác và không có giải pháp nào khác ngoại trừ sự trợ giúp cho các Kitô hữu ở Trung Đông, đặc biệt là ở Iraq và Syria”.
“Khi Hoa Kỳ nỗ lực làm việc vì công lý và hòa bình, nó có thể trở nên vĩ đại và mạnh mẽ hơn”, Đức Giám mục Habash cho biết thêm.
Đức Giám mục Kukah cho biết ngài hy vọng những thành quả của sắc lệnh hành pháp sẽ được xây dựng dựa trên công việc của Giáo hội tại Nigeria để cung cấp giáo dục và chăm sóc sức khỏe cho công dân bất kể tín ngưỡng của họ.
“Chính phủ Hoa Kỳ có tầm vóc để tập hợp các quốc gia khác vào động cơ này”, Đức Giám mục Kukah nói, “và chúng tôi rất vui vì điều này đang xảy ra”.
Minh Tuệ (theo NCR)
