Các chiến binh lực lượng phòng vệ địa phương lái xe mô tô trong sự kiện khai mạc một chương mới của nhóm ở Ouagadougou, Burkina Faso, thứ Bảy, ngày 14 tháng 3 năm 2020. Trong nỗ lực chống lại bạo lực thánh chiến đang gia tăng, quân đội Burkina Faso đã tuyển dụng các tình nguyện viên để giúp đỡ họ chiến đấu với dân quân (Ảnh: Sam Mednick / AP)
Afghanistan đang thống trị chu kỳ tin tức trong suốt tuần qua, sau khi Taliban nhanh chóng trở lại nắm quyền.
Tuy nhiên, sự chú ý có thể đang làm lu mờ các cuộc khủng hoảng nhân đạo khác ảnh hưởng đến toàn cầu.
Mặc dù không sao có thể có một danh sách toàn diện, dưới đây là năm câu chuyện không gây được sự chú ý ở hầu hết thế giới.
Nạn đói kém
Hôm thứ Hai tuần trước, Liên Hợp Quốc cảnh báo rằng nạn đói dự kiến sẽ gia tăng tại 23 điểm nóng trên toàn cầu trong ba tháng tới với mức cảnh báo cao nhất về các tình huống “thảm khốc” ở vùng Tigray đông đúc của Ethiopia, miền nam Madagascar, Yemen, Nam Sudan và miền bắc Nigeria.
Ethiopia đứng đầu danh sách, với việc Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc và Chương trình Lương thực Thế giới nêu rõ trong báo cáo mới nhất của họ rằng hơn 400.000 người phải đối mặt với nạn đói và sẽ chết trong 90 ngày tới nếu viện trợ nhân đạo không được cung cấp.
Tại Nam Sudan, ba nhà lãnh đạo Kitô giáo, trong đó có một Giám mục Công giáo, đang đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực xây dựng nền hòa bình lâu dài ở quốc gia đang phải đối mặt với vô số vấn đề này. Trước khi đại dịch COVID-19 bắt đầu, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã gây chú ý vì cử chỉ mang tính lịch sử của việc không chỉ mời các nhà lãnh đạo chính trị của đất nước này tham dự một cuộc tĩnh tâm ở Vatican, mà còn quỳ xuống để hôn chân họ.
Cùng với Đức Tổng Giám mục Justin Welby, Tổng giám mục Địa phận Canterbury và là nhà lãnh đạo tinh thần của Giáo hội Anh giáo, Đức Thánh Cha Phanxicô đã hứa sẽ viếng thăm Nam Sudan ngay khi có một chính phủ lâu dài và cuộc nội chiến đặc phát kết thúc.
Đức Thánh Cha Phanxicô trao đổi quà tặng với Tổng thống Nam Sudan Salva Kiir Mayardit trong buổi tiếp kiến riêng tại Vatican, thứ Bảy, ngày 16 tháng 3 năm 2019 (Ảnh: AP Photo / Alessandra Tarantino, Pool)
Chủ nghĩa khủng bố và đàn áp tôn giáo
Bạo lực do tôn giáo thúc đẩy đang gia tăng trên khắp thế giới, theo một báo cáo hai năm một lần được công bố vào đầu năm nay bởi Tổ chức Giáo hoàng mang tên Viện trợ các Giáo hội Đau khổ (ACN), không chỉ ở Afghanistan.
Theo ACN, khoảng 5,2 tỷ người sống ở các quốc gia vi phạm nghiêm trọng tự do tôn giáo, bao gồm ba trong số các quốc gia đông dân nhất thế giới: Trung Quốc, Ấn Độ và Pakistan.
Mặc dù bạo lực tình dục và cưỡng bức cải đạo ở Pakistan hay những tội ác ở Nigeria do Boko Haram gây ra đã nhận được nhiều sự đưa tin của giới truyền thông, nhưng sự cực đoan hóa của phần lớn lục địa châu Phi, đặc biệt là ở Hạ Sahara và Đông Phi, đã không thu hút được nhiều sự chú ý của toàn cầu.
Các hành vi vi phạm tự do tôn giáo – bao gồm cả sự đàn áp cực đoan như các vụ giết người hàng loạt – hiện đang xảy ra ở 42% của tất cả các quốc gia châu Phi, bao gồm Burkina Faso, Cameroon, Chad, Comoros, Cộng hòa Dân chủ Congo, Mali và Mozambique, tất cả các quốc gia nơi có sự gia tăng đáng kể sự hiện diện của các nhóm thánh chiến.
Nếu như lời cảnh báo của ông Thomas Heine-Geldern, Chủ tịch điều hành của ACN, về việc hợp pháp hóa Taliban đang cổ xúy cho “các chế độ độc tài trên toàn thế giới, thúc đẩy sự vi phạm tự do tôn giáo ngày càng gia tăng ở các quốc gia của họ”, thì tình hình chắc chắn sẽ trở nên kịch tính hơn.
“Sự công nhận của quốc tế đối với Taliban cũng sẽ đóng vai trò như một nam châm thu hút các nhóm Hồi giáo cực đoan nhỏ hơn, tạo ra một nhóm các phe phái khủng bố tôn giáo mới có thể thay thế các tổ chức lịch sử như al-Qaeda và Nhà nước Hồi giáo”, ông Heine-Geldern nói. “Tình hình đối với các Kitô hữu và các cộng đồng thiểu số tôn giáo khác đã bị áp bức, sẽ còn tồi tệ hơn nữa”.
