Đức Giám mục William Byrne của Giáo phận Springfield, Massachusetts, bài phát biểu tại Bữa sáng cầu nguyện Công giáo toàn quốc năm 2024 tại Washington, D.C., ngày 8 tháng 2 năm 2024 (ảNH: EWTN)
Khi các nhà lập pháp xem xét việc ban hành các quy định liên quan đến sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), Hội đồng Giám mục Công giáo Hoa Kỳ (USCCB) đã kêu gọi họ đặt ưu tiên hàng đầu cho “sự sống và phẩm giá của con người cùng với công ích”.
“Trí tuệ nhân tạo đang nhanh chóng định hình tương lai của xã hội chúng ta”, Đức Cha William D. Byrne, Chủ tịch Ủy ban Truyền thông thuộc USCCB, phát biểu trong một tuyên bố.
“Với tư cách là những Mục tử được giao phó việc chăm sóc sự sống và phẩm giá con người, chúng tôi tha thiết kêu gọi các nhà lập pháp lắng nghe lời mời gọi của Đức Thánh Cha Lêô XIV hãy giúp bảo đảm rằng AI được phát triển một cách có trách nhiệm có sự phân định, để công nghệ này thực sự mang lại lợi ích cho tất cả mọi người”, Đức Cha Byrne nhấn mạnh.
Hiện tại, Quốc hội chưa bàn thảo một khung quy định toàn diện về AI, nhưng dự luật “One Big Beautiful Bill Act” đã được Hạ viện thông qua có thể tác động sâu rộng đến công nghệ này trong tương lai. Một điều khoản trong dự luật quy định rằng các tiểu bang sẽ bị hạn chế trong việc điều chỉnh AI trong vòng 10 năm tới, điều này gần như chuyển toàn bộ quyền quản lý sang cấp liên bang.
Dự luật hiện đang được Thượng viện xem xét, dự kiến sẽ có một số điều chỉnh. Nếu phiên bản sửa đổi được Thượng viện thông qua, dự luật sẽ được gửi trở lại Hạ viện.
Trong lá thư gửi đến các nhà lãnh đạo Quốc hội, các Giám mục, dù thừa nhận rằng mình “không phải là các chuyên gia kỹ thuật”, cho biết rằng họ đang lên tiếng với tư cách là những Mục tử và đã trình bày những nguyên tắc luân lý cũng như các vấn đề chính sách mà các ngài hy vọng các nhà lập pháp sẽ suy xét.
“Xin hãy tin tưởng rằng chúng tôi luôn cầu nguyện và sẵn sàng đồng hành cùng quý vị trong công việc quan trọng và đúng thời điểm này”, các Giám mục viết.
Các nguyên tắc đạo đức
Một trong những sự bận tâm về luân lý hàng đầu mà các Giám mục nêu ra là “phẩm giá vốn có của mỗi con người”, điều mà các ngài khẳng định “luôn phải là trọng tâm của sự phát triển công nghệ”.
“AI là một công cụ có thể giúp con người vượt qua nhiều khó khăn trong cuộc sống và cải thiện điều kiện sống nếu được dẫn dắt bởi các nguyên tắc luân lý đúng đắn”, các Giám mục nhận định. “Tuy nhiên, công nghệ này nên bổ trợ cho những gì con người làm, chứ không được thay thế con người hoặc các phán đoán luân lý của họ. Chúng ta cũng cần tránh cám dỗ theo chủ nghĩa siêu nhân (transhumanism) hoặc việc xem AI ngang hàng với sự sống con người”.
Các Giám mục cũng bày tỏ quan ngại đối với những người đang đối diện với khó khăn kinh tế, đồng thời nhấn mạnh rằng “AI chỉ thực sự phục vụ mọi người khi công nghệ này được sử dụng để hỗ trợ những người nghèo nhất, dễ bị tổn thương nhất trong cộng đồng nhân loại, và khi chính họ có thể tham gia và hưởng lợi một cách công bằng từ quá trình phát triển và ứng dụng AI”.
Nguyên tắc đạo đức thứ ba được các Giám mục nhấn mạnh là “tôn trọng sự thật”. Các Giám mục cảnh báo rằng “AI đang bị một số người lợi dụng để hạ thấp phẩm giá con người và bóp méo sự thật”, đặc biệt thông qua việc lạm dụng thông tin truyền thông, tin tức chính trị và kỹ thuật giả mạo hình ảnh, âm thanh (deepfakes). Các Giám mục cũng ch biết thêm rằng: “Các hệ thống AI cần phải có sự giám sát của con người và cơ chế trách nhiệm được xác định rõ ràng để thúc đẩy tính minh bạch và các tiến trình dân chủ công bằng”.