Bạo lực đối với phụ nữ
Cứ hai tiếng lại có một phụ nữ bị giết vì giới tính của họ trong năm 2020 ở Mỹ Latinh và khu vực này đang nhanh chóng trở thành khu vực nguy hiểm nhất trên thế giới đối với một phụ nữ. Tại El Salvador, hiện tượng này đặc biệt nghiêm trọng, với tỷ lệ 10,2 vụ giết phụ nữ trên 100.000 phụ nữ vào năm 2017, Ủy ban Kinh tế Liên hợp quốc về Mỹ Latinh và Caribe cho biết.
Trong chuyến viếng thăm Panama vào năm 2019, Đức Thánh Cha Phanxicô đã coi việc bảo vệ phụ nữ như là ưu tiên của các chính trị gia, đồng thời xem nó ngang bằng với các vấn đề quan trọng khác của khu vực: Ngài kêu gọi các nhà lãnh đạo Mỹ Latinh tránh xa tham nhũng và giải quyết tình trạng bạo lực băng đảng, buôn bán ma túy và giết hại phụ nữ, điều mà ngài cho biết rằng đã trở thành một “bệnh dịch” ở lục địa quê hương của mình.
Đánh mất các mối quan hệ ngoại giao – và viện trợ nhân đạo
Khi quân đội Mỹ bắt đầu rút khỏi Afghanistan, Taliban nhanh chóng nắm chính quyền và hàng chục đại sứ quán đóng cửa, với việc các quốc gia triệu tập các nhà ngoại giao của họ về nước. Mặc dù tình hình vẫn đang tiến triển, Hoa Kỳ, Anh, Đức, Canada, Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy, Úc và Tây Ban Nha đều di tản công dân của họ và đóng cửa các đại sứ quán của họ.
Điều này đã khiến hàng nghìn công dân Afghanistan từng hỗ trợ các quốc gia này bị mắc kẹt, trong khi Taliban sẽ gõ cửa từng nhà tìm kiếm những người đã giúp đỡ các quốc gia phương Tây trong suốt 20 năm qua.
Tình hình tương tự như ở Syria, sau khi chiến tranh nổ ra vào năm 2012, hàng chục đại sứ quán đóng cửa – đến mức có thời điểm, đại sứ của Vatican tại quốc gia này, Đức Hồng y Mario Zenari, là nhà ngoại giao hàng đầu duy nhất còn lại trong nước. Mặc dù một số quốc gia đã nối lại hoạt động lãnh sự, nhưng hầu hết vẫn tiếp tục đóng cửa, bao gồm Pháp, Ý, Đức, Anh, Hoa Kỳ.
Thông thường, sự vắng mặt của các cơ quan đại diện ngoại giao có tác động rất lớn không chỉ đối với những người đang cố gắng chạy trốn khỏi một quốc gia đang có xung đột, mà còn đối với việc phân phối viện trợ nhân đạo và sự hiện diện của các tổ chức phi chính phủ quốc tế, đặc biệt là các chuyên gia nước ngoài – chẳng hạn như các bác sĩ, y tá và các nhà tâm lý học – luôn có nhu cầu cao ở các khu vực xung đột.
Buôn bán vũ khí
Từ lâu, Tòa Thánh đã lên tiếng cảnh báo khi nói đến việc buôn bán vũ khí và sản xuất vũ khí, với việc Đức Giáo hoàng Phaolô VI nổi tiếng nhắc đến cụm từ “đừng bao giờ để cho chiến tranh xảy ra nữa, đừng bao giờ”, Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II đặt vấn đề về học thuyết “Đảm bảo sự hủy diệt lẫn nhau” (tiếng Anh: mutual assured destruction, viết tắt MAD), và Đức nguyên Giáo hoàng Benedict XVI kêu gọi các chính phủ nỗ lực làm việc để giải trừ vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, Đức Thánh Cha Phanxicô đã tiếp tục quan điểm của Vatican về vũ khí, ngài nhấn mạnh rằng những người chế tạo vũ khí không thể tự gọi mình là Kitô hữu. Và vào năm 2019, ngài đổ lỗi cho cả ngành công nghiệp vũ khí của châu Âu và Hoa Kỳ như là những lý do đằng sau nhiều cuộc chiến tranh đang diễn ra trên thế giới.
Mặc dù bản dịch chính thức của Vatican đã chỉnh sửa những lời của Đức Thánh Cha Phanxicô – nó đã trở thành một thực tế bán phổ biến – khi ngài ngỏ lời với sinh viên và giáo viên của Học viện San Carlo của Milan, Đức Phanxicô cho biết lý do có rất nhiều cuộc chiến tranh trên khắp thế giới là “Châu Âu và Châu Mỹ giàu có buôn bán vũ khí… đã từng giết hại trẻ em và tàn sát con người”.
Tại các quốc gia như Afghanistan, Yemen và Syria, Đức Thánh Cha Phanxicô nói, “nếu họ không có vũ khí, họ sẽ không tiến hành chiến tranh”.
Không có quốc gia nào trong số ba quốc gia này có khả năng sản xuất vũ khí và hầu hết các quốc gia châu Phi nơi đang xảy ra các cuộc xung đột cũng vậy: Chúng được sản xuất ở Mỹ, châu Âu hoặc Trung Quốc.
“Cái chết của mọi đứa trẻ, của con người, sự hủy diệt của các gia đình, là do lương tâm của những người sản xuất và buôn bán vũ khí”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói.
Minh Tuệ (theo Crux)