Các vấn đề chính sách
Về phương diện chính sách, các Giám mục cho rằng AI có thể mang lại nhiều lợi ích cho xã hội nếu được sử dụng theo cách có đạo đức, nhưng sẽ gây hại nếu bị lạm dụng hoặc thiếu các biện pháp bảo vệ cần thiết.
Chẳng hạn, đối với các vấn đề liên quan đến gia đình, các Giám mục nhận định rằng AI “có thể góp phần nâng cao hiệu quả các công việc hằng ngày và hỗ trợ việc giao tiếp”, nhưng đồng thời cũng cảnh báo rằng “hiệu ứng cô lập do công nghệ cần phải được hóa giải”. Các Giám mục nhấn mạnh rằng AI nên “hỗ trợ và củng cố đời sống gia đình” và không được sử dụng để “thúc đẩy hay hợp pháp hóa các ứng dụng vô luân liên quan đến công nghệ sinh sản hoặc thao túng gen”.
Về kinh tế, các Giám mục chia sẻ mối quan ngại rộng khắp về “việc mất việc làm, bất bình đẳng và sự bóc lột” do AI gây ra, đồng thời cho biết rằng “các chính sách và quy định cần bảo vệ người lao động, thúc đẩy giáo dục và đào tạo nghề, yêu cầu sự minh bạch và trách nhiệm công trong việc sử dụng AI của chính phủ, đồng thời đảm bảo có sự giám sát của con người trong các quyết định tuyển dụng do AI điều khiển”.
“Để khuyến khích tinh thần nghệ thuật và sáng tạo, chúng tôi cũng kêu gọi bảo vệ dữ liệu và quyền sở hữu trí tuệ”, các Giám mục viết thêm.
Tuy nhiên, các Giám mục cũng nhìn nhận những điểm tích cực khi AI “có tiềm năng cải thiện nhiều khía cạnh trong đời sống và xã hội”, như việc đáp ứng nhu cầu về lương thực, quần áo, chỗ ở, chăm sóc y tế và các dịch vụ xã hội. Các Giám mục ghi nhận rằng AI “đã góp phần phát triển các loại thuốc và công nghệ mới nhằm cải thiện sức khỏe” và “có thể hỗ trợ các công cụ học tập mới, biến đổi cách thức chúng ta giao tiếp và tham gia vào xã hội”.
Mặt khác, các Giám mục cảnh báo rằng nếu không được quản lý đúng mức, “AI còn có nguy cơ làm gia tăng sự chia rẽ trong xã hội và làm tệ hại hơn tình trạng bất bình đẳng”, đặc biệt trong các ứng dụng tự động như tuyển dụng, chăm sóc y tế, xét duyệt phúc lợi xã hội và xử lý hồ sơ di trú.
“AI có thể củng cố những thiên kiến sẵn có hoặc dẫn đến một cách tiếp cận vị lợi thuần túy, thiếu đi những cân nhắc thiết yếu về con người, với hậu quả tiềm tàng vô cùng nghiêm trọng”, các Giám mục lưu ý.
Về năng lượng và môi trường, các Giám mục thừa nhận rằng AI có thể được sử dụng “để tìm ra giải pháp cho các cuộc khủng hoảng năng lượng và môi trường hiện nay”, nhưng đồng thời bày tỏ lo ngại về lượng năng lượng tiêu thụ, việc khai thác tài nguyên và rác thải điện tử chứa thủy ngân và chì.
Liên quan đến chiến tranh, các Giám mục bày tỏ quan ngại sâu sắc trước “việc phát triển và sử dụng vũ khí sát thương tự động”, và đồng thời khẳng định rằng “chính sách phải quy định rõ ràng rằng quyền kiểm soát con người đối với bất kỳ hệ thống vũ khí nào là điều thiết yếu nhằm giảm thiểu sự tàn khốc của chiến tranh và bảo vệ các quyền con người cơ bản”.
USCCB kết luận trong bức thư rằng các nguyên tắc và định hướng được trình bày “không nhằm đưa ra một bản tổng kết đầy đủ”, mà chỉ là “một suy tư sơ khởi và khiêm tốn để quý vị cân nhắc trong tiến trình xây dựng chính sách và hành động lập pháp cấp liên bang”.
Minh Tuệ (theo CNA)
